TRAVMA SONRASI STRES ile TRAVMA SONRASI BÜYÜME ARASINDAKİ İLİŞKİDE SOSYAL DESTEĞİN ve MANEVİYATIN ARACI ROLÜ

Yıl 2020, Cilt: 19 Sayı: 73, 299 - 314, 26.01.2020

Neslihan Arıcı Özcan , Reyhan Arslan

https://doi.org/10.17755/esosder.548142

Cited By: 3

Öz

ÖZET

Bu araştırmada amaç, terör olayları
karşısında yetişkin bireylerde görülen
travma sonrası stres belirtileri ile travma sonrası büyüme arasındaki ilişkide,
algılanan sosyal desteğin ve maneviyatın aracı rolünü incelemektir.Araştırmada veri toplamak için Olayların Etkisi Ölçeği, Çok Boyutlu
Algılanan Sosyal Destek Ölçeği, Manevi Yönelim Ölçeği, Travma Sonrası Büyüme
Ölçeği kullanılmıştır. Araştırmanın çalışma grubu İstanbul ilinde yaşayan yaş
ortalaması 23,57 olan (SS= 7,95) 723 bireyden (473 kadın,
250 erkek) oluşmaktadır. Çalışmada terör olayları karşısında yetişkin bireylerde görülen travma sonrası stres
belirtileri ile travma sonrası büyüme arasındaki ilişkide algılanan sosyal desteğin ve maneviyatın aracı rolü Seri Çoklu Aracılık Modeli kullanılarak test edilmiştir. Araştırma sonucunda, travma sonrası
stres düzeyi yüksek grupta, travmatik stres düzeyi ve travma sonrası büyüme arasındaki ilişkide
algılanan sosyal destek ve manevi yönelimin aracılık ettiği, tüm modelin anlamlı olduğu (F(3,342)=53.71, p<.001,
R²=.32) ve toplam
varyansın %32’sini açıkladığı görülmüştür. Bulgular ilgili alanyazı doğrultusunda tartışılmış ve çeşitli öneriler sunulmuştur. 

Anahtar Kelimeler

Terör olayları, Travma, Travma Sonrası Büyüme, Sosyal Destek

Kaynakça

• Aker, T., Sorgun, E., Mestçioğlu, Ö., Karakaya, I., Kalender, D., Acar, G., Biçer, U. & Acicbe, O. (2008) İstanbul’daki bombalama eylemlerinin erişkin ve ergenlerdeki travmatik stres etkileri. Türk Psikoloji Dergisi, 23(61), 63-71.
• Antonakis, J., Bendahan, S., Jacquart, P., & Lalive, R. (2010). On making causal claims: A review and recommendations. The Leadership Quarterly, 21(6), 1086-1120
• Benight, C.C., Freyaldenhoven, R., Hughes, J., Ruiz, J., Zoschke, T., & Lovallo, W. (2000). Coping self-efficacy and psychological distress following the Oklahoma City bombing. Journal of Applied Social Psychology, 30, 1331–1344.
• Bleich, A., Gelkopf, M. & Solomon, Z. (2003). Exposure to terrorism, stress-related mental health symptoms, and coping behaviors among a nationally representative sample in Israel. JAMA 290(5), 612-20.
• Butler, L.D., Blasey, C.M., Azarow, J., McCaslin, S.E., Garlan, R.W., Chen, X.-H., Desjardins, J.C., DiMiceli, S., Seagraves, D.A., Hastings, T.A., Kraemer, H.C., & Spiegel, D. (2005). Posttraumatic growth following the terrorist attacks of September 11, 2001: Cognitive, coping, and trauma symptom predictors in an internet convenience sample. Traumatology, 11 (4), 247–267.
• Calhoun, L.G., Cann, A., Tedeschi, R.G. & McMillan, J. (2000). A correlation test of the relationship between posttraumatic growth, religion, and cognitive processing. Journal of Traumatic Stress, 13, 521–527.
• Calhoun, L.G., Cann, A. & Tedeschi, R.G. (2010). The post-traumatic growth model: Sociocultural considerations. In T. Weiss & R. Berger (Eds.), Posttraumatic growth and culturally competent practice: Lessons learned from around the globe (pp. 1-14). Hoboken, NJ, US: John Wiley & Sons Inc.
• Calhoun, L.G., Tedeschi, R.G. (2006). The foundations of posttraumatic growth: An expanded framework. In Calhoun LG & Tedeschi RG (Eds.), Handbook of posttraumatic growth: Research and practice (pp. 3–23). Mahwah NJ: Erlbaum.
• Cryder, C., Kilmer, R., Tedeschi, R., & Calhoun, L.(2006). An exploratory study of posttraumatic growth inchildren following a natural disaster. American Journalof Orthopsychiatry, 76, 65–69.
• Çorapçioğlu, A., Yargıç, İ., Geyran, P. & Koçabaşoğlu, N. (2006). Olaylarin Etkisi Ölçeği (IES-R)Türkçe versiyonunun geçerlilik ve güvenilirliği. New/Yeni Symposium:Psikiyatri, Nöroloji ve Davranış Bilimleri Dergisi, 44(1),14-22.
• Dedeoğlu, B. (2003) Bermuda triangle: Comparing official definitions of terrorist activity. Terrorism and Political Violence, 15, 81-110.
• Dekel, R. & Hobfoll, S.E (2007). The impact of resource loss on Holocaust survivors facing war and terrorism in Israel. Aging Mental Health, 11(2),159-67.
• Duran, S. & Ünsal, G. (2014). Çankırı ilindeki şehit aileleri ve malul gazilerin psikolojik dayanıklılık ve depresif durumlarının belirlenmesi. Acıbadem Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 5(2), 158- 163.
• Dürü, C. (2006) Travma sonrası stres belirtileri ve travma sonrası büyümenin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi ve bir model önerisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi
• Eker, D., Arkar, H. & Yaldız, H. (2001) Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği’nin gözden geçirilmiş formunun faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi 12(1):17-25.
• Eşsizoğlu, A., Yaşan, A., Bülbül, İ. Önal, S. Akgün-Yıldırım, E. ve Aker, T. (2009). Birterörist saldırı sonrasında travma sonrası stres bozukluğu gelişimini etkileyen risk faktörleri. Türk Psikiyatri Dergisi 20(2),118-126.
• Everly, G.S. & Mitchell, J.T. (2001). America under attack: The “10 commandments” of responding to mass terrorist attack. International Journal of Emergency Mental Health 3, 133-135.
• Galea, S., Ahern, J., Resnick, H., Kilpatrick, D., Buccavalas, M., Gold, J., & Vlahov, D. (2002). Psychological sequelae of the September 11 terrorist attacks in New York City. New England Journal of Medicine, 346, 982–987.
• Galea, S. & Resnick, H. (2005). Posttraumatic stress disorder in the general population after mass terrorist incidents: Considerations about the nature of exposure. CNS Spectrums 10, 107–115.
• Georges, B. (2000). Nietzsche Üzerine. Kabalcı Yayınevi, İstanbul
• Güloğlu, B. & Irmak, O. (2013). Güneydoğu gazilerinde travma sonrası stres bozukluğu gelişimi. Anadolu Psikiyatri Dergisi 14, 237-44.
• Hall, B.J., Hobfoll, S.E, Palmieri, P.A., Canetti-Nisim, D., Shapira, O., Johnson, R. J., Galea, S. (2008).The psychological impact of impending forced settler disengagement in Gaza: trauma and posttraumatic growth. Journal of Traumatic Stress, 21(1): 22–29.
• Hayes, A.F. (2009). Beyond Baron and Kenny: Statistical mediation analysis in the new millenium. Communication Monographs, 76(4),408–420.
• Helgeson, V.S., Reynolds, K.A. & Tomich, P.L. (2006). A meta-analytic review of benefit finding and growth. Special Issue: Benefit-Finding 74(5), 797–816.
• Hobfoll, S.E., Canetti, N.D. & Johnson, R.J. (2006) Exposure to terrorism, stress-related mental health symptoms, and defensive coping among Jews and Arabs in Israel. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 74(2),207-218.
• Hobfoll, S. E., Canetti-Nisim, D., Johnson, R. J., Palmieri, P. A., Varley, J. D., & Galea, S.(2008). The association of exposure, risk, and resiliency factors with PTSD among Jews and Arabs exposed to repeated acts of terrorism in Israel. Journal of Traumatic Stress, 21, 9-21.
• Horowitz, M., Wilner, N. & Alvarez, W. (1979) Impact of Event Scale: A measure of subjective stress. Psychosomatic Medicine, 41, 209-218.
• Ironson, G., Wynings, C., Schneiderman, N., Baum, A.,Rodriguez, M., Greenwood, D., et al. (1997). Posttraumaticstress symptoms, intrusive thoughts, loss, and immune function after Hurricane Andrew. Psychosomatic Medicine, 59, 128–141.
• Janoff-Bulman, R. (1992). Shattered assumptions: Towards a new psychology of trauma. New York NY US:Free Press.
• Janoff-Bulman, R. (2006). Schema-change perspectives on posttraumatic growth. In Calhoun. LG & Tedeschi RG (Eds.), Handbook of posttraumatic growth: Research & practice (pp. 81-99). Mahwah NJ US Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Kardaş, F. & Tanhan, F. (2018). Van depremini yaşayan üniversite öğrencilerinin travma sonrası stres, travma sonrası büyüme ve umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 15(1):1-36.Karaman, Ö. & Tarım, B. (2018). Travma sonrası büyüme, sosyal problem çözme ve iyimserlik arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20,190-198.
• Kasapoğlu, F. (2015). Manevi yönelim ölçeği’nin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(3),51-68.
• Laufer, A. & Solomon, Z. (2006). Posttraumatic symptoms and posttraumatic growth among israeli youth exposed to terror incidents. Journal of Social and Clinical Psychology, 25(4):429–448.
• Linley, P. A. (2003). Positive adaptation to trauma: wisdom as both process and outcome. Journal of Trauma Stress, 16(6),601-10.
• Maguen, S., Vogt, D. S., King, L. A., King, D. W., & Litz, B. T. (2006). Posttraumatic growth among Gulf War I veterans: The predictive role of deployment-related experiences and background characteristics. Journal of Loss and Trauma, 11, 373–388.
• Milam, J., Ritt-Olson, A., Tan, S., Unger J., & Nezami, E. (2005). The September 11th 2001 terrorist attacks and reports of posttraumatic growth among a multi-ethnic sample of adolescents. Traumatology, 11, 233–246.
• Norris, F., Friedman, M. & Watson, P. (2002). 60,000 Disaster victims speak: Part II, summary and implications of the disaster mental health research. Psychiatry, 65, 240–260.
• Pargament K.I., Koenig H.G. & Perez L.M. (2000) The many methods of religious coping: development and initial validation of the RCOPE. Journal of Clinical Psychology 56,(4), 519–543.
• Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Lee, J. Y., & Podsakoff, N. P. (2003). Common method biases in behavioral research: A critical review of the literature and recommended remedies. Journal of Applied Psychology, 88(5), 879.
• Prati, G. & Pietrantoni, L. (2009). Optimism, social support, and coping strategies as factors contributing to posttraumatic growth: A Meta-Analysis. Journal of Loss and Trauma, 14(5),364-388.
• Rime´, B. (2009). Emotion elicits the social sharing of emotion: Theory and empirical review. Emotion Review, 1, 60–85.
• Shalev, A.Y., Tuval, R., Frenkiel-Fishman, S., Hadar, H., & Eth, S. (2006). Psychological responses to continuous terror: A study of two communities in Israel. American Journal of Psychiatry, 163, 667–673.
• Shaw, A., Joseph, S. & Linley, P.A (2005). Religion, spirituality, and posttraumatic growth: a systematic review. Mental Health, Religion & Culture, 8(1),1-11.
• Şavur, E. & Tomas, S.A. (2010). Terör olayları sonrasında psikososyal destek hizmetleri. Kriz Dergisi, 18 (1): 45-58.
• Tedeschi, R.G. & Calhoun, L.G. (1995) Trauma and transformation: Growing in the aftermathof suffering. Thousand Oaks CA:Sage
• Tedeschi, R.G. & Calhoun, L.G. (1996) The posttraumatic growth ınventory: Measuring the positive legacy of trauma. Journal of Traumatic Stress, 9, 455-471.
• Tedeschi, R.G. & Calhoun, L.G. (2004). Target Article: "Posttraumatic growth: Conceptual foundations and empirical evidence". Psychological Inquiry 15(1):1-18.
• Weiss, D.S. & Marmar, C.R. (1997). The impact of Event Scale - Revised. In J. P. Wilson, T M. Keane, editors. Assessing psychological trauma and PTSD. (pp.399-411).New York: Guilford.
• Woodcock, J. (2001). Trauma and spirituality. In Trauma: A practitioner’s guide to counselling, T. Spiers (Ed.), pp. 131–156. New York: Brunner-Routledge.
• Zimet, G.D. Dahlem, N.W., Zimet, S.G. Farley, G.K (1988) The Multidimensional Scale of Perceived Social Support. Journal of Personality of Assessment, 52, 30-41.
• Zoellner, T. & Maercker, A. (2006). Posttraumatic growth in clinical psychology—A critical review and introduction of a two-component model. Clinical Psychology Review, 26, 626–653.