Religious and Moral Foundations of the Protection of Human Rights in War: An Evaluation in Terms of Islamic Law

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 1, 114 - 138, 15.03.2022

Ali Aslan Topçuoğlu

https://doi.org/10.51702/esoguifd.1028185

Öz

Today, the protection of human rights in legal studies is one of the most discussed current issues. There are clear provisions in the basic sources of Islam that human beings are respected and inviolable without the need for any registration. This dignity and inviolability that man is born with has made him the subject of the law and has rights. Even in the face of worsening conditions or the ill-treatment of the enemy, the principled stance that is put forward not only to civilians but also to warring people by taking into account the religious and moral principles created by Islam and reflected in practice, is the Qur'an's statement not to do injustice to Muslims, It can be understood from his warnings and orders not to deviate from justice despite his actions. In this study, within the scope of protection of human rights, attacking non-combatants in war or attacking their bodily integrity, torture in war, inhuman treatment of hostages and prisoners of war, ill-treatment of combatants killed during war, killing women, children and clergy The issues will be discussed with their religious and moral dimensions.

Anahtar Kelimeler

Islamic law, Human Rights, Religion, Ethics, War

Savaşta İnsan Haklarının Korunmasının Dinî ve Ahlâkî Temelleri: İslam Hukuku Açısından Bir Değerlendirme

Öz

Günümüzde hukuk çalışmalarında insan hakların korunması, en fazla tartışılan aktüel konulardan birini teşkil etmektedir. İslam’ın temel kaynaklarında herhangi bir kayda gerek duyulmaksızın insanın, saygın ve dokunulmaz olduğu hususunda açık hükümler mevcuttur. İnsanın doğuştan getirdiği bu saygınlık ve dokunulmaz oluşu, onu hukukun muhatabı yaparak haklara sahip kılmıştır. Hatta şartların ağırlaştığı veya düşmanın kötü muamelesi karşısında bile İslam’ın oluşturduğu ve pratiğe yansıttığı dinî, ahlâkî ilkelerin devreye alınarak sadece sivil insanlara değil, aynı zamanda savaşan insanlara karşı da ortaya konan ilkesel duruş, Kur’an’ın Müslümanlara haksızlık yapmamak, karşı tarafın kötü muamelelerine rağmen adaletten ayrılmamak hususundaki uyarı ve emirlerinden anlaşılmaktadır. Bu çalışmada insan haklarının korunması kapsamında İslam’da yasaklanmış olan savaşta muharip olmayan kişilere saldırma veya vücut bütünlüğüne karşı saldırı, savaşta işkence, rehinelere ve savaş esirlerine gayr-i insanî davranma, savaş esnasında öldürülen muhariplere kötü muamele, kadınları, çocukları ve din adamlarını öldürme gibi meseleler, dinî ve ahlâkî boyutuyla ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

İslam hukuku, İnsan Hakları, Din, Ahlâk, Savaş

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel, eş-Şeybânî.
• el-Müsned. thk. Şuayb el-Arnavud-Âdil Mürşid. 50 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r Risâle, 2001.
• Akipek, Ömer İlhan. Devletler Hukuku. Ankara: Başnur Matbaası, 3. Bası, 1970.
• Alsan, Zeki Mesud. Yeni Devletler Hukuku. 2 Cilt. Ankara: Güney Matbaacılık Yayınları, 1950.
• Alsan, Zeki Mesud. “ 1949 Cenvere Sözleşmesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7/3(1950) Ankara, 1950, 37-57.
• Bağdatlı, Selahattin. Hukuk Sözlüğü. İstanbul: Derin Yayınları, 2012.
• Belâzurî, Ebu’l- Abbas Ahmed b. Yahya b. Cabir. Fütûhu’l -Büldân, thk: Abdullah Enîs et-Tabbâ-Ömer Enîs et-Tabbâ, Beyrut: 1407/1987.
• Bilge, Necip. Hukuk Başlangıcı. Ankara: Turhan Kitabevi.18. Baskı, 2004.
• Bilmen, Ömer Nasuhi. Hukuk-ı İslâmiyye ve Istılâhatı Fıkhiyye Kâmusu. 8 Cilt. İstanbul: Bilmen Basım ve Yayınevi, 1992.
• Boısard, Marchel. “The Conduct of Hostilities and The The Protection of The Victims of Armed Conflicts in Islam”. Hamdard Islamıcus. Karachi: 1/2, 1978, 3-17.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmail. el-Câmiu’s-sahîh. (Mevsûatu’l Hadîs eş-Şerif el-Kütübü’s Sitte İçinde). haz. Salih b. Adülaziz. Riyâd: Dâru’s Selâm, 1429/2008.
• Cessâs, Ebu Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. Ahkâmu’l Kur’an. 4 Cilt. thk. Muhammed es-Sâdık Kamhavî. Beyrut: Daru İhyai’t Turasil Arabî- Müessesetu’t Tarihi’l Arabî, 1412/1992.
• Crozat, Charles. Devletler Umumi Hukuku. çev. Edip F. Çelik, İstanbul: İsmail Akgün Matbaası, 1950.
• Ebû Dâvûd, Süleyman b. Eş’as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen(Mevsûatu’l Hadîs eş-Şerif el-Kütübü’s Sitte içinde). haz. Salih b. Adülaziz. Riyâd: Dâru’s Selâm 1429/2008.
• Ebû Ya’lâ, Muhammed b. Hüseyn el-Ferrâ. el-Ahkâmu’s Sultâniyye. Beyrut: Dâru’l Kütüb’l İlmiyye. nşr. Muhammed Hamid el-Fıkî, 1421/2000.
• Ebû Yûsuf, Yakûb b. İbrahim el-Kûfî. Kitâbu’l-Harâc. Kahire: Matbaatu Selefiyye ve Mektebetuha, 1392.
• Ebû Zehra, Muhammed. el- Alâkâtu’d- devliyye fi’l İslam. Kahire: Dârul Fikri’l Arâbî, ts.
• Erdoğan, Mustafa. Anayasal Demokrasi. Ankara: Siyasal Kitabevi, 10. Baskı, 2013.
• Gözübüyük, A. Şeref, Hukuka Giriş. Ankara: Turhan Kitabevi, 2020.
• Grotios, Hugo. Savaş ve Barış Hukuku. çev. Seha Lütfi Meray. İstanbul: Say Yayınları, 2011.
• Hamidullah, Muhammed. İslâm’da Devlet İdaresi. çev. Hamdi Aktaş. İstanbul: Beyan Yayınları, 1998.
• Müttakî el-Hindî, Alî b. Hüsâmiddîn b. Abdilmelik b. Kadîhân. Kenzü’l ummâl fi süneni’l-ekvâm ve’l ef’al. 16 Cilt. nşr. Bekrî Heyyanî-Saffet Sakka, Müeessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1981.
• Işıktaç, Yasemin. Hukuk Başlangıcı. İstanbul: Filiz Kitabevi, 3. Baskı, 2015.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdulmelik b. Hişâm. es-Sîretu’r-Nebeviyye. Kahire: Dâru’s Sahâbe li’t Turâsî Betnatâ, 1416/1995.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İmâdüddîn İsmail b. Ömer ed-Dımeşk. Tefsiru’l Kur’an’il- Azim. 8 Cilt. thk. Sâmi b. Muhammed Selâme. Riyâd: Dâru Tayyibe, 1420/1999.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddîn Abdullah b. Ahmed. el-Muğnî. thk: Abdulfettah el-Hulv - Abdullah et-Turkî. 15 Cilt. Riyad: Dâru Âlemi’l Kütüb, 1417/1997.
• İbn Mâce, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvinî. es-Sünen(Mevsûatu’l Hadîs eş-Şerif el-Kütübü’s Sitte İçinde). haz. Salih b. Adülaziz. Riyâd: Dâru’s Selâm, 1429/2008.
• İbn Rüşd, Ebu’l Velîd Muhammed b. Ahmed el-Kurtûbî el-Hafîd. Bidâyetü’l müctehid ve Nihâyetü’l muktesîd. Beyrut: Müessesetü’r Risâle, 1434/2013.
• İbn S’ad, Muhammed b. Sa’d b. Menî’ el-Bağdâdî. et-Tabakâtü’l-Kübrâ. thk. Ali Muhammed Ömer.11 Cilt. Kahire: Mektebetü’l Hancı, 1421/2001.
• İbnü’l Arabî, Ebû Bekr Muhammed b. Abdilâh. Ahkâmu’l Kuran. ta’lik. Muhammed Abdulkadir Ata. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’ll Kütübi’l İlmiyye, 1424/2003.
• Karakoç, İrem. Türk hukuk Tarihi’nde Uluslararası Antlaşmaların Uluslararası Hukukun Gelişim Sürecindeki Yeri. Dokuz Eylül Hukuk Fakültesi Dergisi, 6/2(2004), 229-253.
• Karaman, Hayreddin. Ana Hatlarıyla İslâm Hukuku. 3 Cilt. İstanbul: Ensar Yayınları, 2013.
• Karatepe, Şükrü. “İnsan Haklarının İlahî Temeller”. Doğu’da ve Batı’da İnsan Hakları.109-115. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1996.
• Kâsânî, Alâüddin Ebû Bekr b. Mesûd. Bedâ’i’u’s- sanâ’i’ fî tertîbi’ş- Şerâ’i’ . 6 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t Turasil Arabî, 1417/1997.
• Kapani, Münci. Kamu Hürriyetleri. Ankara: Yetkin yayınları, 7. Baskı, 1993.
• Köse, Saffet. İslâm Hukukuna Giriş. İstanbul: Hikmetevi Yayınları, 2012.
• Le Fur, Louis. Devletler Umumi Hukuku. çev. Şinasi Z, Devrin. Ankara: Matbaa Yeni Cezaevi, 1942.
• Meray, Seha Lütfi. Devletler Hukukuna Giriş. 2 Cilt. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayınevi, 1968.
• Mâverdî, Ebü’l Hasan Alî b. Muhammed. el-Ahkâmu’s- sultaniyye ve’l- vilâyâti’d- diniyye. Kahire: Dâru’l Hadîs. ts.
• Merginânî, Burhânuddin Ebû’l-Hasan Alî b. Ebî Bekr. el-Hidâye şerhu Bidâyeti’l-mubtedî. 4 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye. 1410/1990.
• Mevdûdî, Ebu’l-A’lâ. İslâm’da Savaş Hukuku. çev. Beşir Eryarsoy. İstanbul: Buruc Yayınları, 2009.
• Mevsılî, Ebu’l Fazl Mecdüddîn Abdullâh b. Mahmud. el-İhtiyâr li ta’lili’l-Muhtâr. ta’lik. Şeyh Mahmud Ebû Dakika. İstanbul: Çağrı Yayınları, 1991.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc. el-Câmiu’s-Sahîh. (Mevsûatu’l Hadîs eş-Şerif el-Kütübü’s Sitte içinde). haz. Salih b. Adülaziz. Riyâd: Dâru’s Selâm, 1429/2008.
• Nevâvî, Abdülhâlik. el- Alâkatu’d- devliyye ve’n-nuzumu’l- kadâiyye fi’ş- şeriati’l- İslamiyye. Kahire: 1394/1974.
• Özel, Ahmet. İslam Devletler Hukukunda Savaş Esirleri. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 1996.
• Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn. Tefsirü Fahru’r Râzî. 32 Cilt. Beyrut: Dâru’l Fikr. 1401/1981.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsu’l-Eimme Muhammed b. Ebî Sehl. Şerhu’s-Siyeri’l-kebir. thk. Selâhuddin el-Müneccid. 5 Cilt. Kahire: 1971.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsu’l-Eimme Muhammed b. Ebî Sehl. el-Mebsût. thk: Halîl Muhyiddin el-Meys, 30 Cilt. Beyrut: Dâru’l Fikr, 1421/2000.
• Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs. el-Ümm. 8 Cilt. Beyrut: Dâru’l Marife, 1410/1990.
• Şîrâzî, Ebû İshak Cemalüddîn İbrahim b. Alî. el-Mühezzeb fî fıkhi’l- İmâm eş-Şâfi’î. 2 Cilt. Beyrut: Dâru’l Kütübi’l İlmiyye, ts.
• Şirbînî, Şemsüddin, Muhammed b. Ahmed. Muğni’l-muhtâc ilâ ma’rifeti maâni elfâzi’l-Minhâc. thk. Muhammed Halil İ’tânî. 4 Cilt. Beyrut. Dâru’l-Marife, 1418/1997.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr. Câmi’u’l beyân an te’vili ayî’l Kur’an. 16 Cilt. thk. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Turk. Kahire: Dâru’l-Hicr, 1422/2001.
• Tanör, Bülent. “Kişi Dokunulmazlığı”. İnsan Hakları. 57-63. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2000.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ, es-Sünen (Mevsûatu’l Hadîs eş-Şerif el-Kütübü’s Sitte içinde), haz. Salih b. Adülaziz, Riyâd: Dâru’s Selâm, 1429/2008).
• Turnagil, Ahmed Reşid. İslâmiyet ve Milletler Hukuku. İstanbul: Sebil Yayınevi, 1993.
• Uygun, Oktay. “İnsan Hakları Kuramı”, İnsan Hakları. 13-44. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2000.
• Vâkidî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer. el-Megâzî. thk. Morsden Jones. 3 Cilt. Beyrut: Dârul A’lemî, 1409/1989.
• Yaman Ahmet. İslam Hukukunda Uluslararası İlişkiler. Ankara: Fecr Yayınevi, 1998.
• Yaman Ahmet. İslam Devletler Hukukunda Savaş. İstanbul: Beyan Yayınları, 1998.
• Yazır, Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. 10 Cilt. İstanbul: Azim Dağıtım, 2017.
• Yörük, Abdülhak Kemal. Hukuk Başlangıcı. İstanbul: Sulhi Garan Matbaası, 1956.
• Yörük, Abdülhak Kemal. Hukuk Felsefesi Dersleri. İstanbul: Fakülteler Matbaası, 1958.
• Zuhaylî, Vehbe. Âsâru’l-Harb fi’l Fıkhi’l İslamî. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 1430/2009.