ARKEOLOJİK ve KIRSAL MİMARİ MİRAS BİRLİKTELİĞİNİN KORUNABİLİRLİĞİ: OĞUZ/DARA ANTİK KENTİ ÖRNEĞİ

Yıl 2017, Cilt: 16 Sayı: 62, 1063 - 1080, 19.07.2017

Ebru Harman Aslan , Cengiz Can

https://doi.org/10.17755/esosder.318330

Öz

Anadolu
yerleşmelerin pek çoğunun ortak özelliği, sürekli iskân görmesi sonucu oluşan
fiziksel ve kültürel katmanlaşmadır. Tarihi katmanlaşma niteliği kentsel
yerleşmelerin olduğu kadar, kırsal yerleşmelerin de özgün karakteri olarak
karşımıza çıkabilmektedir. Bu bağlamda, arkeolojik kalıntılarıyla geleneksel
kırsal mimarisi iç içe geçmiş bir biçimlenmeyle günümüze ulaşan örneklerden
biri de Oğuz/Dara kırsal yerleşimidir. Dara, erken Bizans döneminde bir sınır
garnizon kenti olarak kurulmuştur. Çoğunluğu kuruluş döneminden kalan savunma
ve su yapıları ile nekropol alanlarıyla dikkat çeken kentin, diğer arkeolojik
alanlardan farkı üzerinde bulunan geleneksel kırsal dokuda yaşantının günümüzde
de devam etmesidir. Arkeolojik kaynakları nedeniyle 1. derece arkeolojik sit
statüsü verilen Dara’da, arkeolojik alanın tahribatının önüne geçmek ve
kullanım koşullarının sınırlılığı nedeniyle yerel halkın mağduriyetini önlemek
için yerleşimin taşınması gündeme gelmektedir. Öte yandan, Dara’nın kültür
katlarının en üst tabakasını oluşturan geleneksel kırsal dokuya ve/veya
arkeolojik kalıntılarla birlikteliğinden oluşan katmanlaşmaya miras değeri
atfedilmeyerek, bunları korumaya yönelik herhangi bir çaba gösterilmemektedir.
Bu çalışmanın amacı, arkeolojik alanlarla geleneksel kırsal dokuları bir arada
barındıran ve bu özellikleriyle bir bütün oluşturan Oğuz/Dara Antik kenti’nin
kültürel miras değerlerini ve bu yerleşimin korunabilirliğini tartışmaktır.

Anahtar Kelimeler

Arkeolojik miras, kırsal mimari miras, kültürel miras değerleri, koruma

Kaynakça

• Ahunbay, M. (1991). Dara-Anastasiopolis, XII. Kazı Sonuçları Toplantısı I, 28 Mayıs-1 Haziran 1990 (ss.391-397). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Ahunbay, M. (1992). Dara-Anastasiopolis 1990 Yılı Çalışmaları, XIII. Kazı Sonuçları Toplantısı I, 27-31 Mayıs 1991 (ss.197-203). Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Ahunbay, M. (2005). Antik Mardin, F. Özdem (Ed.), Taşın Belleği Mardin (ss.41-74). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ahunbay, Z. (2015). Mardin’in Oğuz Köyü’ndeki Anıtlar ve Korunmaları ile İlgili Öneriler, F. Atay ve N. Özcan (Ed.), Kargir Yapılarda Koruma ve Onarım Semineri VII Bildiri Kitabı 1-2 Aralık 2015, (ss. 192-203). İstanbul: İBB KUDEP.
• Ainsworth, W. F. (1842). Travels and Researches in Asia Minor, Mesopotamia, Chaldea and Armenia. London: Parker.
• Can, B. ve Erdoğan, N. (2014). Dara, Bizans-Sasani Sınırında Bir Garnizon Kenti ve Kazıları, M.A. Yılmaz ve H. Kasapoğlu (Ed.), Anadolu'nun Zirvesinde Türk Arkeolojisinin 40 Yılı, (ss. 347-371). Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Croke, B., & Crow, J. (1983). Procopius and Dara. The Journal of Roman Studies, 73, 143-159. doi:10.2307/300078
• Demirkent, I. (2005). Ortaçağ'da Mardin, F. Özdem (Ed.), Taşın Belleği Mardin (ss.75-97). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ebû Abdullah Muhammed İbn Battûta Tancî (2010). İbn Battuta Seyahatnamesi I, 4. Baskı, A. S. Aykut (Çev.) İstanbul:Yapı Kredi yayınları.
• Feilden, B. M. ve Jokilehto, J. (1993). Management Guidelines for World Cultural Heritage Sites. Rome: ICCROM.
• Gregory, S. (1995). Roman Military Architecture on the Eastern Frontier. Amsterdam: AM Hakkert.
• Kinneir, J. M. (1818). Journey Through Asia Minor, Armenia And Koordistan in the Years 1813 and 1814. London: Murray.
• Olivier, G. A. (1801). Voyage dans l'Empire Othoman l'Egypte et la Perse, Tome Quatrieme. Paris: Agasse.
• Sinclair, T. A. (1989). Eastern Turkey: An Architectural and Archaeological Survey. London: The Pindar Press.
• Jokilehto, J. (1999). A History of Architectural Conservation. Oxford: Butterworth Heinemann.
• Jokilehto, J. (2007). Conservation Concepts, J. Ashurst (Ed.), Conservation of Ruins (ss. 3-9). Oxford: Butterworth Heinemann.
• English Heritage (2008). Conservation Principles Policies and Guidance for the Sustainable Management of the Historic Environment. London: English Heritage.
• Australia ICOMOS (1999). The Burra Charter The Australia ICOMOS Charter for Places of Cultural Significance. Australia ICOMOS.
• URL-1 Mardin Müzesi Dara Kazısı, 22 Haziran 2016 tarihinde http://www.mardinmuzesi.gov.tr/mardinmuzesi/detay.asp?id=79&kategori=KAZILAR adresinden erişildi.
• URL-2 Can, B. ve Erdoğan, N. (Tarihsiz). Dara: Suyun Hayat Verdiği Kent, 30 Aralık 2013 tarihinde http://ilisuprojesi.com/dosyalar/DARA-SUYUN%20HAYAT%20VERD%C4%B0%C4%9E%C4%B0%20KENT.pdf adresinden erişildi.
• URL-3 Mardin Dara Kartpostalı, 25 Haziran 2016 tarihinde http://www.tarihtarih.com/?Syf=4&Fa=2&Id=221331 adresinden erişildi.
• URL-4 Gertrude Bell Archive, 25 Haziran 2016 tarihinde http://www.gerty.ncl.ac.uk/ adresinden erişildi.
• URL- 5 Türkiye İstatistik Kurumu (TUİK), Yerleşimlere İlişkin Nüfus Verileri, 18 Ekim 2016 tarihinde https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr adresinden erişildi.
• URL-6 Dara’da Kazılar 100 Yıl Sürecek (2013). 23 Haziran 2016 tarihinde http://arkeolojihaber.net/2013/08/27/darada-kazilar-100-yil-surecek/ adresinden erişildi.
• URL-7 Sinemasal, 19 Ağustos 2016 tarihinde https://www.facebook.com/pg/sinemasalorg/photos/?tab=album&album_id=611791025509131 adresinden erişildi.