THE INTERMEDIARY ROLE OF EMPLOYEE PERFORMANCE IN THE EFFECT OF DIFFERENTIATION PRACTICES ON TOTAL QUALITY MANAGEMENT IN THE TURKISH CIVIL AVIATION SECTOR

Yıl 2023, Cilt: 22 Sayı: 88, 1472 - 1491, 20.10.2023

Fatih Karaman

https://doi.org/10.17755/esosder.1251858

Öz

Anahtar Kelimeler

Sivil Havacılık, Kalite, Performans, Farklılaştırma

TÜRK SİVİL HAVACILIK SEKTÖRÜNDE FARKLILAŞTIRMA UYGULAMALARININ TOPLAM KALİTE YÖNETİMİNE ETKİSİNDE ÇALIŞAN PERFORMANSININ ARACI ROLÜ

Öz

Sivil havacılık sektörü, küresel anlamda siyasal, sosyal ve ekonomik alandan kaynaklanan değişimlerden son derece yüksek seviyede etkilenmesinin yanında tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de en hızlı büyüme oranına sahip alanlardan biridir. Teknoloji ve yeniliklerin en fazla kullanıldığı bu sektörde kalite ve performans seviyeleri de kesinlikle bir kenara bırakılamayan gereksinimler olmaktadır. Çünkü sivil havacılık sektörü, en modern, ileri teknolojinin kullanıldığı, yüksek seviye rekabetin yaşandığı hem ekonomik hem de küresel bakımdan önem gösterilmesi gereken stratejik bir taşımacılık alanı olarak önemini artırmaktadır.
Bu çalışmada Türk sivil havacılık sektöründeki farklılaştırma uygulamalarının, toplam kalite yönetimi ile çalışan performansına olan etkileri araştırılmıştır. Belirlenen performans, rekabet stratejileri ve toplam kalite yönetimi ölçekleri ile sivil havacılık sektöründe çalışanlara uygulanan araştırma sonuçları kullanılarak inceleme yoluna gidilmiştir. Ülkemizde sivil havacılık sektörünün merkezi konumundaki İstanbul ili sınırları içinde yapılan bu araştırmada sivil havacılık sektöründe farklı işletmelerde çalışan toplam 600 çalışana uygulanan araştırma verilerinin sonuçları SPSS 26.0 ve AMOS programları kullanılarak incelenmiştir. Yapılan analizler neticesinde ise farklılaştırma uygulamalarının çalışan performansları aracı rolü ile toplam kalite yönetimine etkilerinin olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Araştırma verilerinin normal dağılımı incelendiğinde kurulan yapısal eşitlik modeline göre bu değerlerin normal dağılıma sahip oldukları anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sivil Havacılık, Kalite, Performans, Farklılaştırma

Kaynakça

• Agyapong, A., Ellis, F., & Domeher, D. (2016). Competitive Strategy and Performance of Family Businesses: Moderating Effect of Managerial and Innovative Capabilities. Journal of Small Business & Entrepreneurship, 28(6), 449-477.
• Akal, Z. (1992), İşletmelerde Performans Ölçüm ve Denetimi: Çok Yönlü Performans Göstergeleri (Ankara: MPM Yayınları).
• Akyüz, B., (2015), "Sosyal Hizmet Kurumlarında Toplam Kalite Yönetimi”, Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, Özel Sayı, 21-36.
• Arıkan, A. (2018). Toplam kalite yönetimi uygulamalarının çalışan performansı üzerine etkisi: arık bey tekstil fabrikasında bir araştırma (Master's thesis, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• Armstrong, M. (1996), Employee Reward (London: Institute of Personnel and Development (IPD) House). Bayram, Levent (2006). "Geleneksel Performans Değerlendirme Yöntemlerine Yeni Bir Alternatif: 360 Derece Performans Değerlendirme" Sayıstay Dergileri, sayı:62, s. 47-65.
• Bekele, A. Z., Shigutu, A. D., & Tensay, A. T. (2014). The Effect of Employees‟ Perception of Performance Appraisal on Their Work Outcomes. International Journal of Management and Commerce Innovations, 2(1), 136-173.
• Bolat, T., ve Seymen, O.A., (1996), “Konaklama Sektöründe Toplam Kalite Yönetimi: Bir Uygulamanın Değerlendirilmesi” I. Uluslararası ve VII. Ulusal Turizm Kongresi 29 Kasım- 3 Aralık 1996, Adnan Menderes Üniversitesi Turizm İşletmeciliği ve Otelcilik Yüksekokulu, Aydın.
• Bolton, T. (1997), Human Resource Management: An Introduction (Massachusetts: Blackwell Publishers).
• Brown, M., Hyatt, D., & Benson, J. (2010). Consequences of The Performance Appraisal Experience. Personnel Review, 39(3), 375-396.
• Cuervo-Cazurra, A., Carneiro, J., Finchelstein, D., Duran, P., Gonzalez-Perez, M. A., Montoya, M. A., ... & Newburry, W. (2018). Uncommoditizing Strategies by Emerging Market Firms. Multinational Business Review, 27(2), 141-177.
• Çöl, G. (2008). Algilanan Güçlendirmenin İşgören Performansi Üzerine Etkileri. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 9(1), 35-46.
• Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü. (2020). 2019 Faaliyet Raporu. Ankara.
• Ertuğrul, İ., (2014), Toplam Kalite Kontrol, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa.
• Espino-Rodríguez, T. F., & Lai, P. C. (2014). Activity Outsourcing and Competitive Strategy in The Hotel Industry. The Moderator Role of Asset Specificity. International Journal of Hospitality Management, 42, 9-19.
• Gopalakrishna, P, Subramanian, R. (2001). "Revisiting The Pure Versus Hybrid Dilemma: Porter's Generic Strategies in a Developing Economy". Journal of Global Marketing, 15(2), 61-79.
• Gupta, O. P. (1982), Commitment to Work of Industrial Workers, Concept Publishing Company (New Delhi).
• Hayes, A. F. (2012). PROCESS: A Versatile Computational Tool for Observed Variable Mediation, Moderation, and Conditional Process Modeling.
• Jeng, Y. C. (1998). Performance Evaluation of ISO 9000 Registered Companies in Taiwan. The TQM Magazine, 10(2), 132-138.
• Karaman, F. (2022).Türk Sivil Havacılık Sektöründe Etik Liderlik Unsurlarının Çalışanların Örgütsel Bağlılığına ve İş Performansına Etkisi. Z. Karacagil (Ed.) Sosyal Bilimlerde Güncel Tartışmalar 11 (149-167). Ankara: Bilgin Kültür Sanat Yayınları
• Karcıoğlu, R., Dursun, A., Biçer, E. B., (2013), "Toplam Kalite Yönetimi Yaklaşımının İşletme Maliyet Gelişim Süreci Üzerine Etkisi ve Bir Üretim İşletmesinde Uygulama”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(1), 19-40.
• Kıngır, S., (2010), Toplam Kalite Yönetimi, Nobel Akademik Yayıncılık, İstanbul.
• Kim, W. C., & Mauborgne, R. (2015). La Estrategia del Océano Azul: Crear Nuevos Espacios de Mercado Donde la Competencia Sea Irrelevante. Profit Editorial.
• Kirkman, B. L., & Rosen, B. (1999). Beyond self-management: Antecedents and Consequences of Team Empowerment. Academy of Management Journal, 42(1), 58-74.
• Kline, S. (2002). Türk Havacılık Kronolojisi. Havaş Havaalanları Yer Hizmetleri, İstanbul.
• Korul, V., & Küçükönal, H. (2003). Türk Sivil Havacılık Sisteminin Yapısal Analizi. Ege Akademik Bakış Dergisi, 3(1): 24-38.
• Kotler, P, Amstrong, G. (2004). "Prinsip-Prinsip Marketing". Edisi Ketujuh, Jakarta: Penerbit Salemba Empat.
• Kotler, P., & Caslione, J. A. (2010). La Ciencia del Caos: El Management y El Marketing en la Era de las Turbulencias. Gestión 2000.
• Levitt, Theodore. Marketing Success Through Differentiation of Anything. Harvard Business Review. 1980: s. 83-92.
• MacKinnon, D. P., Lockwood, C. M., & Williams, J. (2004). Confidence Limits for The Indirect Effect: Distribution of The Product and Resampling Methods. Multivariate Behavioral Research, 39(1), 99-128.
• Madar, A., (2015), "Implemantation of Total Quality Management Case Study: British Airways", Bulletin of the Transilvania University of Braşov Economic Sciences International Journal of Production Research, 8(57), 125-132.
• Martinez-Simarro, D, Devece, C, Llopis-Albert, C. (2015). "How Information Systems Strategy Moderates the Relationship Between Business Strategy and Performance". Journal of Business Research, 68(7), 1592-1594.
• Narcı, M.T., Karaman, F., (2022). Türk Havayolu Şirketlerinin Yolcu Taşımacılığında Dinamik Fiyat Yönetiminin Yolcu Memnuniyeti ve Sadakati ile İlişkisi. M. Mete, E. Akardeniz (Ed.) İktisadi ve İdari Bilimlerde Uluslararası Araştırmalar - II (145-180). İzmir: Serüven Yayınevi
• José Mas‐Ruiz, F., Luis Nicolau‐Gonzálbez, J., & Ruiz‐Moreno, F. (2002). Foreign Expansion Strategy and Performance. International Marketing Review, 19(4), 348-368.
• Özyer, K., Kanbur, E., (2012), "Toplam Kalite Yönetiminden Yöneticilerin Motivasyonuna Uzanan Yolun İncelenmesi Üzerine Ampirik Bir Araştırma”, Journal of World of Turks, 4(2), 213-232.
• Porter, M. E. (1980). Competitive Strategy: Techniques for Analyzing Industries and Competitors, New York: Free Press.
• Prather, T. (2010). The Perception of Fairness of Performance Appraisals. Doctoral dissertation, Cleveland State University.
• Pugh, D. (1991), Organizational Behaviour (Prentice Hall Interneational (UK) Ltd.). Ries, Al, Trout Jack. Pazarlamanın 22 Kuralı (Çev. Murat Yaz). (1.baskı). İstanbul: MediCat Yayınları. (Eserin orijinali 1993’te yayınlandı). 2015. s. 13-89.
• Ripley D. (2002). Improving Employee Performance Moving Beyond Traditional HRM Responses, Sarıbaş, H., & Tekiner, I. (2015). Türkiye Sivil Havacılık Sektöründe Yoğunlaşma. Finans Politik ve Ekonomik Yorumlar, (610), 21-33.
• Schermerhorn, J.R./ Hunt, G./ Osborn, R.N. (1985), Managing Organizational Behavior (New York: John & Sons Publishing).
• Sevkli, M., Oztekin, A., Uysal, O., Torlak, G., Turkyilmaz, A., & Delen, D. (2012). Development of a Fuzzy ANP Based SWOT Analysis for the Airline Industry in Turkey. Expert Systems with Applications, 39(1), 14-24.
• Sharp, Byron ve Dawes John. What is Differentiation and How Does It Work? Journal of Marketing Management, 2001: Vol.17, s.739-759.
• Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü. (2008). Faaliyet Raporu. Ankara.
• Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü. (2013). Ticari Hava Taşıma İşletmeleri Yönetmeliği, SHY-6A. Resmi Gazete Sayı No: 28823, Ankara.
• Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü. (2018). 2019-2023 Stratejik Planı. Ankara.
• Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü. (2019). Faaliyet Raporu. Ankara.
• Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü. (2021). Faaliyet Raporu. Ankara.
• Sigler, T. H., & Pearson, C. M. (2000). Creating an Empowering Culture: Examining the Relationship Between Organizational Culture and Perceptions of Empowerment. Journal of Quality Management, 5(1), 27-52.
• Solberg, C., & Durrieu, F. (2008). Strategy Development in International Markets: A Two Tier Approach. International Marketing Review, 25(5), 520-543. Şehitoğlu Y. ve Zehir C. (2010). “Türk Kamu Kuruluşlarında Çalışan Performansının, Çalışan Sessizliği ve Örgütsel Vatandaşlık Davranışı Bağlamında İncelenmesi”. Amme İdaresi Dergisi,43, 4,87-110.
• Şimşek, H.,(2010), Toplam Kalite Yönetimi, Seçkin Yayınları, Ankara.
• Tandogan, D. (2005), Çalışma yaşamında toplam kalite yönetimi ve bir uygulama (Yüksek Lisans Tezi). YÖK tez merkezinden edinilmiştir (160574).
• Trout, Jack, Rivkin Steve. Farklılaş ya da Öl – Ölümcül Rekabet Çağında Hayatta Kalmanın Sırları (Çev. B. Adıyaman).(2.baskı). İstanbul: Media Cat Yayınları. (Eserin orijinali 2008’de yayınlandı). 2011: s. 15-265.
• Tutar, H., (2013), İşletme-Yönetim Terimleri Ansiklopedik Sözlük, Detay Yayıncılık, Ankara.
• Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı. (2020). Havacılık ve Uzay Teknolojileri - Ulaşan ve Erişen Türkiye. Ankara.
• Ulgen, H. ve Mirze, K. (2014). İşletmelerde Stratejik Yönetim. İstanbul: Beta Basım.
• Um, J., Han, N., Grubic, T., & Ghalib, A. (2018). Aligning Product Variety with Supply Chain and Business Strategy. International Journal of Productivity and Performance Management, 67(9), 1837-1853.
• Ustasüleyman T., (2011), "Toplam Kalite Yönetimi Uygulamalarının Firma Performansı Üzerine Etkisi: Türkiye’nin 500 Büyük Firmasına Yönelik Bir Araştırma”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(2), 67-96.
• Virvilaite, R., Seinauskiene, B., & Sestokiene, G. (2011). The Link Between Standardization/Adaptation of International Marketing Strategy and Company Performance. Engineering Economics, 22(1), 106-117.
• Yağar, H. (2007). Toplam kalite yönetimi ile organizasyonel performans ilişkisi ve finans sektörü uygulaması (Yüksek Lisans Tezi). YÖK tez merkezinden edinilmiştir (201540).
• Yılgör, A., (1999), “Toplam Kalite Yönetiminin Özel Sektör ve Kamu Kesimi İçin Ortak Bir Model Oluşturabilme Potansiyeli”, Kamu Yönetiminde Kalite 2.Ulusal Kongresi, Türkiye Amme İdaresi Enstitüsü No:296, Ankara.