OSMANLI İMPARATORLUĞU’NUN SON YILLARINDAKİ TÜRK KİMLİĞİ İNŞASININ SOSYAL İNŞACILIK TEORİSİ BAĞLAMINDA DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2022, Cilt: 21 Sayı: 83, 1170 - 1183, 01.07.2022

Melek Kaymaz Mert

https://doi.org/10.17755/esosder.1072292

Öz

Sosyal inşacılık, siyaset bilimi ve uluslararası ilişkiler disiplini içerisinde ana akım teorilere bir eleştiri olarak ortaya atılmış teorilerden biridir. Aktörler ve yapılar arasındaki sosyal ilişkinin her daim var olduğunu ve kimliğin böyle şekillendiğini, aktörler tarafından paylaşılan fikirlerin siyasi ve sosyal yapının bir belirleyicisi olduğu görüşüne sahip olarak sosyal inşacılık, sistemlerin kendiliğinden olan değil, inşa edilen sosyal yapılar olduğuna inanır. Bu noktada birçok kimlik siyasi aktörler tarafından çeşitli yollarla inşa edilmiştir. Ümmet temelli bir imparatorluk olan Osmanlı İmparatorluğu’nda devletin kimliği yüzyıllar boyunca din üzerinden inşa edilmiştir çünkü çok ulusluluk ortak payda olarak dini temel almayı gerektirmiştir. 19.yüzyılda dünyada yayılan milliyetçilik akımlarının etkisi ile kimlikler daha çok milliyetler üzerinden tanımlanır olmuştur. Bu noktada İmparatorluğu bir arada tutarak dağılmasını önlemek amacıyla farklı görüşler ortaya atılmıştır. Osmanlıcılık ve İslamcılık kolektif bir kimlik yaratmak konusunda başarısız olunca, Osmanlı’da da çoğunluğu oluşturan Türk tebaa devleti daha çok Türk kimliği üzerinden tanımlamış, ileri gelen devlet adamları devletin kurtuluşunu bunda bulmuş ve Türk kimliğini yeniden inşa etmeye çalışmışlardır. Bu anlamda Türkçülük Osmanlı’nın son dönemlerine damga vuran bir düşünce akımı olarak toplumsal ve kolektif kimliği Türk kimliği üzerinden tanımlayan bir düşünce akımı olmuştur. Bu akım, daha sonra yeni Türkiye Cumhuriyeti’nin ideolojisini de oldukça etkilemiş ve özellikle Türk dili ve tarihi üzerine yapılan çalışmalara temel oluşturmuştur. Bu çalışmanın amacı, Osmanlı İmparatorluğunun son dönemlerindeki Türk kimliği inşasını sosyal inşacılık teorisi üzerinden değerlendirmek, bu bağlamda örnek olabilecek olayları ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal İnşacılık, Osmanlı, Türkçülük, Kimlik

THE EVALUATION OF TURKISH IDENTITY CONSTRUCTION IN THE LAST YEARS OF THE OTTOMAN EMPIRE WITHIN THE CONTEXT OF SOCIAL CONSTRUCTIONAL THEORY

Öz

Social constructivism is one of the theories that was put forward as a critique of mainstream theories. Having the view that the social relationship between actors and structures has always existed and identity is shaped in this way, and that the ideas shared by the actors are a determinant of the political and social structure, social constructionism believes that systems are social structures that are built, not spontaneous. At this point, many identities have been constructed by political actors in various ways. In the Ottoman Empire, which was an umma-based empire, the identity of the state was built on religion for centuries because multi nationality required a religious basis as a common denominator. In the 19th century, with the effect of nationalist movements that spread throughout the world, identities were defined mostly through nationalities. At this point, different views were put forward in order to prevent the disintegration of the Empire by keeping all nations together. When Ottomanism and Islamism failed to create a collective identity, the Turkish state, which constituted the majority in the Ottoman Empire, was defined mostly through the Turkish identity, and prominent statesmen found the salvation of the state in this and tried to reconstruct the Turkish identity. In this sense, Turkism, as a current of thought that marked the last periods of the Ottoman Empire, became a current of thought that defines social and collective identity through Turkish identity. The aim of this study is to evaluate the construction of Turkish identity in the last periods of the Ottoman Empire through the theory of social constructionism and to reveal the events that can be exemplified in this context.

Anahtar Kelimeler

Social Constructivism, Ottoman, Turkism, Identity.

Kaynakça

• Adler, E. (2013). Constructivism in international relations: sources, contributions, and debates. Handbook of international relations, 2, 112-144.
• Alpay, E. (2019). Sosyal inşacılık kuramı çerçevesinde Türk ve Bulgar kimliği.İstanbul : Hiperlink Yayıncılık
• Alpman, P. S. (2018). Sosyal Teorinin Konusu Olarak Kimlik: Sosyal İnşacı Yaklaşım. Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 21(2), 1-28.
• Atasoy, F. (2019). Osmanlı’nın dağılmasını engelleme çabası olarak üç siyasi fikir hareketi. OTAM Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, (45), 1-21.
• Finnemore, M. (1996). Constructing norms of humanitarian intervention. The culture of national security: Norms and identity in world politics, 153.
• Guibernau, M. (2004). Catalan nationalism: Francoism, transition and democracy. Routledge.
• Gürsoy, Ş.ve ÇAPCIOĞLU, İ. (2006). Bir Türk Düşünürü Olarak Ziya Gökalp: Hayatı, Kişiliği ve Düşünce Yapısı Üzerine Bir İnceleme. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 47(2), 89-98.
• Heywood, A. (2011). Küresel Siyaset (Çev. Nasuh Uslu ve Haluk Özdemir) Ankara: Adres Yayınları
• Jung, H. (2019). The evolution of social constructivism in political science: past to present. SAGE Open, 9(1), 1-3.
• Karakaş, M. (2006). Türkçülük ve Türk Milliyetçiliği. Doğu Batı Dergisi 9(38), 64.
• Karpat, K. H. (2002). Studies on Ottoman social and political history: Selected articles and essays (Vol. 81).
• Karpat, K.H. (2001). Ortadoğu’da Osmanlı Mirası ve Ulusçuluk. Ankara: İmge Yayınevi
• Katzenstein, P. J. (2003). Small states and small states revisited. New political economy, 8(1), 9-30.
• Köroğlu, E. (2004). Türk Edebiyatı ve Birinci Dünya Savaşı (1914-1918) Propagandadan Milli Kimlik İnşasına. İstanbul:İletişim Yayınları
• Küçük, M. (2014). “Uluslararası İlişkilerde Sosyal İnşacılık”, İstanbul: İletişim Yayınları, İstanbul
• Lapid, Y. (1989). The Third Debate: On the Prospects of International Theory in a Post-Positivist Era,International Studies Quarterly. Vol. 33. No., 1989, 235-254.
• March, J. G., and Olsen, J. P. (2005). Elaborating the “new institutionalism”. In The Oxford handbook of political science. American Political Science Review, 77: 281–97.
• Onuf, N.and Klink, F. F. (1989). Anarchy, authority, rule. International Studies Quarterly, 33(2), 149-173.
• Ortaylı, İ. (1999). Osmanlı Kimliği, Türk Yurdu, 19(143), 21-27
• Ortayli, I. (2010). Studies on Ottoman transformation. Gorgias Press.
• Özdil, M. (2017). Kolektif ve Bireysel Kimlikler Bağlamında Sosyal Bütünleşme. Journal of Suleyman Demirel University Institute of Social Sciences, 28(3), 384.
• Özyurt, C. (2005). Dilde ve edebiyatta uluslaşma: Genç kalemler ve yeni lisan hareketi. Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 2(5), 53-79.
• Polat, N. H. (2011). II. Meşrutiyet Devrinde Türkçü Yayın Organları. Türk Yurdu Dergisi, (284).
• Seyfettin, Ö (1971). Ameli Siyaset, hzl. Sakin Öner, İstanbul: Göktuğ Yayınları.
• Smith, A. D. (1989). The origins of nations. Ethnic and racial studies, 12(3), 340-367.
• Taş, K., ve Göksüçukur, B. (2019). Osmanlı dönemi batıcılık, İslamcılık, Türkçülük fikir akımları ve din. Dini Araştırmalar, 22(56), 463-488.
• Uzun, T. (2010). Osmanlı döneminde Türk milliyetçiliği ideolojisinin kaynakları. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (28), 253-267.
• Wendt, A. (1992). Anarchy is what states make of it: the social construction of power politics. International organization, 46(2), 391-425.
• Wicker, H. R. (2020). Rethinking nationalism and ethnicity: the struggle for meaning and order in Europe. Routledge.
• Yurdigül, Y. (2007). Avrupa Birliği’ne uyum sürecinde ulusal kimlik olgusu ve ulusal kimliğin televizyon haberlerinde sunumu. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi SBE.