READING THE STORY OF DİRSE HAN OĞLU BOĞAÇ HAN WITH A SYMBOLIC APPROACH

Yıl 2024, Cilt: 23 Sayı: 90, 561 - 578, 16.04.2024

Mümin Topcu

https://doi.org/10.17755/esosder.1361566

Öz

Dede Korkut stories are an important part of the Turkish epic tradition. These stories reflect the common subconscious of Turkish society. Correctly understanding the symbols and the flow of events of the stories will provide an understanding of Turkish state and society relations and ways of life. We are of the opinion that the Oghuz tales, which reflect a cultural life accumulation, come to the forefront with their religious-mystical, cultural and mythological aspects when the deep symbolic meaning is taken into consideration. Astral symbols such as the sun, moon and stars, zoological symbols such as lions, bulls, camels and other animals, and family relationships consisting of father, mother and children; similarities are established between ruler and ruled relationships and their functioning. We believe that the epic was created by establishing similarities between family, lineage, material-spiritual human life, astral, zoological, power and state cycle. We believe that the Turkish state tradition and the functioning of the deep structure can be understood by correlating and analysing these cycle symbols in the Boğaç Khan epic. For this reason, understanding Dede Korkut stories will be educational and instructive for us.

Anahtar Kelimeler

Oguz, sun, moon, bull, power.

DİRSE HAN OĞLU BOĞAÇ HAN HİKÂYESİNİ SEMBOLİK YAKLAŞIMLA OKUMA

Öz

Dede korkut hikâyeleri Türk destan geleneğinin önemli bir parçasıdır. Bu hikâyeler, Türk toplumunun ortak bilinçaltı birikimini yansıtır. Hikâyelerin sembollerini ve olay akışını doğru anlamak, beraberinde Türk devlet ve toplum ilişkileriyle yaşayış biçimlerini de anlamayı sağlayacaktır. Kültürel bir yaşam birikimi yansıtan Oğuz namelerin, sembolik derin anlamına dikkat edildiğinde dini-tasavvufi kültürel ve mitolojik açılardan siyasetname özellikleriyle ön plana çıktığı düşüncesindeyiz. Astral simgeler olan güneş, ay ve yıldızlar ile zoolojik simgeler olan aslan, boğa, deve ve diğer hayvanlar ile baba, anne ve çocuklardan oluşan aile ilişkileri; yöneten-yönetilen ilişki ve işleyişleriyle arasında benzerlikler kurulur. Aile, soy, maddi-manevi insan yaşamı, astral, zoolojik, iktidar ve devlet döngüsü arasında benzerlikler kurularak destanın oluşturulduğu düşüncesindeyiz. Boğaç Han destanında bu döngü simgelerini birbiriyle bağdaştırıp çözümleyerek, Türk devlet geleneği ve derin yapı işleyişinin anlaşılabileceği düşüncesindeyiz. Bu nedenle Dede Korkut hikâyelerini anlamak, bizim için eğitici ve öğretici olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Oğuz, güneş, ay, boğa, iktidar.

Etik Beyan

Makale orijinal olup herhangi bir etik değeri ihlala etmemektedir.

Destekleyen Kurum

Herhangi bir destekleme yoktur.

Teşekkür

Yapacağınız katkılar için şimdiden çok teşekkür eder, kolaylıklar dilerim.

Kaynakça

• Aclûnî, İsmail b. Muhammed (ö. 1162/1748), Keşfü’l-Hafâ ve Müzîlü’l-İlbâs, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1988, Beyrut.
• Arat R. R. (1987), Oğuz Kağan Destanı, Makaleler, (Ed.: Osman Fikri Sertkaya), Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü, C. I, 605-672.
• Argunşah, M. (2002). Kirdeci Ali, Kesik Baş Destanı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Bang, G., & Rahmeti, G. (1936). Oğuz Kağan Destanı. İstanbul Üniversitesi Türk Dili Semineri Neşriyatından, 1-69, İstanbul: Burhaneddin Basımevi.
• Bazin, L. (1953), Notes sur les mots Oġuz et Türk. Oriens, IV, 315-324.
• Camphell, J. (1995). İlkel Mitoloji. (çev.: K. Emiroğlu), Ankara: İmge Kitapevi.
• Compbell, J. (2000). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. (çev.: S. Gürses), İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Çaycı, A. (2002). Anadolu Selçuklu Sanatında Gezegen ve Burç Tasvirleri. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Eliade, M. (2000). Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi. C. 1, (çev.: A. Berktay), İstanbul: Kabalcı.
• Eliade, M. (2003). Dinler Tarihine Giriş.(çev.: L. Arslan), İstanbul, Kabalcı Yayınları.
• el-Tirmizî, (1992). Sünen, Fedâilu'l-Kur’ân, İstanbul, Çağrı Yayınları.
• Ercilasun, A. B. (1988), Dede Korkut Kitabı ile Oğuz Destanı Arasındaki Münasebetler. TDAY-Belleten, 69-89, Ankara: TDK Yayınları.
• Ergin, M. (1970). Dede Korkut kitabı. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Gökyay, O. Ş. 2006, Dede Korkut Hikâyeleri, İstanbul, Kabalcı Yayınları.
• Harman, Ö. F. (2001). Kārûn. İslam Ansiklopedisi, 24, 519-520, İstanbul: TDV Yayınları.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd Mâce el-Kazvînî (ö. 273/887). es-Sünen. thk. Muhammed Fuâd Abdulbâkî. (Beyrut: Dâru İhyâ-i’l-Kütübi’l-Arabî).
• Jung, C. C. (2002). Anılar, Düşler, Düşünceler. (çev.: İ. Kantemir), İstanbul: Can Yayınları.
• Jung, C. G. (1997). Analitik Psikoloji. (çev.: E. Gürol), İstanbul: Payel Yayınevi.
• Kur’ân-ı Kerim. Ömer Nasuhi Bilmen, Kur’ân-ı Kerîm’in Türkçe Meal-i Âlîsi (Erişim 23 Ocak 2023). https://kuran.diyanet.gov.tr/
• Mutlu, G. (2019). Antikçağ Kolkhis’te Boğa Figürü. Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 41, 62-79. Ocak, A. Y. (2009). İslâm’ın Temel İnançları Etrafında Oluşan “Mitolojik” Kültür: “İslâm Mitolojisi”. Milel ve Nihal, 6, 137-163.
• Ögel, B. (1998). Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları İle Destanlar), C. 1, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ölmez, Z. K. (1996), Şecere-i Terâkime. Ankara: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi.
• Özkan Nalbant, B. (2010). Oğuz Sözcüğünün Kökeni Üzerine Yeni Düşünceler. Türkbilig, 20, 47-59.
• Sinor, D. (1950), Oğuz Kağan Destanı Üzerine Bazı Mülâhazalar. (çev.: Ahmet Ateş), İÜ. Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, IV/1-2, 1-13.
• Şimşek, F. (2017). Eskiçağ Toplumlarında Boğa Algısı ve İnancı. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10 (52), 593-599.
• Topaloğlu, B. (1988). Abdullah, Abdullah B. Abdilmuttalib (Ö. 569) Hz. Peygamber’in babası. TDV İslâm Ansiklopedisi, 1, 75-75, İstanbul: TDV. Yayınları.
• Topcu, M. (2019). “Basat’ın Tepegöz’ü Öldürdüğü” Hikâyeyi Psikanalitik Yaklaşımla Okuma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 18 (69), 354-372.
• Topcu, M. (2021). Kitab-ı Muğrib, Bektaşilikle İlgili İbadet ve Uygulamalar. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Topcu, M. (2022). Hz. Yuşa’nın Destani Hikâyesindeki Semboller Üzerine Düşünceler. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 21(84), 1956-1966.