THE CONQUEST OF EĞRİ CASTLE AND THE BATTLE GAS FROM MÜCELLÎ'S LANGUAGE: İNŞÂ-YI KAL‘A-İ EGRİ VE GAZÂ-YI TABUR

Yıl 2023, Cilt: 6 Sayı: 2, 363 - 383, 23.06.2023

Suat Donuk

https://doi.org/10.58659/estad.1279120

Öz

There is a very strong historiography tradition in Islamic civilization. The Ottomans, an important branch of Islamic civilization, continued this historiography tradition by enriching it. Ottoman writers, who received the support of the ruler or another state official, wrote many regular history books within the framework of Islamic civilization book writing rules. Some people, who did not receive any state support and whose artistic skills were limited, wrote texts describing historical events. Such texts can be encountered in majmuas in manuscript libraries. Even if such texts are not a complete work, they can provide important data to researchers working in the field of history because they directly describe important historical events. Mücellî Osman Efendi, who lived in Rumeli at the end of the 16th century and the beginning of the 17th century, gave the name Majmuatu'l-esrâr to the majmua in which she brought together her own poems and writings and works by other artists. One of the texts in Majmuatu'l-esrâr is Mücellî's short work called İnşâ-yı Feth-i Kal'a-i Egri ve Gazâ-yı Tabur. The work, which tells about the conquest of Eğri Castle under the command of Sultan Mehmed III and the Battalion war that followed, has the potential to provide important data to Ottoman history researchers in terms of being told by a person from the region close to the time of the event. İnşâ-yı Feth-i Kal'a-i Egri and Gazâ-yı Tabur, written in classical Ottoman prose language, contain many Turkish idioms, proverbs and archaic words. In this article, the form and content analysis results of Mücellî Osman Efendi's work named İnşâ-yı Feth-i Kal‘a-i Egri ve Gazâ-yı Tabur are given, and the translated text of the related work is shared with the scientific community.

Anahtar Kelimeler

İnşa, Mücellî, Eğri Castle, Ottoman Prose, History

MÜCELLÎ’NİN DİLİNDEN EĞRİ KALESİ FETHİ VE TABUR GAZASI: İNŞÂ-YI KAL‘A-İ EGRİ VE GAZÂ-YI TABUR

Öz

İslam medeniyetinde oldukça güçlü bir tarih yazım geleneği vardır. İslam medeniyetinin önemli bir şubesi olan Osmanlılar bu tarihçilik geleneğini zenginleştirerek sürdürmüştür. Hükümdar veya başka bir devlet yetkilisinin desteğini alan Osmanlı yazarlar İslam medeniyeti kitap yazım kaideleri çerçevesinde çok sayıda mürettep tarih kitabı kaleme almıştır. Herhangi bir devlet desteği görmeyen, sanatçılık yetenekleri sınırlı bazı kişiler tarihi olayları anlatan metinler yazmıştır. Yazma eser kütüphanelerinde yer alan mecmualarda bu tür metinlerle karşılaşılabilmektedir. Bu tür metinler tam bir eser olmasalar bile önemli tarihi hadiseleri doğrudan anlattıkları için tarih alanında çalışan araştırmacılara önemli veriler sunabilmektedir. 16. yüzyılın sonu ile 17. yüzyılın başında Rumeli’de yaşamış Mücellî Osman Efendi kendisine ait manzume ve yazılar ile başka sanatçılara ait eserleri bir araya getirdiği mecmuaya Mecmuatü’l-esrâr adını vermiştir. Mecmuatü’l-esrâr’da bulunan metinlerden biri Mücellî’nin İnşâ-yı Feth-i Kal‘a-i Egri ve Gazâ-yı Tabur adlı kısa eseridir. Sultan III. Mehmed’in komutanlığında gerçekleşen Eğri Kalesi’nin fethi ile akabinde yaşanan Tabur savaşını anlatan eser olayın yaşandığı zamana yakın bir tarihte bölgeye mensup bir kişi tarafından anlatılması bakımından Osmanlı tarihi araştırmacılarına önemli veriler sunma potansiyeline sahiptir. Klasik Osmanlı nesir diliyle yazılan İnşâ-yı Feth-i Kal‘a-i Egri ve Gazâ-yı Tabur çok sayıda Türkçe deyim, atasözü ve arkaik kelime içermektedir. Bu makalede Mücellî Osman Efendi’nin İnşâ-yı Feth-i Kal‘a-i Egri ve Gazâ-yı Tabur adlı eserinin şekil ve muhteva inceleme sonuçları verilmiş, ilgili eserin çeviri yazılı metni ilim alemiyle paylaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

inşa, Mücellî, Eğri Kalesi, Osmanlı Nesri, Tarih

Kaynakça

• ARIKAN, Zeki (04.04.2023). "Tarih", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/tarih#11-osmanli.
• BOSTAN, İdris (04.04.2023). “Kâtib Çelebi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Ahmet Yesevi Üniversitesi Yayınları, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/katib-celebi
• DAVİD, Geza (02.04.2023). "Eğri", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/egri
• İPŞİRLİ, Mehmet (04.04.2023). "Tâcü’-tevârîh", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/tacut-tevarih
• KANAR, Mehmet (2009). Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, İstanbul: Say Yayınları.
• KARTAL, Ahmet (04.04.2023). “AHMEDÎ, Tâceddin İbrahim bin Hızır”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, Ahmet Yesevi Üniversitesi Yayınları, https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/ahmedi-taceddin-ibrahim-bin-hizir
• KAYA, Nevzat (04.04.2023). "Karaçelebizade Abdülaziz Efendi", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/karacelebizade-abdulaziz-efendi
• ÖZCAN, Abdülkadir (04.04.2023). "Neşrî", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/nesri
• ÖZCAN, Abdülkadir (05.04.2023). "Heşt Bihişt", TDV İslâm Ansiklopedisi, https://islamansiklopedisi.org.tr/hest-bihist--bitlisi
• SÖYLEMEZ, İdris (2019). “Mücellî’nin Manzum Şurûtü’s-salâtı”, Artuklu Akademi, 6 (1), s. 115-143.
• ÜNVER, İsmail (2008). “Çeviriyazıda Yazım Birliği Üzerine Öneriler”, Turkish Studies, Volume 3/6, Fall, s. 1-46.