MÜTERCİMİ BİLİNMEYEN BİR NESRÜ’L-LEÂLÎ TERCÜMESİ

Yıl 2020, Cilt: 3 Sayı: 1, 147 - 186, 28.02.2020

Adem Ceyhan , Hasan Yılmaz

Öz

İslâm kültürü tesiri altında gelişen Türk Edebiyatı tarihinde mühim yer tutan eserlerden bir kısmı, ahlaki konularda yazılmış telif veya tercüme metinlerdir. Ahlâki güzel sözlerin tercüme veya şerhi türünden edebî mahsuller de ahlâk kitaplarının bir bölümünü teşkil eder. Nesrü’l-leâlî, Hz. Ali’ye nisbet edilen güzel sözler arasından Tabersî’nin (ö. 1154) seçip meydana getirdiği bir derleme olup üç yüze yakın Arapça vecizeyi ihtiva eder. Elifba harfleri sırasına göre dizilmiş bu sözlerde, daha çok ahlâk ve adapla alâkalı bilgece fikir, görüş, tecrübe ve tavsiyeler dile getirilmiştir. Hemen hemen hepsi İslâm esaslarına uygun bulunan bu vecizeler, çeşitli âlim, şair ve yazarlar tarafından zaman zaman şerh veya Farsça, Türkçe, Almanca gibi dillere tercüme edilmiştir. Bahis konusu güzel sözler kitapçığı, Türk âlim, şair ve yazarlarınca da hayli alâkayla karşılanmış; Kāsım, Hâfız, Ali Şîr Nevâî, Latîfî, Osman Salâhaddîn el-Mevlevî, Muallim Nâcî gibi edebî şahsiyetler eliyle Türkçeye asırlar boyunca çevrilmiş; birkaç kere de şerh edilmiştir.

Nesrü’l-leâlî’nin 15-20. asır arasında mütercimi bilinen on altı civarında tercümesi yanında kimin tarafından meydana getirildiği belli olmayan Türkçe tercümelerine de zaman zaman rastlanmaktadır.

Bu makalede tanıtılıp Latin harflerine aktarılan metin de adı geçen güzel sözler derlemesinin mütercimi belirsiz tercümelerinden biridir. Nüshanın meşhur hattat Celâleddîni’l-Amâsî’nin (ö. 1488) talebesinden Abdullah el-Amâsî’nin kaleminden çıktığı kaydı, tercümenin de 16. asra ait olduğunu düşündürmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Hz. Ali, Nesrü'l-leâlî, Tabersî, vecize

Kaynakça

• Ali Haydar, Merâsıdü’l-Hikem, Saruhan Sancağı Matbaası, 1299/1881. Ali Şir Nevâî, Nazmü’l-Cevâhir, Süleymaniye Ktp. Kılıç Ali Paşa Nr. 781/1. Ceyhan, Âdem, Türk Edebiyatı’nda Hazret-İ Ali Vecizeleri, Öncü Kitap, Ankara 2006. Ceyhan, Âdem,“Aksaraylı Dânişî’nin Nesrü’l-Leâlî Tercümesi”, Bir Devr-İ Kadim Efendisi-Prof. Dr. Tahir Üzgör’e Armağan, Editörler Üzeyir Aslan, Hakan Taş, Ömer Zülfe, Yayınevi, Ankara 2018, S. 167-247. Ceyhan, Âdem,Fatma Şükran Elgeren, “Osman Salâhaddîn El-Mevlevî’ye Ait Olduğu Sanılan Bir Eser: Nesrü’l-Leâlî Tercümesi”, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, İstanbul 2017, Sayı 18, S. 29-84. Hâfız, Lü’lü’-İ Mendûd, Yapı Kredi Sermet Çifter Ktp. Nr. 786.Kāsım, Nazmü’l-Leâlî Der Terceme-İ Nesrü’l-Leâlî, İstanbul Üniversitesi Ktp. Nadir Eserler Bölümü Ty Nr. 2210. Kınalı-Zade Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şuarâ, Haz. İbrahim Kutluk, Ankara 1989, Ttk Yayını, 2 C. Latîfî, Nazmü’l-Cevâhir, İstanbul Arkeoloji Müzesi Ktp. Nr. 341/2. Mustafa Bin Şücâ, Terceme-İ Nesrü’l-Leâlî, Millet Ktp. Ali Emirî, Şer’iyye Nr. 629. Mâtemî, Terceme-İ Nesrü’l-Leâlî Min Kelâmi Ali Bin Ebî Tâlib, Süleymaniye Ktp. Fatih Nr. 5404/8. Muallim Nâcî, Emsâl-İ ‘Alî, (2. Basım) İstanbul 1307 (1890-91). Nesîb Yusuf Dede, Rişte-İ Cevâhir, İstanbul Takvîm-İ Vekāyi’ Matbaası, 1257/1842. Öz, Mustafa, "Tabersî", Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, İstanbul 2010, C. 39, S. 324-325. Rıhletî, Tercemeti’l-Leâlî, Süleymaniye Ktp. Esad Efendi, Nr. 1350. Vâhidî, Cinânü’l-Cenân (Giriş-Dil İncelemesi-Metin-Dizinler), Haz. Süleyman Efendioğlu, Fenomen Yayınları, Erzurum 2013