ORTAOKUL ÖĞRENCİLERİNDE ZORBALIĞI VE SALDIRGANLIĞI AÇIKLAMADA BAŞA ÇIKMA STRATEJİLERİNİN ROLÜ

Yıl 2020, Cilt: 19 Sayı: 73, 105 - 121, 26.01.2020

Ahmet Bedel , Gökhan Güler

https://doi.org/10.17755/esosder.447474

Cited By: 3

Öz

Bu çalışmanın amacı, ortaokul öğrencilerinin başa
çıkma stratejileri, zorbalık ve saldırganlık puanlarının cinsiyete göre
farklılaşıp farklılaşmadığını belirlemek, bu değişkenler arasındaki ilişkiyi
incelemek ayrıca başa çıkma stratejilerinin zorbalığı ve saldırganlık puanlarını
açıklamada anlamlı bir yeri olup olmadığını belirlemektir.
Bu
amaçla, 419 ortaokul öğrencisine Başa Çıkma Stratejileri Ölçeği, Zorbalık Ölçeği
ve Saldırganlık Ölçeği uygulanmıştır. Araştırmanın istatistiksel analizlerinde,
bağımsız t testi, pearson
momentler çarpım korelâsyonu ve regresyon analizi tekniği kullanılmıştır.
Çalışmanın sonuçlarına göre, erkek ve
kız öğrenciler arasında alt boyutların puan ortalamalarında anlamlı farklılığın
olmadığı, Başa Çıkma
Envanterinin aktif başa çıkma boyutu ile saldırganlık arasında orta düzeyde
negatif, olumsuz başa çıkma boyutu ile zorba, kurban ve saldırganlık puanları
arasında orta düzeyde pozitif ilişkinin olduğu görülmüştür. Ayrıca, zorba,
kurban ve saldırganlık puanlarının en güçlü yordayıcısının olumsuz başa çıkma
stratejisi olduğu görülmüştür. Bu bilgiler ışığında, öğrencilerin yapıcı ve
işlevsel başa çıkma stratejilerini arttırmaya yönelik yapılması planlanan
rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerinde bireysel ve grup rehberliği
etkinliklerine yer verilmesinin önemine vurgu yapılarak tartışılmış ve bu
konuda yapılacak sonraki araştırmalar için önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Ortaokul öğrencileri, zorbalık, saldırganlık, başa çıkma stratejileri

Kaynakça

• Alikasifoglu, M., Ercan, O., Erginöz, E., & Kaymak, D. A. (2004). Violent behavior among Turkish high school students and correlate of physical fighting. European Journal of Public Health, 14(2), 173-177.
• Arslan, C., Hamarta, E., Arslan, E., & Saygın, Y. (2010). An investigation of aggression and interpersonal problem solving in adolescents. Elementary Education Online, 9(1), 379-388.
• Arslan, S., Savaser, S., & Yazgan, Y. (2011). Prevalence of peer bullying in high school students in Turkey and the roles of socio-cultural and demographic factors in the bullying cycle. The Indian Journal of Pediatrics, 78(8), 987-992.
• Atasayar, M., & Güler, N. (2012). A study of the relationship between problem solving skills level and the loneliness level of the elementary and high school students. International Journal of Educational Researchers, 3(2), 10-16.
• Atik, G., Özmen, O., & Kemer, G. (2012). Bullying and submissive behavior. Ankara University, Journal of Faculty of Educational Sciences, 45(1), 191-208.
• Avcı, D., & Kelleci, M. (2015). Lise öğrencilerinde öfke, saldırganlık ve ruhsal belirtiler arasındaki ilişki. Literatür Sempozyom Psikiyatri / Nöroloji / Davranış Bilimleri Dergisi, 1(5), 34-42.
• Ayas, T., & Pişkin, M. (2011). Lise öğrencileri arasındaki zorbalık olaylarının cinsiyet, sınıf düzeyi ve okul türü bakımından incelenmesi. İlköğretim Online, 10(2), 550-568.
• Baldry, A. C., & Farrington, D. P. (2000). Bullies and delinquents: Personal characteristics and parental styles. Journal of Community & Applied Social Psychology, 10(1), 17-31.
• Bedel, A., Işık, E., & Hamarta, E. (2014). Psychometric properties of the KIDCOPE in Turkish adolescents. Education and Science, 39(176), 227-235.
• Besag, V. E. (1995). Bullies and victims in schools. A guide to understanding and management. Philadelpia: Open University Press.
• Blackman, G. L., Ostrander, R., & Herman, K. C. (2005). Children with ADHD and depression: a multisource, multimethod assessment of clinical, social, and academic functioning. Journal of Attention Disorders, 8(4), 195-207.
• Borg, M. G. (1998). The emotional reactions of school bullies and their victims. Educational Psychology, 18(4), 433-444.
• Büyüköztürk, Ş. (2003), Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Campano, J. P., & Munakata, T. (2004). Anger and aggression among Filipino students. Adolescence, 39(156), 757-764.
• Colakoglu, F. F., & Solak, N. (2014). Examination of aggression levels and empathic tendency levels of secondary school students who involve or not involve in sports. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 152, 415-420.
• Crapanzano, A. M., Frick, P. J., Childs, K., & Terranova, A. M. (2011). Gender differences in the assessment, stability, and correlates to bullying roles in middle school children. Behavioral Sciences & the Law, 29(5), 677-694.
• Çalık, T., Özbay, Y., Özer, A., Kurt, T., & Kandemir, M. (2009). İlköğretim okulu öğrencilerinin zorbalık statülerinin okul iklimi, prososyal davranışlar, temel ihtiyaçlar ve cinsiyet değişkenlerine göre incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 60(60), 555-576.
• Çam, S., & Tümkaya, S. (2008). Development of interpersonal problem solving inventory for high school students: The validity and reliability process. Journal of Human Sciences, 5(2), 1-17.
• Davis, A. S., Kruczek, T., & McIntosh, D. E. (2006). Understanding and treating psychopathology in schools: Introduction to the special issue. Psychology in the Schools, 43(4), 413-417.
• de Bruyn, E. H., Cillessen, A. H., & Wissink, I. B. (2010). Associations of peer acceptance and perceived popularity with bullying and victimization in early adolescence. The Journal of Early Adolescence, 30(4), 543-566.
• Delfabbro, P., Winefield, T., Trainor, S., Dollard, M., Anderson, S., Metzer, J., & Hammarstrom, A. (2006). Peer and teacher bullying/victimization of South Australian secondary school students: Prevalence and psychosocial profiles. British Journal of Educational Psychology, 76(1), 71-90.
• Deptula, D. P., & Cohen, R. (2004). Aggressive, rejected, and delinquent children and adolescents: A comparison of their friendships. Aggression and Violent Behavior, 9(1), 75-104.
• Derman, M. T. (2013). 10-11 yaş çocuklarının saldırganlık ve umutsuzluk düzeyleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi. International Journal of Social Science, 6(2), 879-889.
• De Wied, M., Branje, S. J., & Meeus, W. H. (2007). Empathy and conflict resolution in friendship relations among adolescents. Aggressive Behavior: Official Journal of the International Society for Research on Aggression, 33(1), 48-55.
• Diener, E. (1984). Subjective well-being. Psychological Bulletin, 95(3), 542.
• Dilekmen, M., Ada, Ş., & Alver, B. (2011). İlköğretim II. kademe öğrencilerinin saldırganlık özellikleri. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 10(2), 927-944.
• D'Zurilla, T. J., Chang, E. C., & Sanna, L. J. (2003). Self-esteem and social problem solving as predictors of aggression in college students. Journal of Social and Clinical Psychology, 22(4), 424-440.
• Erdem, A. R., & Genç, G. (2014). Lise öğrencilerinin problem çözme becerilerine ilişkin görüşleri. Turkish Journal of Educational Studies, 1(2), 1-21.
• Eryılmaz, A. (2009). Ergenlik döneminde stres ve başa çıkma. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 20-37.
• Eryılmaz, A. (2010a). Yeniden gözden geçirme: Pozitif psikoloji ve pozitif psikoterapi bağlamında ergenler için amaçları genişletme programı. Aile ve Toplum Dergisi, 5(20), 53-66.
• Eryılmaz, A. (2010b). Ergenlerde öznel iyi oluşu artırma stratejilerini kullanma ile akademik motivasyon arasındaki ilişki. Klinik Psikiyatri. 13, 77-84.
• Farmer, T. W., & Xie, H. (2007). Aggression and school social dynamics: The good, the bad, and the ordinary. Journal of School Psychology, 45(5), 461-478.
• Feldman, R. S. (2000). Essentials of understanding psychology. Boston: McGraw-Hill.
• Folkman, S., & Lazarus, R. S. (1986). Stress process and depressive symptomatolog. Journal of Abnormal Psychology, 95, 107-113.
• Fox, C. L., & Boulton, M. J. (2005). The social skills problems of victims of bullying: Self, peer and teacher perceptions. British Journal of Educational Psychology, 75(2), 313-328.
• Griffin, R. S., & Gross, A. M. (2004). Childhood bullying: Current empirical findings and future directions for research. Aggression and Violent Behavior, 9(4), 379-400.
• Gönültaş, O., & Atıcı, M. (2014). Ortaokul son sınıf öğrencilerinin öfke düzeyleri ve saldırganlık düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(1), 370-386.
• Guerra, N. G., Williams, K. R., & Sadek, S. (2011). Understanding bullying and victimization during childhood and adolescence: A mixed methods study. Child development, 82(1), 295-310.
• Gündoğdu, R. (2010). 9. sınıf öğrencilerinin çatışma çözme öfke ve saldırganlık düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(3), 257-276.
• Harper, C. R., Parris, L. N., Henrich, C. C., Varjas, K., & Meyers, J. (2012). Peer victimization and school safety: The role of coping effectiveness. Journal of School Violence, 11(4), 267-287.
• Hilooğlu, S., & Cenkseven-Önder, F. (2010). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinde zorbalığı yordamada sosyal beceri ve yaşam doyumunun rolü. İlköğretim Online, 9(3), 1159-1173.
• Hotaman, D., & Yüksel-Şahin, F. (2009). Okulun öğelerine ve bazı değişkenlere göre ilköğretim öğrencilerinin saldırganlık düzeylerinin incelenmesi. E-Journal Of New World Sciences Academy (NWSA), 4(3), 833-858.
• Houndoumadi, A., & Pateraki, L. (2001). Bullying and bullies in Greek elementary schools: Pupils' attitudes and teachers'/parents' awareness. Educational Review, 53(1), 19-26.
• Hussein, M. H. (2010). The peer interaction in primary school questionnaire: Testing for measurement equivalence and latent mean differences in bullying between gender in Egypt, Saudi Arabia and the USA. Social Psychology of Education, 13(1), 57-76.
• Iossi Silva, M. A., Pereira, B., Mendonça, D., Nunes, B., & de Oliveira, W. A. (2013). The involvement of girls and boys with bullying: An analysis of gender differences. International Journal of Environmental Research and Public Health, 10(12), 6820-6831.
• Kaplan, B., & Aksel, E. Ş. (2013). Ergenlerde bağlanma ve saldırganlık davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Nesne Psikoloji Dergisi (NPD), 1(1) 20-49.
• Karataş, Z. (2008). Lise öğrencilerinde öfke ve saldırganlık. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 277-294.
• Kale, M., & Demir, S. (2017). İlkokul öğrencilerinin akran zorbalığın ilişkin görüşlerinin bazı demografik değişkenler açısından incelenmesi. Türk Bilim Araştırma Vakfı (TÜBAV), 10(3), 74-85.
• Kapçı, E. G. (2004). İlköğretim öğrencilerinin zorbalığa maruz kalma türünün ve sıklığının depresyon, kaygı ve benlik saygısıyla ilişkisi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 37(1), 1-13.
• Kapıkıran, N. A., & Fiyakalı, C. (2005). Lise öğrencilerinde akran baskısı ve problem çözme. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(18), 11-17.
• Karaduman, D. İ. (2012). İlköğretim I. kademe 4. ve 5. sınıf öğrencilerinin saldırganlık düzeyleri ile anne baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek lisans tezi, İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kartal, H. (2008). İlköğretim okullarında zorbalık yapanlar ve zorbalığa uğrayanlar. Education Sciences, 3(4), 712-730.
• Keltikangas-Järvinen, L. (2002). Aggressive problem-solving strategies, aggressive behavior, and social acceptance in early and late adolescence. Journal of Youth and Adolescence, 31(4), 279-287.
• Kılıçarslan, S., & Atıcı, M. (2010). İlköğretim 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin akılcı olmayan inançları ile saldırganlık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(3), 113-130.
• Kılınç, E., & Murat, M. (2012). Genel lise 9. sınıf öğrencilerinin bazı değişkenlere ve sürekli kaygı düzeylerine göre saldırganlık düzeylerinin incelenmesi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(3), 835-853.
• Kurnaz, A., & Kapçı, E. G. (2013). Saldırganlık ve mağduriyet ölçeklerinin ilköğretim ikinci kademe çocuklarına uyarlanması. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 2, 106-115.
• Kutlu, F. (2005). The effect of bullying management training on bullying behaviors of elementary school students. Doktora tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Lochman, J. E., & Dodge, K. A. (1994). Social-cognitive processes of severly violent, moderately aggressive, and nonaggressive boys. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 62(2), 366-374.
• Lodge, J., & Frydenberg, E. (2005). The role of peer bystanders in school bullying: Positive steps toward promoting peaceful schools. Theory İnto Practice, 44(4), 329-336.
• McDougall, L. (1999). A study of bullying in further education. Pastoral Care in Education, 17(2), 31-37.
• Milli Eğitim Müdürlüğü (2006). Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü. Genelge No: 2006/26.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2017). Danışmanlık tedbiri uygulamaları el kitabı. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Mutluoğlu, S., & Bulut Serin, N. (2010, November). İlkokul 5. sınıf öğrencilerinin saldırganlık düzeylerinin bazı sosyo-demografik özellikler açısından incelenmesi (Kuzey Kıbrıs örneklemi). International Conference on New Trends in Education and Their Implications bildiriler kitabı içinde (s. 11-13). Türkiye: Antalya.
• Nabuzoka, D. (2003). Experiences of bullying-related behaviours by English and Zambian pupils: A comparative study. Educational Research, 45(1), 95-109.
• Nansel, T. R., Overpeck, M., Pilla, R. S., Ruan, W. J., Simons-Morton, B., & Scheidt, P. (2001). Bullying behaviors among us youth: Prevalence and association with psychosocial adjustment. Jama, 285(16), 2094-2100.
• Nota, L., Heppner, P. P., Ginevra, M. C., Ferrari, L., Heppner, M. J., & Soresi, S. (2013). Development of the problem solving inventory with Italian youth. International Perspectives in Psychology: Research, Practice, Consultation, 2(3), 181-193.
• Nota, L., Heppner, P. P., Soresi, S., & Heppner, M. J. (2009). Examining cultural validity of the problem-solving ınventory (PSI) in Italy. Journal of Career Assessment, 17(4), 478-494.
• Olweus, D. (2005). Bullying at school. Australia, Oxford: Blackwell.
• Özbulak, B. E., Aypay, A., & Aypay, A. (2011). Ortaöğretim öğrencilerinin problem çözme ve atılganlık becerilerinin bazı değişkenlerle ilişkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(36), 77-93.
• Özkan, Y., & Çiftci, E. G. (2010). Düşük sosyo-ekonomik düzeydeki ilköğretim okullarında akran zorbalığı. İlköğretim Online, 9(2), 576-586.
• Pekel-Uludağlı, N., & Uçanok, Z. (2005). Akran zorbalığı gruplarından yalnızlık ve akademik başarı ile sosyometrik statüye göre zorba/kurban davranış türleri. Türk Psikoloji Dergisi, 20(56), 77-92.
• Peterson, C. (2000). The future of optimism. American Psychologist, 55(1), 44-55.
• Pişkin, M. (2010). Ankara’daki ilköğretim öğrencileri arasında akran zorbalığının incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 35(156), 175-189.
• Pişkin, M. (2002). Okul zorbalığı: Tanımı, türleri, ilişkili olduğu faktörler ve alınabilecek önlemler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 2(2), 531-562.
• Quay, H.C., & Hogan, A.E. (1999). Handbook of disruptive disorders. New York: Plenum.
• Reiter, S., & Lapidot-Lefler, N. (2007). Bullying among special education students with intellectual disabilities: Differences in social adjustment and social skills. Intellectual and Developmental Disabilities, 45(3), 174-181.
• Rigby, K. (2003). Consequences of bullying in schools. The Canadian Journal of Psychiatry, 48(9), 583-590.
• Ryan, R. M., & Deci, E. L. (2000). Self-determination theory and the facilitation of intrinsic motivation, social development, and well-being. American Psychologist, 55(1), 68-78.
• Sabuncuoğlu, O., Ekinci, Ö., Bahadır, T., Akyuva, Y., Altınöz, E., & Berkem, M. (2006). Ergen öğrenciler arasında akran örselemesi ve depresyon belirtileriyle ilişkisi. Klinik Psikiyatri Dergisi, 9(1), 27-35.
• Santrock, J. W. (2001). Educational psychology. New York: McGraw Hill Higher Education.
• Scheithauer, H., Hayer, T., Petermann, F., & Jugert, G. (2006). Physical, verbal, and relational forms of bullying among German students: Age trends, gender differences, and correlates. Aggressive Behavior: Official Journal of the International Society for Research on Aggression, 32(3), 261-275.
• Seals, D., & Young, J. (2003). Bullying and victimization: Prevalence and relationship to gender, grade level, ethnicity, self-esteem, and depression. Adolescence, 38(152), 735-747.
• Seligman, M. E. P. (2002). Authentic happiness: Using the new positive psychology to realize your potential for lasting fulfillment. New York: Free Press.
• Sezen, G., & Paliç, G. (2011, April). Lise öğrencilerin problem çözme becerisi algılarının belirlenmesi. Second International Conference on New Trends in Education and Their Implications bildiriler kitabı içinde (s. 1689-1695). Türkiye: Antalya.
• Sezer, A., Kolaç, N., & Erol, S. (2013). Bir ilköğretim okulu 4, 5, ve 6. sınıf öğrencilerinin saldırganlık düzeylerinin anne baba tutumları ve bazı değişkenler ile ilişkisi. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 3(4), 184-190.
• Sharp S., & Smith P. K. (1994). Tackling bullying in your school: A practical handbook for teachers. London: Routledge.
• Smith, P. K., & Brain, P. (2000). Bullying in school: Lessons from two decades of research. Aggressive Behaviour, 26(1), 1-9.
• Spirito, A., Stark, L. J., & Tyc, V. L. (1994). Stressors and coping strategies described during hospitalization by chronically ill children. Journal of Clinical Child Psychology, 23(3), 314-322.
• Spirito, A., Stark, L. J., & Williams, C. (1988). Development of a brief coping checklist for use with pediatric populations. Journal of Pediatric Psychology, 13(4), 555-574.
• Steinberg, L. (2007). Ergenlik. (Çev. Ed. Figen Çok). Ankara: İmge Kitabevi.
• Şahin, H. (2004). Saldırganlık ölçeği geçerlik ve güvenirlik çalışması. Süleyman Demirel Üniversitesi Burdur Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(7), 180-195.
• Totan, T., & Kabakçı, Ö. F. (2010). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinde sosyal duygusal öğrenme becerilerinin zorbalığı yordama gücü. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 575-614.
• Turkum, A. S. (2011). School violence: To what extent do perceptions of problem solving skills protect adolescents?. Educational Sciences: Theory and Practice, 11(1), 127-132.
• Vera, E., Shin, R., Montgomery, G., Mildner, C., & Speight, S. (2004). Conflict resolution styles, self-efficacy, self-control, and future orientation of urban adolescents. Professional School Counseling, 8(1), 73–80.
• Von Marées, N., & Petermann, F. (2010). Bullying in German primary schools: Gender differences, age trends and influence of parents’ migration and educational backgrounds. School Psychology International, 31(2), 178-198.
• Wagner, E. F. (1993). Delay of gratification, coping with stress, and substance use in adolescence. Experimental and Clinical Psychopharmacology, 1(1-4), 27.
• Wallien, M. S., Veenstra, R., Kreukels, B. P., & Cohen-Kettenis, P. T. (2010). Peer group status of gender dysphoric children: A sociometric study. Archives of Sexual Behavior, 39(2), 553-560.
• Warden, D., & Mackinnon, S. (2003). Prosocial children, bullies and victims: An investigation of their sociometric status, empathy and social problem‐solving strategies. British Journal of Developmental Psychology, 21(3), 367-385.
• Weir, E. (2005). Preventing violence in youth. Canadian Medical Association Journal, 172(10), 1291-1292.
• Whitted, K. S., & Dupper, D. R. (2005). Best practices for preventing or reducing bullying in schools. Children & Schools, 27(3), 167-175.
• Yıldırım, A., Hacıhasanoğlu, R., Karakurt, P., & Türkleş, S. (2011). Lise öğrencilerinin problem çözme becerileri ve etkileyen faktörler. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 905-921.
• Yurtal, F., & Cenkseven, F. (2007). İlköğretim okullarında zorbalığın yaygınlığı ve doğası. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28), 1-13.