SERBEST MUHASEBECİ ve MALİ MÜŞAVİRLERİN İŞ STRESİ, TÜKENMİŞLİK SENDROMU VE İŞ -AİLE YAŞAM DENGESİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2016, Cilt: 15 Sayı: 58, 0 - 0, 15.07.2016

Gülsevim Yumuk Günay , Tülay Demiralay

https://doi.org/10.17755/esosder.258826

Cited By: 7

Öz

Günümüzde gerek iş gerekse aile ortamındaki birçok sorunun sebebi olarak “stres” gösterilmektedir. İş stresi, bireyi sahip olduğu fonksiyonlarından uzaklaştıran, zihinsel veya fiziksel davranışlarında farklılık yaratan, işle ilgili etmenlerin sonucunda ortaya çıkan psikolojik bir durumdur. Bireylerin yaşadıkları iş stresi örgütsel açıdan bir takım olumsuzluklar yaratırken, bireysel anlamda da psikolojik sorunlar ortaya çıkarmaktadır. Kısaca bireyin yaşadığı bıkkınlık olarak nitelendirilen tükenmişlik iş stresinin bir sonucu olarak düşünülebilir. Tükenmişlik, bireyin önceleri içsel olarak yaşadığı bazı olayları bir süre sonra aile ve iş yaşamına da yansıtmasına neden olmaktadır. İş-aile yaşam dengesinin sağlanmasında bireyin demografik değişimi, iş stresi ve bireyin değerlerindeki değişim etkili olabilmektedir. İş yaşamı ve aile yaşamının da, kelebek etkisi misali, birbirini etkilediği düşünüldüğünde bu dengenin sağlanmasının önemi daha da çok ortaya çıkmaktadır. Dolayısıyla iş - aile yaşam dengesinin sağlanmasında bireysel anlamda yaşanan iş stresi ve tükenmişlik sendromunun olumsuz etkileri olacağı düşünülmektedir.  Bu çalışmada; stres düzeyi yüksek olduğu düşünülen muhasebecilik mesleği ele alınarak iş stresi, tükenmişlik ve iş- aile yaşam dengesi arasındaki ilişki ampirik bir çalışma ile incelenmeye çalışılmıştır.

Kaynakça

• Aktaş, A. (2001). Üst ve Orta Düzey Yöneticilerde İş Stresi. KHO Dergisi.
• Apaydın, Çiğdem (2011), “Öğretim Üyelerinin İşe bağımlılık düzeyi ile iş-yaşam dengesi ve iş-aile yaşam dengesi arasındaki ilişki”, TC. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Yönetimi ve Politikası Anabilim Dalı Eğitim Yönetimi ve Teftişi Doktora Programı, Doktora Tezi, Ankara.
• Ay, M. ve Avşaroğlu, S. (2010). “Muhasebe Çalışanlarının Mesleki Tükenmişlik, İş Doyumu ve Yaşam Doyumlarının İncelenmesi”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, Cilt.7, Sayı.1, 1170-1189.
• Aycan, Z. ve Eskin, M. (2005). Relative contributions of childcare, spousal support, and organizational support in reducing work- family conflict for men and women: The case of Turkey. Sex Roles, 53, 7/8, 453- 471.
• Aydın, Şule (2004). “Örgütsel Stres Yönetimi”, Dokuz eylül üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü dergisi Cilt6, Sayı: 3
• Azman Ismail, Abu Hasan Norhafizah, Chin (Melissa) Yu-Fei, Ismail Yusof, Abu Samah Ainon Jauhariah, (2013),”Job Stress As A Predictor of Employee Health”, Studies in Business and Economics, Vol.8, No.2, pp. 20-34.
• Babatunde, Akanji (2013). “Occupational Stress: A review on Conceptualisations, causes and Cure”, Economic Insights-Trends and Challenges, Vol.II(LXV) No: 3, pp: 73-80
• Baklacı, Eda (2013); “İş Stresi ve Tükenmişlik Arasındaki İlişki: Banka Çalışanları Üzerinde Bir Araştırma”, Mustafa Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimler enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi,
• Bielby, W. T. and Bielby, D. D. (1989). Family ties: balancing commitments to work and family in dual earner households. American Sociological Review, 54, 776- 789.
• Brummelhuis, Lieke L. Ten and Lippe, Tanja Van Der (2010). Effective work-life balance support for various household structures. Human Resource Management, March-April, vol.49, No:r, pp.173-193.
• Byrne, B. M. (2010). Structural Equation Modeling with AMOS: Basic Concepts, Applications, and Programming. London:Taylor and Francis Group.
• Cam, Erdem (2004), “Çalışma Yaşamında Stres ve Kamu Kesiminde Kadın Çalışanlar”, Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, s:1-10, ISSN: 1303-5134
• Chang, Esther, M., Daly, John, Hancock, Karen M., Bıdewell, John W., Johnson, Amanda, Lambert, Vickie A. and Lambert, Clinton E. (2006). “The Relationships Among Workplace Stressors, Coping Methods, Demographic Characteristics, and Health in Australian Nurses”. Journal of Professional Nursing, 22 (1): 30-38.
• Clark, C. (2000). Work/family Border Theory. A new theory of work/life balance. Human Relations, 53(6), 747- 770.
• Clark, M., Koch, L. and Hill, E. (2004). The work-family interface: differentiating balance and fit. Family and Consumer Sciences Research Journal, 33(2), 121–140.
• Cordes, C.L, Dougherty, T.W; Bulum, M. (1997). “Pattern of Burnout Among Managers and Professionals: A Comparasion of Models”. Journal of Organizational Behavior, 18(6) 685–701.
• Cynthia L. Cordes and Thomas W. Dougherty (1993), “A Review and an Integration of Research on Job Burnout The Academy of Management Review Vol. 18, No. 4 (Oct., 1993), pp. 621-656 (Erişim: 03.02.2015) http://www.jstor.org/stable/258593? seq=3#page_scan_tab_contents
• Çakır, İ. (2006). Polislerin İş Stresi ve Bazı Değişkenlere Göre Stresle Başa Çıkma Tarzlarının Karşılaştırılması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Adana.
• Çapri, Burhan (2006). “Tükenmişlik Ölçeğinin Türkçe Uyarlaması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması”. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2 (1): 62-77.
• Çokluk, Ömay (2003). “Örgütlerde Tükenmişlik”. (Ed.: Cevat Elma ve Kamile Demir), Yönetimde Çağdaş Yaklaşımlar (2. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık. s. 109-133.
• Davis, Keith, (1982). İşletmelerde İnsan Davranışı Çev: Kemal Tosun vd. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Yayınları, No: 1999, İstanbul
• Dex, S. and Bond, S. (2005). Measuring work-life balance and its covariates. Work Employment Society, 19(3), 627- 637.
• Dumitru, V. M. & Cozman, D. (2012). The relationship between stress and personality factors. Human&Veterinary Medicine International Journal of the Bioflux Society, 4.
• Efeoğlu, Efe ve Özgen, Hüseyin (2007). “İş-Aile Yaşam Çatışmasının İş Stresi, İş Doyumu ve Örgütsel Bağlılık Üzerindeki Etkileri: İlaç Sektöründe Bir Araştırma”. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16 (2): 237-254.
• Eren, E.(2004). Örgütsel Davranış ve Yönetim Psikolojisi (9.Baskı). İstanbul:Beta Yayıncılık.
• Ergin, C., 1992. Doktor ve Hemsirelerde Tukenmislik ve Maslach Tukenmislik Olceğinin Uyarlanması, VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Bilimsel Calısmaları, 22-25 Eylul 1992, Hacettepe Universitesi, VII. Ulusal Psikoloji Kongresi Duzenleme Kurulu ve Turk Psikologlar Derneği Yayını, s. 155-160. Ankara.
• Felstead, A., Jewson, N., Phizacklea, A. and Walters, S. (2002). Opportunities to work at home in the context of work-life balance. Human Resource Management Journal, 12(1), 54–76.
• Freudenberger, Herbert J. (1974), “Staff Burn-Out”, The Journal of Social Issues ,Vol. 30 No. 1 pp:159-166. Erişim (30.01.2015) http://www.readcube.com/articles/10.1111%2Fj.1540-4560.1974.tb00706.x?r3_ referer=wol&tracking_action=preview_click&show_checkout=1.
• Gaines, Jeannie ve Jermier, John (1983). “Emotional Exhaustion in A High Stress Organization”. Academy of Management Journal, 26 (4): 567-586. Erişim. (4 Ağustos 2015) http://www.jstor.org/stable/255907?seq=9#page_scan_tab_contents
• Geurts, S. A., Taris, T., Kompler, M. A. J., Dikkers, J. E., Van Hooff, M. L. M. and Kinnunen, V. M. (2005). Work- home interaction from a work psychological perspective: Development and validation of a new questionnaire, the SWING. Work & Stress, 19(4), 319- 339.
• Gökdeniz, İ. (2005), “Üretim sektöründeki işletmelerin örgüt içi stres kaynakları ve mobilyacılık sektöründe bir uygulama”, Selçuk Üniversitesi S.B.E. Dergisi, ISSN: 1302-1796(13), 173-189.
• Gökpınar, Güley (2014). “ İçsel-dışsal denetim odaklı beyaz yakalı çalışanlarda A ve B tipi kişilik özellikleri ile iş stresi ve algılanan örgütsel destek arasındaki ilişkinin incelenmesi”, Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı Endüstri ve Örgütsel Psikoloji Programı, Yüksek lisans Tezi, İstanbul.
• Greenhaus, J. H., Collins, K. M. and Shaw, J. D. (2003). The relation between work-family balance and quality of life. Journal of Vocational Behavior, 63, 510–531.
• Guest, D. E. (2002). Perspectives on the study of work-life balance. Social Science Information, 41, 255–279.
• Hill, E. J., Hawkins, A. J., Ferris, M. and Weitzman, M. (2001). Finding an extra day a week: the positive influence of perceived job flexibility on work and family life balance. Family Relations, 50(1), 49- 58.
• Hock, R. R. (1988) ‘Professional Burnout Among Public School Teachers’, Public Personnel Management 17(2): 167–188.
• House, R.J. ve J.R.Rizzo (1972), “Role Conflict and Ambiguity as Critical Variables in Model of Organizational Behavior”, Organizational Behaviorand Human Performance, 7, 467–505.
• Hsieh, Yi-Hua and Wang Mei-Ling (2012), “The Moderating Role of Personality in HRM - from the Influence of Job Stress on Job Burnout Perspective”, International Management Review Vol. 8 No. 2, 5-18.
• Hu, L. and P.M. Bntler (1999), “Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conventional criteria versus new alternatives”, Structural Equation Modeling: A Multidisciplineary Journal, Vol.6, N0.1, 1-55.
• Işıkhan, Vedat (2004). Çalışma Hayatında Stres ve Başa Çıkma Yolları. Ankara: Sandal Yayınları.
• Ivancevich, John M.; Donnelly, James L. and Gibson, James L. (1983). Managing for Performance. Business Publications Inc. USA
• Ivancevich, John M.; Matteson, Michael T. (1993). Organizational Behavior and Management, Richard D. Irwin Inc, Third Edition:USA
• Jackson, Susan E.; Schwab, Richard L.; Schuler, Randall S. (1986), “Toward an understanding of the burnout phenomenon.” Journal of Applied Psychology, Vol 71(4), Nov 1986, 630-640.http://dx.doi.org/10.1037/0021-9010.71.4.630
• Jain, Sarika and Nair, Shreekumar K. (2013), “Research on Work- Family Balance: A Review”, Business Perspectives and Research, July-December, pp.43-58.
• Jamal, Muhammad (2005). “Short Communication: Personal and Organizational Outcomes Related to Job Stres and Type-A Behavior: A Study of Canadian and Chinese Employees”. Stres and Health, 21: 129-137.
• Johnson, S. K. (2001). Work-family attitudes and beliefs: implications for future air force officers. Yayınlanmamış doktora tezi, Colorado State University, Colorada, USA. Erişim 09.03.2015. file:///D:/Documents%20and%20Settings/TOSHIBA/Belgelerim/Downloads/ADA392159.pdf
• Jöreskog, K. G. & Sörbom, D. (1982). Recent Developments in Structural Equation Modeling, Journal of Marketing Research, XIX, 404-416.
• Kaçmaz, N., (2005), “Tükenmişlik Sendromu”, İstanbul Tıp Fakültesi Dergisi, 68:29-32
• Kalaycı, Ş. (2010). SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Asil Yayın Dağıtım.
• Kanter, Rosabeth Moss (1977), Work and Family in the United States: A Critical Review and Agenda for Research and Policy (Social Science Frontiers), Russell Sage Foundation, States of America. Erişim: 14 Temmuz 2015. http://www.jstor.org/stable/10.7758/9781610443265
• Lee, Raymond T.; Ashforth, Blake E. (1990), On the meaning of Maslach's three dimensions of burnout. Journal of Applied Psychology, Vol 75(6), Dec 1990, 743-747.
• Lewis, S. (2001). Resturcturing workplace cultures: The ultimate work-family challenge? Women in Management Review, 16(1), 21–29.
• Lewis, S., Gambles, R. and Rapoport, R. (2007). The constraints of “work- life balance” approach: An international perspective. The International Journal of Human Resource Management, 18(3), 360–373.
• Lockwood, N. R. (2003). Work / life balance. Challenges and Solutions. HR Magazine. Erişim: 10 Şubat 2015. http://www.ispi.org/pdf/suggestedReading/11_Lockwood_WorkLifeBalance.pdf
• Mansoor, Muhammad, Sabtain Fida, Saima Nasir, Zubair Ahmad, (2011), “The Impact of Job Stress on Employee Job Satisfaction: A Study on Telecommunication Sector of Pakistan”, Journal of Business Studies Quarterly, Vol.2, No 3, pp.50-56.
• Maslach, C. (2003). “Job Burnout: New directions in research and intervention” Current Directions in Psychological Science, 12(5), 189–192. doi:10.1111/1467-8721.01258
• Maslach, C., Leiter, M.P., (1997), The truth Abouth Burnout, Jossey-BAss, San Francisco, CA:
• Maslach, C., Schaufeli, W. B., Leiter, Michael P., (2001), “Job Burnout”, Annual Review of Psycholog, Volume: 52, 397-422.
• Maslach, Christina ve Jackson, Susan E. (1981). “The Measurement of Experienced Burnout”. Journal of Occupational Behavior, 2 (2): 99-113.
• McDonald, P., Brown, K. and Bradley, L. (2005). Explanations for the provisionutilisation gap in work-life policy. Women in Management Review, 20(1), 37–55.
• McIntosh, S. (2003). Work-life balance: how life coaching can help. Business Information Review, 20(4), 181–189.
• Meydan, C. H. & Şeşen, H. (2011). Yapısal Eşitlik Modellemesi - AMOS Uygulamaları), Ankara: Detay Yayıncılık.
• Mukundan, Jayakaran and Ahour, Touran (2011); “Burnout Among Female Teachers In Malaysia”, Journal of International Education Research – Third Quarter, Volume 7, Number 3
• Nazim Ali and Arshad Ali (2014), “The Mediating Effect of Job Satisfaction between Psychological Capital and Job Burnout of Pakistani Nurses”, Pakistan Journal of Commerce and Social Sciences, Vol. 8 (2), 399- 412
• Nikodijevic, Ana; Labrovic, Jelena Anaelkovíé and Dokovié, Aleksandar (2012), “Academic Burnout Among Students at Faculty of Organizational Sciences”, Management Journal for Theory and Practice, 2012/64. XIII International Symposium SymOrg 2012, 05 - 09 June 2012, Zlatibor, Serbia, pp: 47-52
• Organ, Dennis W. ve Hammer, Clay W. (1982) Organizational Behavior. Business Publications Inc. USA
• Özmutaf, Nezih Metin. (2006). “Örgütlerde İnsan Kaynakları ve Stres: Ampirik Bir Yaklaşım”. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi, 23 (1-2): 75-81.
• Papalexandris, N. and Kramer, R. (1997). Flexible working patterns: towards reconciliation of family and work. Employee Relations, 19(6), 581–586.
• Petchsawang, P. and Morris, M. L. (2005). Work- life balance policy and practice. Spirituality and Leadershio in Thailand, AHRD International Conference. Erişim: 09.03.2015. http://www.utcc.ac.th/public_content/files/001/P124_1.pdf
• Pines, Ayala Malach (2002), “A psychoanalytic-existential approach to burnout: Demonstrated in the cases of a nurse a teacher, and a manager”, Psychotherapy: Theory, research, Practise, Training, Vol.39(1), Spr, 103-113.
• Pines, Ayala; Aronson, Eliot (1988), Career Burnout; Causes&Cures. The Free Pres, A Division of Macmillan, Inc., New york. Erişim: 14 Temmuz 2015. https://books.google.co.in/books/about/Career_burnout.html?id=cvRGAAAAMAAJ
• Rehman, Muttie ur, Rabbia Irum, Namra Tahir, Zara Ijaz, Uzma Noor, Ume Salma, (2012), “The Impact of Job Stress on Employee Job Satisfaction: A Study on Private Colleges of Pakistan”, Journal of Business Studies Quarterly, Vol.3, No.3, pp.50-56.
• Robbins, Stephen P. (1996) Organizational Behavior. Prentice Hall Inc. Seventh edition. USA Erişim : 14 Temmuz 2015 http://www.rim.edu.bt/wp-content/uploads/2014/09/OBCDFM6.pdf
• Rutherford, Brian N.; Hamwi, G. Alexander ; Friend, Scott B. and Hartmann, Nathaniel N. (2011), “Measuring Salesperson Burnout: A Reduced Maslach Burnout Inventory for Sales Researchers”, Journal of Personal Selling & Sales Management, vol. XXXI, no. 4 (fall 2011), pp. 429–440.
• Sağlam Arı, G. Ve Çına Bal, E. (2008); “Tükenmişlik Kavramı: Birey ve Örgütler Açısından Önemi”, Celal Bayar Üniversitesi İ.İ.B.F. Yönetim ve Ekonomi, Cilt:15 Sayı:1, ss:131-148
• Salami, Samuel O. (2011), “Job Stress and Burnout among Lecturers: Personality and Social Support as Moderators”, Asian Social Science Vol. 7, No. 5; May 2011, pp:110-121
• Sılığ, Aylin (2003), “Banka Çalışanlarının Tükenmişlik Düzeylerinin Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi”, T.C. Eskişehir Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitim Bilimleri (Eğitimde Psikolojik Hizmetler) Anabilim Dalı Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Eskişehir.
• Sobel, M. (1982). Asymptotic Confidence Intervals for Indirect Effects in Structural Equation Models. Sociological Methodology, 13, 290–312.
• Stock, Ruth M.; Bauer, Eva-Maria and Bieling, Gisela I. (2014). How do top executives handle their work and family life? A taxonomy of top executives’ work-family balance. The Internatinal Journal of Human Resource Management, Vol.25, No: 13, pp. 1815-1840.
• Suran, Bernard G.; Sheridan, Edward P. (1985), “Management of burnout: Training psychologists in Professional life span perspectives”, Professipnal Psychology: Research &Practise, 16(6) 741-75.
• Sürgevil, Olca (2006), Çalışma Hayatında Tükenmişlik Sendromu-Tükenmişlikle Mücadele Teknikleri. Nobel Yayın Dağıtım, Ankara.
• Tajlili, Megan Hyland (2014). A Framework for promoting womens’s career intentionality and work-life integration. The Career Development Quarterly, Volume 62, September, pp. 254-266.
• Tayfur, Ö. ve Arslan M. (2012). “Algılanan İş Yükünün Tükenmişlik Üzerine Etkisi: İş-Aile Çatışmasının Aracı Rolü”, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt.30, Sayı.1, 147-172.
• Tekingündüz, S., Kurtuldu, A. ve Öksüz, S. (2015). “İş-Aile Yaşam Çatışması, İş Tatmini ve İş Stresi Arasındaki İlişkiler”, Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, Yıl.3, Cilt.3, Sayı.4, 27-42.
• Temel, A. (2005). Kişilerarası iletişim temelinde iş ve aile yaşamı dengesi. Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• Tummers, Lars G.; Bronkhorst, Babette A.C. (2014), “The impact of leader-member exchange (LMX) on work-family interference and work-family facilitation”, Personnel Review, Vol. 43 No. 4, pp. 573-591
• Vatansever (2008). Work and non-work life balance, and its relation to organizational commitment and career satisfaction. Marmara Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış doktora tezi, İstanbul.
• Wallace, J.E. (1999), “Work-To-Nonwork Conflict Among Married Male and Female Lawyers”, Journal of Organizational Behaviour, 20: 797–816.
• Wang, Yanan; Zheng, Lu; Hu, Tianhong and Zheng Quanquan (2014), “Stress, Burnout, and Job Satisfaction: Case of Police Force in China”, Public Personnel Management, Vol. 43(3) 325-339
• Wattis, Louise; Standing, Kay and Yerkes, Mara A. (2013). Mothers and work-life balance: exploring the contradictions and complexities involved in work-family negotiation. Community, Work&Family, Vol. 16, No:1, pp. 1-19.
• White, J. (1999). Work- family stage and satisfaction with work-family balance. Journal of Comparative Family Studies, 30, 163- 175.
• Wilson, M.G., Dejoya, D.M., Vandenberg, R.J., Richardson, H.A. and McGrath, A.L. (2004) “Work Characteristics and Employee Health and Well-Being:Test of a Model of Healthy Work Organization”, Journal of Occupational and Organizational Psychology, Vol:77, 565-588.ss.
• Wright, Thomas A. ; Bonett, Douglas G. (1997), “The contribution of burnout to work performance” Journal of Organizational Behavior, Volume 18, Issue 5, pages 491–499, September
• Yılmaz, Abdullah ve Ekici, Süleyman (2003). “Örgütsel Yaşamda Stresin Kamu Çalışanlarının Performansına Etkileri Üzerine Bir Araştırma”. Celal Bayar Üniversitesi İİBF Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 10 (2): 1‐19.