DİKKAT EKSİKLİĞİ VE HİPERAKTİVİTE BOZUKLUĞUNUN (DEHB) NEDENLERİ VE TEDAVİ YÖNTEMLERİ

Yıl 2024, Cilt: 23 Sayı: 89, 394 - 406, 09.01.2024

Ahmet Özbay , Zeynep Kayhan

https://doi.org/10.17755/esosder.1283141

Öz

Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) dikkat, konsantrasyon, hareketli olma hali ve dürtü kontrolünün eşlik ettiği ve çocukluk döneminde sık karşılaşılan psikiyatrik bozukluktur. Etiyolojisi hakkında sınırlı bilgileri olsa da bir çok tedavi yöntemi uzun süreli bütüncül olarak uygulandığında belirgin düzelme sağlanmakta ve hastalığın gidişatını etkilemektedir. Okul öncesi çocuklarda son yıllarda sıklığı artmış olan bu rahatsızlığın hala tedavi yöntemleri de araştırılmaya devam etmektedir. Bu sorun çocukların akademik ve sosyal hayatını olumsuz yönde etkilemektedir. Bu sebeple öğrenciler, öğretmenler ve aileler DEHB tanıma ve süreci yönetme ile ilgili bilgi ve desteğe ihtiyaç duymaktadır. Sıklıkla öğretmenler ve ailelerin dehb tanılı çocukların davranış sorunları karşısında çaresizliğe kapılması ve dehb nin uzun vadede ki olumsuz sonuçları, bu konuda ki çalışmaların önemini artırmaktadır..Bu makalede Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu ’nun literatürdeki olası etiyolojisi ve tüm tedavi yöntemleri bütüncül olarak derleme şeklinde ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

dehb, etiyolojisi, epidemiyolojisi, tedavi yöntemleri

CAUSES AND TREATMENT OF ATTENTION DEFICIT AND HYPERACTIVITY DISORDER (ADHD)

Öz

Attention Deficit and Hyperactivity Disorder (ADHD) is a common psychiatric childhood disorder, characterized by attention, impaired concentration, hyperactivity, and impulse control. Although there is limited information regarding its aetiology, several holistic treatment approaches, used for a long term, not only provide significant improvement but also affect the course of the disease. Treatment approaches of this disorder, which has increased in pre-school children in recent years, are still being investigated. This problem negatively affects the academic and social life of children. For this reason, students, teachers and families need information and support about recognizing ADHD and managing the process. Often, teachers and families become helpless in the face of behavioral problems of children with ADHD and the long-term negative consequences of increase the importance of studies on this subject.In this article, the possible aetiology of Attention Deficit and Hyperactivity Disorder in literature and all treatment methods are addressed in a holistic manner.

Anahtar Kelimeler

adhd, aetiology, epidemiology, treatment approaches

Kaynakça

• Ardıç, Ü. A., Ercan, E. S. (2018). Nörogelişimsel Bozukluklar. Nobel Tıp Kitapevi.
• Barke, J. S. Ve Brandeis, D. (2013). Nonpharmacological Interventions For ADHD: Systematic Review and Meta-Analyses of Randomized Controlled Trials of Dietary and Psychological Treatments, Psychiatry 170:3.
• Çelik, Z. (2016) . Madde Kullanım Bozukluğu, Dikkat Eksikliği Hiperaktivit Bozukluğu, Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Eş Tanılı Madde Kullanım Bozukluğu Olgularının Kognitif İşlevler Ve Beyin Görüntüleme Açısından Değerlendirilmesi, Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Ve Ergen Ruh Sağlığı Ve Hastalıkları Anabilim Dalı, 20.
• Çöpür, M. ve Çöpür, S. (2018). Attention Deficit Hyperactivity Disorder and Omega-3 Fatty Acid Supplementation: A Systematic Review. Yeni Sempozyum Dergisi, 56(3), 20-23.
• Dombaycı, Ö. (2022). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda leptin ve ghrelin serum düzeylerinin uyku alışkanlıkları ile ilişkisinin incelenmesi. Tıpta uzmanlık tezi. Muğla sıtkı koçman üniversitesi tıp fakültesi çocuk ve ergen ruh sağlığı ve hastalıkları anabilim dalı.
• Ekşi, A. (2011). Ben hasta değilim. Nobel Tıp Kitabevleri.
• Eryılmaz, E., & Üstündağ-Budak, A. M. (2019). Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğunu Erken Tanımada Cinsiyet Önyargısı. Türk Psikoloji Yazıları, 22(43), 90-101.
• Görmez, V., & Örengül, A. C. (2017). DEHB'li çocuk ve ergenlerin elektronik medya kullanımı açısından değerlendirilmesi. AnatolianJournal of Psychiatry/Anadolu Psikiyatri Dergisi, 18(5).
• Gümütaş, F. (2011). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tanısı alan çocuk ve ergenlerde empatik yanıt verebilme, duygusal yüz ifadelerinin tanınması, empati-agresyon ilişkisi ve ilaç̧ tedavisinin empati becerileri üzerine etkileri. Yayınlanmamış uzmanlık tezi. Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi.
• Karaman, D., Türker, T., Kara, K., Durukan, İ., & Fidancı, M. K. (2013). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocuk ve ergenlerde depresyon ve anksiyete düzeyleri. Gülhane Tıp Dergisi, 55, 36-41.
• Kayaalp, S. D. (2021). Dikkat Eksikliği Ve Hiperaktivite Bozukluğunda Sürekli Dikkat Ve Ödül İşleme Bozukluklarının Fmrı İle İncelenmesi. Üsküdar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Nöropazarlama Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi.
• Kayaalp, L. (2008). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu. Sürekli Tıp Eğitimi Etkinlikleri Sempozyum Dizisi, 62, 147-152.
• Kul, M., Kara, M. Z., Önol, S., & Ünal, F. (2019). Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Olan Çocuk ve Ergenlerde Serum Anti-oksidan Vitamin Düzeyleri. Turk J Child Adolesc Ment Health, 26(3), 103-7.
• Krain, A. L. (2006). Castellanos FX. Brain Development And ADHD. Clin Psychol Rev.
• Özbay, H. C. (2022). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda yavaş bilişsel tempo, bağlanma ve mizaç ilişkisinin değerlendirilmesi. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Ve Ergen Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı.
• Öner, P., Öner, Ö. Ve Aysev, A. (2003). Dikkat eksikliği hiperaktive bozukluğu. Ankara Ü. Tıp Fak. Çocuk Psikiyatrisi A. D. Dergi, 5.
• Öncü, B., & Şenol, S. (2002). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunun etiyolojisi: Bütüncül yaklaşım. Klinik Psikiyatri Dergisi, 5(2), 111-119.
• Öztürk, M., Sayar, K., Tüzün, Ü., & Kandil, S. T. (2000). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğundan metilfenidat ve benlik saygısı. Klinik Psikofarmakoloji Bülteni, 10(3), 139-143.
• Özgür, Ö. (2021). Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanısı almış 6-10 yaş arasındaki çocukların ailelerine verilen psikoeğitimin; ailelerin psikolojik dayanıklılık, tükenmişlik, yaşam kalitesi ve çocuklarının semptomları üzerine etkisi. Yüksek lisans tezi. Üsküdar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Özmen S. (2010). Okulda dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB), Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 1-10.
• Öztürk, O. (2008). Ruh Sağlığı ve Bozuklukları. Nobel Tıp Kitabevleri.
• Öztürk, Y., Özyurt, G., Tufan, A. E., Pekcanlar, A. A. (2018). Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğunda Duygu Düzenleme Güçlükleri Ve Tedavisi. Psikiyatride güncel yaklaşımlar, 10(2), 188-201.
• Özoğlu , E. B., & Yüksel, M. (2018). DEHB tanısı almış 9-10 yaş grubu öğrencilerine uygulanan duygusal okur-yazarlık programının duygusal zekâ ve dikkat becerisi düzeyleri üzerindeki etkisi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 47(47), 141-156
• Polanczyk, G. & Lima, M. S. (2007). The Worldwide Prevalence of ADHD: A Systematic Review and Metaregression Analysis, Psychiatry, 164, 942–948
• Sciberras, E., Mulraney, M., Silva, D. & Coghill, D. P. (2017).Risk Factors and the Etiology of ADHD-Review of Existing Evidence. Curr Psychiatry Reports.
• Stahl, S. (2012). Stahl’ın Temel Psikofarmakolojisi, Nörobilimsel ve Pratik Uygulamalar. İstanbul Tıp Kitabevi.
• Sürücü, Ö. (2019). Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu. Bilgi Yayın evi.
• Şenol, S. (2007). Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu. Psikiyatri Temel Kitabı. Hekimler Yayım Birliği.
• Taşpınar, A. A. (2023). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu tanısı olan çocuklarda yavaş bilişsel tempo belirtilerinin motor beceriler açısından incelenmesi, Sağlık bilimleri üniversitesi Antalya sağlık uygulama ve araştırma merkezi çocuk ve ergen psikiyatri kliniği, 1.
• Tuğlu C. ve Şahin, Ö. (2010). Erişkin dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu: Nörobiyoloji, Tanı Sorunları ve Klinik Özellikler.
• Willcutt, E. G. (2012). The Prevalance of DSM-IV Attention Deficit Hyperactivity Disorder: A Meta-Analytic Review. Neurotherapeutics
• Zengin, H. (2017). Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanısı almış ve almamış çocukların ebeveynlerinin dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tanısı, mükemmeliyetçilik ve manevi gelişim kavramları açısından karşılaştırılması. Yüksek lisans tezi. İstanbul Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Psikoloji Anabilim Dalı Klinik Psikoloji Bilim Dalı.