ÖZEL YETENEKLİ ÖĞRENCİLERİN DUYGUSAL TEPKİSELLİK, ÖZ-YETERLİK VE PSİKOLOJİK KIRILGANLIK DÜZEYLERİNİN İNCELENMESİ: BİR KARMA YÖNTEM ÇALIŞMASI

Yıl 2022, Cilt: 21 Sayı: 81, 1 - 20, 14.01.2022

Hakan Bayrı , Pınar Özdemir

https://doi.org/10.17755/esosder.878181

Cited By: 6

Öz

Bu araştırmanın amacı, Bilim ve Sanat Merkezi (BİLSEM)’e devam eden özel yetenekli öğrencilerin psikolojik kırılganlıklarının incelenmesi ve ortaya çıkan bulgular doğrultusunda duygusal tepkisellik, öz-yeterlik ve psikolojik kırılganlık arasındaki yordayıcı ilişkilerin tespit edilmesidir. Keşfedici karma model deseni kullanılan araştırmanın çalışma grubunu BİLSEM’de görevli beş öğretmen ile BİLSEM’de eğitim alan toplam 200 öğrenci oluşturmaktadır. Odak Grup Görüşme Formu, Öz-yeterlik Ölçeği, Duygusal Tepkisellik Ölçeği ve Psikolojik Kırılganlık Ölçeği kullanılarak veri toplanan araştırmanın nitel analizi sonucunda, özel yetenekli çocuklarda psikolojik kırılganlığın yetersizlik algısı ve duygusal tepkisellik kavramları etrafında şekillendiği; nicel analizi sonucunda erkek öğrencilerin kız öğrencilere oranla kendilerini sosyal öz-yeterlik, duygusal öz-yeterlik düzeyinde daha yeterli algıladıkları; kız öğrencilerin, erkek öğrencilere göre daha hassas, daha tepkisel ve psikolojik olarak daha az dayanıklı oldukları; kız öğrencilerin erkek öğrencilere oranla daha kırılgan oldukları görülmüştür. Yapılan Hiyerarşik Regresyon neticesinde ise özel yetenekli öğrencilerin öz-yeterlik düzeylerinin duygusal tepkiselliğe yol açan etkisinde öğrencilerin psikolojik kırılganlık düzeylerinin kısmi aracı değişken rolü bulunduğu gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

psikolojik kırılganlık, duygusal tepkisellik, öz-yeterlik, özel yetenek, üstün yetenek, BİLSEM

AN INVESTIGATION ON THE LEVELS OF EMOTIONAL REACTIVITY, SELF-EFFICACY, AND PSYCHOLOGICAL VULNERABILITY OF GIFTED STUDENTS: A MIXED-METHODS STUDY

Öz

The current study aims to examine the psychological vulnerabilities of the gifted students continuing their education at the Science and Art Center (BİLSEM) and to determine the predictive relationships between emotional reactivity, self-efficacy, and psychological vulnerability with the findings obtained. The study group of the study using exploratory mixed model design consists of five teachers and a total of 200 students studying at BİLSEM. The Focus Group Interview Form, the Self-Efficacy Scale, the Emotional Reactivity Scale and the Psychological Vulnerability Scale were used in the study. As a result of the qualitative analysis, it was found that the psychological vulnerability of the gifted students was associated with the concepts of perception of inadequacy and emotional reactivity. According to the findings of the quantitative data analysis, it was found that male students perceived themselves more competent at the level of social self-efficacy and emotional self-efficacy than female students; female students were more sensitive, more reactive, and psychologically less resistant than male students; while female students were found to be more psychologically vulnerable than male students. Finally, as a result of the Hierarchical Regression, it was observed that the psychological vulnerability levels of the gifted students had a partial mediating variable role in the causal effect of self-efficacy levels of the gifted students on emotional reactivity.

Anahtar Kelimeler

psychological vulnerability, emotional reactivity, self-efficacy, gifted student, highly talented

Kaynakça

• Akın, A. ve Eker, H. (2011, July 18-20). Turkish version of the psychological vulnerability scale: a study of validity and reliability. [Paper presentation]. 32th International Conference of the Stress and Anxiety Research Society, Münster, Germany.
• Alexander, M. & J. Shih, S.S. (2000). Interaction effects of goal setting and self or other-refrenced feedback on children’s development of self-efficacy and cognitive skill within the taiwanese classroom. Journal of Educational Psychology, 92, 536-543.
• Aytaç, A. (2018). Öğretmenlerin özyeterlik algılarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi, Academy Journal of Educational Sciences, 2(1), 29-41. https://orcid.org/0000-0002-5087-8482.
• Bandura, A., Freeman, W.H. & Lightsey, R. (1997). Self-efficacy assesment. The exercise of control. Journal of Cognitive Psychotherapy, 13(2), 158-166.
• Baron, R. M., & Kenny, D. A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research – conceptual, strategic, and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51(6), 1173-1182.
• Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı istatistik araştırma deseni SPSS uygulamaları ve yorum, (19.Baskı), Ankara: Pegem Akademi.
• Can, A. (2019). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi, (7.Baskı), Ankara: Pegem Akademi.
• Chapman, E., Pietsch, J. & Walker, R. (2003). The relationship among selfconcept, self-efficacy and performance in mathematics during secondary school. Journal of Educational Psychology, 95, 589-603.
• Chase, A. M. (2001). Children’s self-efficacy motivational ıntentions and attributions in physical education and sport. Research Quarterly for Exercise and Sport, 72, 47-54.
• Ekşi, H., Özkapu, D.E. ve Ümmet, D. (2019). Üniversite öğrencilerinde psikolojik kırılganlıkla öznel zindelik arasındaki ilişkide genel psikolojik sağlığın aracı rolü. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(5), 185–190. https://doi.org/10.18506/anemon.526353
• Erdem, Ş. ve Baloğlu, M. (2018). Üstün yetenekli ergenlerin stres kaynakları ve stres karşısındaki tepkilerinin ergen popülasyonu ile karşılaştırılması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 598-609. DOI: 10.17679/inuefd.485921
• Fırat, M., Yurdakul, I.K. ve Ersoy, A. (2014). Bir eğitim teknolojisi araştırmasına dayalı olarak karma yöntem araştırması deneyimi. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi - Journal of Qualitative Research in Education, 2(1), 65-86. www.enadonline.com, doi: 10.14689/issn.2148-2624.1.2s3m
• Giesinger, J. (2019). Vulnerability and autonomy -children and adults, Ethics and Social Welfare,13 (3), 216-229. DOI: 10.1080/17496535.2019.1647262.
• Hill, J. P., & Lynch, M. E. (1983). The intensification of gender-related role expectations during early adolescence. In J. Brooks-Gunn & A. Petersen (Eds.), Girls in puberty. New York: Plenum.
• Kotaman, H. (2008). Özyeterlilik inancı ve öğrenme performansının geliştirilmesine ilişkin yazın taraması, Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(1), 111-133.
• Lodewyk, R.K.& Winne, H.P. (2005). Relations among structure of learning tasks, achievement and changes in self-efficacy in secondary students. Journal of Educational Psychology, 97, 3-12.
• Luthar, S. S., Zigler, E., & Goldstein, D. (1992). Psychosocial adjustment among intellectually gifted adolescents: The role of cognitive-developmental and experiential factors. Journal of Child Psychiatry and Psychology, 33, 361-373.
• Mackenzie, C. (2017). Vulnerability, needs, and moral obligation ın vulnerability, Autonomy and Applied Ethics, C. Straehle (Ed.), (ss.83–100). New York/London: Routledge.
• Milner, R.H. & Hoy, W.A. (2003). A case study of an african american teacher’s self-efficacy, stereotype threat, and persistence. Teaching and Teacher Education, 19, 263-276.
• Muris, P. (2001). A brief questionnaire for measuring self-efficacy in youths. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 23, 145–149.
• Nock M.K., Wedig M.M., Holmberg E.B., & Hooley J.M. (2008). The emotion reactivity scale:development, evaluation, and relation to self-injurious thoughts and behaviors. Behavioral Therapy, 39(2), 107-116. DOI: 10.1016/j.beth.2007.05.005.
• Özbay, Y. ve Palancı, M. (2011). Üstün yetenekli çocuk ve ergenlerin psikososyal özellikleri. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22, 89-108. DOI: 10.17679/inuefd.485921
• Reis, S. M. (1987). We can’t change what we don’t recognize: Understanding the special needs of gifted females. Gifted Child Quarterly,31, 83-89.
• Roedell W.C. (1984). Vulnerabilities of highly gifted children, Roeper Review, 6(3),127-130. https://doi.org/10.1080/02783198409552782.
• Saruhan, Ş.C. ve Özdemirci, A. (2018). Bilim, felsefe ve metodoloji, (5.Baskı), İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Schunk, H. D., & Hanson, R. A. (1985). Peer-models: influence on children’s self efficacy and achievement. Journal of Educational Psychology, 77, 313- 322.
• Smith, J.A. & Osborn, M. (2004). Interpretative phenomenological analysis. Doing Social Psychology Research. Blackwell Publishing, 229-254.
• Seçer, İ., Halmatov S. ve Gençdoğan, B. (2013). Duygusal tepkisellik ölçeğinin türkçeye uyarlanması: güvenirlik ve geçerlilik çalışması, Sakarya University Journal of Education, 3(1), 77-89.
• Sinclair, V.G. & Wallston, K.A. (1999). The development and validation of the psychological vulnerability scale, Cognitive Therapy and Research, 2(2), 119-129.
• Sobel, M. E. (1982). Asymptotic confidence intervals for indirect effects in structural equation models. Sociological Methodology, 13, 290-312.
• Telef, B.B. ve Karaca, R. (2011). Ergenlerin öz-yeterliklerinin ve psikolojik semptomlarının incelenmesi, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 499-518.
• Telef, B.B. ve Karaca, R. (2013). Çocuklar için öz-yeterlik ölçeği; geçerlik ve güvenirlik çalışması, Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 32.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (10.Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Whitmore, J. R. (1980). Giftedness, Conflict and Underachievement. Boston, Massachusetts: Allyn & Bacon.