LİSE ÖĞRENCİLERİNDE PROBLEM ÇÖZME BECERİLERİNİN AKILCI OLMAYAN İNANÇ DÜZEYİ VE KARAR VERME STİLLERİNE GÖRE YORDANMASI

Yıl 2018, Cilt: 17 Sayı: 67, 1014 - 1026, 20.07.2018

Sevgi Uygur

https://doi.org/10.17755/esosder.340642

Cited By: 5

Öz

Bu
çalışmanın amacı, lise öğrencilerinin problem çözme becerilerinin akılcı
olmayan inançlar ve karar verme becerilerine göre yordanmasıdır. Araştırmanın
örneklem grubunu İstanbul’da resmi liselerde öğrenimine devam eden seçkisiz
olarak belirlenen 223 lise öğrencisi oluşturmaktadır. Çalışmada veri toplama
araçları olarak Problem Çözme Envanteri, Melbourne Karar Verme Ölçeği, Akılcı
Olmayan İnançlar Ölçeği Ergen Formu ve araştırmacı tarafından geliştirilen
Kişisel Bilgi Formu kullanılmıştır. Çalışmada çoklu doğrusal regresyon analizi
uygulanmıştır. Analiz bulgularına göre, problem çözme akılcı olmayan inançlar, panik
karar verme stili, erteleyici karar verme stili ve kaçıngan karar verme stili
ile negatif yönde; dikkatli karar verme stili ile pozitif yönde ilişkilidir. Akılcı
olmayan inançlar ve karar verme stilleri birlikte problem çözmenin %85’ini
açıklamaktadır. Fakat erteleyici karar verme stili ve kaçıngan karar verme
stili tek başına problem çözmenin anlamlı yordayıcıları değildir. Bulgular,
ilgili literatür ışığında tartışılmış ve öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Problem çözme, Akılcı olmayan inançlar, Karar verme stilleri, Lise öğrencileri

PREDICTING THE PROBLEM SOLVING SKILLS OF HIGH SCHOOL STUDENTS ACCORDING TO IRRATIONAL BELIEFS AND DECISION MAKING STYLES

Öz

The aim of this study is to predict the
problem-solving skills of high school students according to irrational beliefs
and decision making styles. The sample group of study consisted of 223 high
school students in Istanbul. Problem Solving Inventory, Melbourne Decision
Making Scale, Irrational Beliefs Scale-Adolescent Form and Personal Information
Form were used as data collection tools in the study. Multiple linear
regression analysis was applied in the study. According to the findings, the
problem-solving showed negative correlations with irrational beliefs, panic decision-making
style, delaying decision-making style, shy-away decision-making style; positive
correlations with careful decision-making style. Irrational beliefs and
decision-making styles accounted for the 85% of the
variance for the problem solving. But the deceptive decision-making
style and the shy-away decision-making style are not significant predictors of
problem solving alone. The findings were discussed in the light of relevant
literature and suggestions were presented.

Anahtar Kelimeler

The problem solving skills, irrational beliefs, decision making styles, High school students

Kaynakça

• Akbulut, E. (2014). Problem Çözme Kuramı’nın Geçerliliği Üzerine Bir Uygulama: Atatürk Üniversitesi İletişim Fakültesi Örneği, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18 (2), 59-74.
• Anlık, Ş. Ve Dinçer, Ç. (2005). Okul öncesi dönemde kişiler arası bilişsel problem çözme becerilerinin geliştirilmesi, Eğitim Araştırmaları, (20), 122-134.
• Arın, A. (2006). Lise Yöneticilerinin Öğretim Liderliği Davranışları İle Kullandıkları Karar Verme Stratejileri ve Problem Çözme Becerileri Arasındaki İlişki Düzeyi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Arkan, K. (2011). Sınıf öğretmenlerinin problem çözme becerisini kazandırmaya yönelik öz-yeterlikleri ile ilköğretim öğrencilerinin problem çözme becerileri arasındaki ilişki. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Arslan, C. (2005). Kişilerarası Çatışma Çözme ve Problem Çözme Yaklaşımlarının Yükleme Karmaşıklığı Açısından İncelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (14), 75-93
• Atıcı, M. ve Kılıçarslan, S. (2015). Çatışma Çözme Eğitim Programının İlköğretim 6. ve 7. Sınıf Öğrencilerinin Çatışma Çözme Davranışları Üzerindeki Etkisi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(1), 137-158.
• Aysan, F. ve Bozkurt, N. (2000). Bir grup üniversite Öğrencisinin Kullandığı Başa Çıkma Stratejileri ile Depresif Eğilimleri ve Olumsuz Otomatik Düşünceleri Arasındaki İlişki. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 12, 25.
• Baron, J. ve Brown, R.V. (1991). Teaching decision making to adolescents. Hillsdale, NJ: Erlbaum.
• Beck, A.T., Freman, A. ve Davis, D. D. (2008). Kişilik Bozukluklarının Bilişsel Terapisi. T. Özakkaş (Ed.). İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Bayhan, P. ve Işıtan, S. (2010). Ergenlik Döneminde İlişkiler: Akran ve Romantik İlişkilere Genel Bakış. Aile ve Toplum, Eğitim Kültür ve Araştırma Dergisi, 5(20).
• Bingham, L.B. (2004). Employment dispute resolution: The case for mediation. Conflict Resolution Quarterly. 22(2), 145-154. DOI: 10.1002/crq.96
• Burnett, P.C. (1991). Decision-Making Style And Self-Concept. Australian Psychologist. 26. 55-58. Can, R.; Türkyılmaz, M. ve Karadeniz, A. (2010). Ergenlik Dönemi Öğrencilerinin Okuma Alışkanlıkları. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(3), 1-21.
• Churney, A.H. (2001). Promoting children’s social and emotional development: A follow up evaluation of an elementary school-based program in social decisio nmaking/social problem-solving. Humanities and Social Sciences, 62(1), 75.
• Çapri, B. ve Gökçakan, Z. (2008). Akılcı Duygusal Davranış Terapisi’ ne Dayalı Grupla Psikolojik Danışmanın Üniversite Öğrencilerinin Problem Çözme Becerisi Algısına Etkisi. Ç. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 17(1), 135-154
• Çekici, F. (2009). Problem çözme terapisine dayalı beceri geliştirme grubunun üniversite öğrencilerinin sosyal problem çözme becerileri, öfkeyle ilgili davranış ve düşünceler ile sürekli kaygı düzeylerine etkisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal Bilimler için Çok Değişkenli İstatistik SPPS ve LISREL Uygulamaları. Pegem Akademi, Ankara.
• Çolakkadıoğlu, O. (2010). Çatışma Kuramına Dayalı Olarak Geliştirilen Karar Verme Beceri Eğitimi Grup Uygulamalarının Ergenlerin Karar Verme Stillerine Etkisi, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Çukurova.
• Çolakkadıoğlu, O. (2012). Ergenlerde Karar Verme Ölçeğinin Ortaöğretim Öğrencileri için Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(19), 387-403.
• Demirkıran, H. (2017). Engelli çocuğa sahip olan anneler ile engelli çocuğa sahip olmayan annelerin depresyon düzeylerinin ve problem çözme becerilerinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Arel Üniversitesi, İstanbul.
• Develioğlu, M. (2006). Problem çözme becerileri yüksek ve düşük olan üniversite öğrencilerinin karar verme stratejilerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Elstein, A. ve Schwartz, A. (2002). Clinical problem solving and diagnostic decision-making: Selective review of the cognitive literature. British Medical Journal. 324, 729-732. DOI:10.1136/bmj.324.7339.729
• Gençtanırım, D. ve Voltan-Acar, N. (2007). Akılcı-Duygusal Davranışçı Yaklaşım ve Sezen Aksu Şarkıları. Eğitim ve Bilim, 32(143), 27-40.
• Güçray, S.S. (1995). Karar Verme Davranışları Ölçeği’nin (KDÖ) geçerlik ve güvenirliği. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 2 (4), 60-68.
• Güçray, S.S. (2001). Ergenlerde Karar Verme Davranışlarının Özsaygı ve Problem Çözme Becerileri Algısı ile İlişkisi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Güneş, A. (2016). Okul tükenmişliğinin yordanmasında psikolojik dayanıklık ve problem çözme becerileri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Hamarta, E., Arslan, C., Saygın, Y. ve Özyeşil, Z. (2009). Benlik Saygısı ve Akılcı Olmayan İnançlar Bakımından Üniversite Öğrencilerinin Stresle Başa Çıkma Yaklaşımlarının Analizi. Değerler Eğitimi Dergisi, 7(18), 25-42.
• Heppner, P.P., Baumgardner, A.H. ve Jakson, J. (1985). Depression and attributional style: Are they related? Cognitive Therapy and Research. 9, 105-113.
• Heppner, P.P., Hibel, J., Neal, G.W., Weinstein, C.L. And Rabinowitz, F. E. (1982). Personal Problem-Solving: A Descriptive Study Of Individual Differences. Journal Of Counseling Psychology. 29(6), 580-590.
• Heppner, P.P., ve Peterson, C.H. (1982). The Development and İmplications of a Personal-Problem Solving Inventory. Journal of Counseling Psychology, 29, 66–75.
• Heppner, P.P., Witty, T.E. ve Dixon, W.A. (2004). Problem-solving appraisal and human adjustment: A review of 20 years of research utilizing the Problem Solving Inventory. The Counseling Psychologist, 32, 344–428.
• Joshi, U. (2010). Subjective well-being by gender. Journal of Economics and Behavioral Studies, 1 (1), 20- 26.
• Isen, A.M. (2001). An influence of positive affect on decision in complex situations: theorical issues with practical implications, Journal of Consumer Psychology, 11, 72-85.
• Ivey A.E., Iyey M.B., Simek-Morgan L. (1993). Counseling and psychotherapy: A multicultural perspective, Allyn and Bacon, USA.
• Karasar, N. (1994). Araştırmada Rapor Hazırlama. Ankara:Araştırma Eğitim Danışmanlık.
• Kendall, P.C. (1993). Cognitive-behavioral therapies with youth: guiding theory, current status and emerging developments, Journal of Consulting and Clinical Psychology, 61(2).
• Kıvılcım, R. (2011). The explanatory relationship among self-esteem, problem solving, ways of coping, social support and suicidal ideation of patients with schizophrenia. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Koberg, D. ve Bagnal, J. (1981). The Universal Traveler. California: Kaufman Inc.
• Kutlu, Z.S. (2014). Lise 9. Sınıf öğrencilerinin zorbalık düzeylerinin problem çözme becerisi ve boyun eğici davranışları ile ilişkisinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Küçüksille, E. (2014). Basit Doğrusal Regresyon: Çoklu Doğrusal Regresyon Modeli. (Ed. Kalaycı, Ş.) SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri. Ankara.
• Mann, L., Harmoni, R. ve Power, C. (1989). Adolescent Decision-making: The Development of Competence. Journal of Adolescence, 12, 265-278.
• Mann, L., Radford, M., Burnett, P., Ford, S., Bond, M., Leung, K., Nakamura, H., Vaughan, G., ve Yang, K.S. (1998). Cross-Cultural Differences in Self- Reported Decision-Making Style and Confidence. International Journal of Psychology, 33, 325-335.
• Marquis, L. B., Huston, J. C. (1992). Leadership Roles and Management Functions in Nursing, Theory and Application. J. B. Lippincott Company, Philadelphia.
• Myers, D.G. ve Diener, E (1995). Who is Happy? Psychological Science, 6, 10-19. Naftel, M.I. ve Driscoll, M. (1993). Problem Solving and Decision Making in Eighth- grade Class. Clearing House, 66(3), 177-181.
• Öğülmüş, S. (2006). Kişilerarası sorun çözme becerileri ve eğitimi. Ankara: Nobel.
• Öneren, M. ve Çiftçi, E.G. (2013). Impact of Leadership Qualisities on The Negotiation Style: A Quantitative Study. European Journal of Scientific Research, 114(3).
• Özden, Ç. N. (2014). Evlilik Uyumu ve Olumsuz Otomatik Düşünceler Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisan Tezi). Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Peterson, G.W., Sampson, J.P. ve Reardon, R.C. (1991). Career development and services: A cognitive approach. Pacific Grove, CA: Brooks/Cole.
• Phillips, S. D., Pazienza, N. Y. ve Ferrin, H. H. (1984). Decision making styles and problem solving appraisal. Journal ofCounseling Psychology. 31(4), 497-502.
• Sancaktar, N. (2016). Yeni evlenen ve uzun süredir evli olan çiftlerin evlilikte problem çözme becerisi düzeylerinin öznel iyi oluş ve evlilik doyumu düzeyleri ile ilişkisinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, İstanbul.
• Sarı, B. (2016). Lise öğrencisi ergenlerde (15-19 yaş) problem çözme becerileri ile umutsuzluk düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Beykent Üniversitesi, İstanbul.
• Saunders, D.E., Peterson, G.W., Sampson, J.P., Jr. ve Reardon, R.C. (2000). Relation of depression and dysfunctional career thinking to career indecision. Journal of Vocational Behavior, 56, 288-298.
• Seligman, M.E.P. ve Csikszentmihalyi, M. (2010). Positive Psychology: An Introduction. American Psychology. 55(1), 5-14.
• Şahin, N., Şahin, N.H. Ve Heppner, P.P. (1993). Psychometric Proporties of the Problem Solving Inventory in a Group of Turkish University Students. Cognitive Therapy and Research. 4(17), 379–396.
• Tanrıkulu, T. (2002). Yetiştirme Yurtlarında ve Aile Ortamında Yaşayan Ergenlerin Bilişsel Yapıları ve Problem Çözme Becerileri Açısından İncelenmesi. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tuzgöl Dost, M. (2005). Ruh sağlığı ve öznel iyi oluş. Eurasian Journal of Educational Research, 20, 223–231.
• Tümkaya, S. ve İflazoğlu, A. (2000). Sınıf Öğretmenliği Öğrencilerinin Otomatik Düşünce ve Problem Çözme Düzeylerinin Bazı Sosyo-Demografik Değişkenlere Göre İncelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimle Enstitüsü Dergisi, 6, 143-158.
• Türkçapar, H. (2009). Bilişsel Terapi. Ankara: Hyb Yayıncılık.
• Türküm, A.S., Balkaya, A. ve Karaca, E. (2005). Akılcı Olmayan İnanç Ölçeğinin Lise Öğrencilerine Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışmaları. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi. 3(23), 77-85.
• Yeşilyaprak, B. (2003). Eğitimde Rehberlik Hizmetleri: Gelişimsel Yaklaşım. Nobel Yayın Dağıtım. Ankara.
• Yıkılmaz, M ve Hamamcı, Z. (2011). Akılcı Duygusal Eğitim Programının Lise Öğrencilerinin Akılcı Olmayan İnançları ve Algılanan Problem Çözme Becerileri Üzerine Etkisi, Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(35), 54-65.