The Determination and Interpretation of the Mekki Verses, Mentioned in Vakidi’s Meghazi, Relating to the Battle of Badr

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 1, 472 - 497, 15.03.2022

Mustafa Soycan

https://doi.org/10.51702/esoguifd.1050529

Öz

Vakıdi described the Prophet's wars in detail in his book called Kitabü'l-Megazi. While describing these battles, he also included many commentary narrations on the subject. Since Vakidi combines the documents of the narrations in order to ensure the integrity of the subject while describing the events, it is not possible to determine the documents of these narrations exactly. While it is possible to determine the relevance of most of the commentary narrations conveyed by Vakıdi, the same cannot be said for the thirteen Makki verses about the Battle of Badr. The information given by Vakıdi about these verses, which are not clear in meaning and consist of polysemous words or phrases and the information in the works of Mukatil b Süleyman, Taberi, Zemahşeri and Elmalılı Hamdi Yazır from commentary sources, Ibn Hisham and Ibn Sa'd from the prophetic biography sources, and Bukhari and Muslim from the hadith sources were compared. Except for one of the information given by Vakıdi on the subject, the others are included in the sources that we use as a basis for comparison. This shows that the commentary information that Vakıdi included in his Meghazi was not his own personal interpretations, but that he obtained it from different sources. Although Vâkıdî and commentators, prophetic biography and hadith authors of different sects and ideas give different information on the subject, this information is not opposite to each other, but complements each other.

Anahtar Kelimeler

VâkıdÎ, Meğazî, Siyer, Tefsir, Bedir Savaşı

Vâkıdî’nin Meğâzî’sinde Bedir Gazvesi’yle İlişkilendirdiği Mekkî Âyetlerin Tespit ve Değerlendirmesi

Öz

Vâkıdî, Kitâbü’l-Meğâzî isimli eserinde Hz. Peygamber’in gazvelerine detaylı bir şekilde ele almıştır. Gazveleri anlatırken konu hakkında birçok tefsir rivayetine de yer vermiştir. Ancak olayları anlatırken konu bütünlüğünü sağlamak için rivayetlerin senetlerini birleştirdiğinden bu rivayetlerin senetlerini tam olarak tespit etmek mümkün değildir. Ebette onun nakletmiş olduğu tefsir rivayetlerinin birçoğunun konuyla ilişkisini tespit etmek mümkünken Bedir Gazvesi hakkında nazil olduğunu belirttiği Mekkî on üç âyet için aynı şeyi söylemek mümkün değildir. Manaya delaleti açık olmayan, çok anlamlı kelime veya kelime gruplarından oluşan bu âyetlerle ilgili Vâkıdî’nin verdiği bilgiler; tefsir kaynaklarından Mukâtil b. Süleyman, Taberî, Zemahşerî ve Elmalılı Hamdi Yazır; siyer kaynaklarından İbn Hişâm ve İbn Sa’d, hadis kaynaklarından Buhârî ve Müslim’in eserlerindeki bilgilerle karşılaştırılmıştır. Vâkıdî’nin konuyla ilgili verdiği bilgilerin biri hariç diğerleri karşılaştırmaya esas aldığımız kaynaklarda yer almaktadır. Bu da Vâkıdî’nin Meğâzî’sinde yer verdiği tefsir bilgilerinin kendi kişisel yorumları olmadığını ve farklı kaynaklardan derlediğini göstermektedir. Vâkıdî ile farklı mezhep ve fikirlere sahip müfessir, siyer ve hadis müelliflerinin konu hakkında farklı bilgilere yer verseler de bu bilgiler, birbirinin karşıtı değil birbirini tamamlar mahiyettedir.

Anahtar Kelimeler

VâkıdÎ, Meğazî, Siyer, Tefsir, Bedir Savaşı

Kaynakça

• Apak, Adem. Ana Hatlarıyla İslâm Tarihi 1. İstanbul: Ensar Yayınları, 2011.
• Acar, Cafer. Cahiliye’de ve Risalet Döneminde Savaş Olgusu. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora, 2007.
• Arslan, Abdurrahim. “Uyûnü’l-Eser Yazarı İbn Seyyidinnâs’a Göre Vâkıdî’nin Güvenilirliği”. Harran İlahiyat Fakültesi 23/39 (2018), 155-170.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî el-Buhârî. ed-Duafâu’s-Sağır. thk. Mahmûd İbrahim Zâyid. Haleb: Dâru’l-Va’î, 1396.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu‘fî el-Buhârî. Sahîh-i Buhârî. Kahire: Matbaatus-Selefiyye, 1979.
• Cerrahoğlu, İsmail. “Câmiu’l-Beyân an Te’vîli Âyi’l-Kur’ân”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi 7/105-107. İstanbul: TDY Yayınları, 1993.
• Cerrahoğlu, İsmail. “Tefsirde Mukâtil İbn Süleyman ve Eserleri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 21/1. ts. 1-36.
• Cerrahoğlu, İsmail. “Zemahşerî ve Tefsiri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 26. ts. 59-96.
• Duman, Harun. “Savaş Edebiyatı”. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi. 58/1 (2018), 99-110.
• Fayda, Mustafa. “Vâkıdî”. Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi 42/471-475. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Hatîbu’l-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit el-Bağdâdî. Târîhu Bağdâd. 14 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, ts.
• İbn Sa’d, Ebû Abdullah Muhammed b. Sa‘d b. Menî‘. et-Tabakâtü’l-kübrâ. 11 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, ts.
• İbn Hişâm, Ebû Muhammed Cemâlüddîn Abdülmelik b. Hişâm b. Eyyûb el-Himyerî. es-Sîretü’n-Nebeviyye. nşr. Mustafa es-Sakkâ v.dğr. 4 Cilt. Kahire: Dârü’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1955.
• İbn İshâk, Sîretü’n-Nebeviyye. nşr. Ahmed Ferid. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004.
• İbn Seyyidinnâs, Ebü’l-Feth Fethuddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed el-Ya‘merî. Uyûnu’l-eser fî fünûni’l-meğâzî ve’ş-şemâili ve’s-siyer. thk. Muhammed el-Îd el-Hatrâvî-Muhyiddin Mestû. 2 Cilt. Kahire: Dârü’t-Türâs, 1992.
• Imtiaz Ahmed, “Bir Muhaddis Olarak Vâkıdî”. trc. Ramazan Özmen, Yüzüncü Yıl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 3 (2000), 429-440.
• Mukâtil b. Süleyman, Tefsîrû Mukâtil b. Süleyman. nşr. Abdullah Mahmûd Şehhâte. 4 Cilt, Kahire: y.y. 1979.
• Öz, Şaban. İlk Siyer Kaynakları ve Müellifleri. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora, 2006.
• Öztürk, Mustafa, Kur’an’ı Nüzul Dönemiyle Okumak. editör: Adnan Demircan, Tefsir Geleneğinde Nüzul-Siret İlişkisi. Ankara: Fecr Yayınları, 2020.
• Özek, Ali. “el-Keşşâf,” Türkiye Diyanet Vakfı Ansiklopedisi 25/329-330. İstanbul: TDV Yayınları, 2002.
• Şeşen, Ramazan, Müslümanlarda Tarih Coğrafya Yazıcılığı. İstanbul: İsar Vakfı Yayınları, 1998.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr et-Taberî. Câmi‘u’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî. 26 Cilt. Kahire: Dâru Hecer, 2001.
• Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr et-Taberî. Târîhu’l-Umem ve’l-Mülûk. 6 Cilt. Beyrut: y.y., 1988.
• Türker, Ömer. Mukâtil b. Süleyman’ın Kur’ân’ı Te’vil Yöntemi. Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans, 1999.
• Vâkıdî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ömer b. Vâkıd el-Vâkıdî el-Eslemî el-Medenî. Kitâbü’l-Megâzî. thk. Marsden Jones. 3 Cilt. Beyrut: y.y., 1984.
• Yarba, Rıdvan. “Cerh ve Taʻdîl Âlimlerine Göre Vâkıdî”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 14/2 (Temmuz-Aralık 2014). 143-166
• W. Montgomery Watt. Peygamber ve Devlet Adamı Hz. Muhammed. trc. Ünal Çağlar. İstanbul: Yöneliş Yayınları. 2001.
• Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini Kur’an Dili. 9 Cilt. İstanbul: Yenda Yayınları, 1997.
• Zehebî, Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman. Mîzânu’l-İ’tidâl fî Nakdi’r-Ricâl. thk. A. Muhammed Muavvıd-A. Ahmed Abdulmevcûd-Abdulfettah Ebû Sünne. 7 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1995.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmud b. Ömer b. Ahmed. el-Keşşâf an hakâ‘ikı ğavâmizı’t-tenzîl ve uyûni’l-akâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. 6 Cilt. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları, 2016.