HEYKEL-İ İNSÂN: KEMÂL PAŞA-ZÂDE’NİN RİSÂLE FÎ ŞAHSİ’L İNSÂN ADLI ESERİNİN OSMANLI TÜRKÇESİ İLE GENİŞLETİLMİŞ BİR TERCÜMESİ
Öz
Osmanlının zirve çağında şeyhülislamlık görevinde bulunmuş olan Kemâl Paşa-zâde Ahmed Şemseddîn (ö. 1534) aynı zamanda tarihçi ve şairdir. Yazdığı onlarca ilmi eserin yanı sıra edebi eserleriyle hem ilim geleneğimize hem de Türk edebiyatına sağladığı katkılar büyüktür.
Kemâl Paşa-zâde’nin dikkate değer ilmi eserlerinden biri de beden, ruh ve nefsi, kısaca insanın varlık yapısını ele aldığı küçük hacimli ama bir o kadar da yoğun olan Risâle fî Şahsi’l-İnsân başlıklı Arapça risalesidir. Bu çalışmada bu risalenin Osmanlı Türkçesiyle yapılan tercümelerinden biri ele alındı.
III. Murad’ın (ö. 1595) cülusuna sunulan, süslü bir nesir diliyle kaleme alınmış Heykel i İnsân başlığını taşıyan bu tercüme eser, yapılan eklemelerle risalenin orijinalinden hacim bakımından yaklaşık beş katı seviyesine ulaşmıştır. Eserin konusuyla doğrudan ilişkili olmasa bile mütercim konuyu ustaca adalete getirir ve devlet görevlilerinin manevi yolculuklarını (seyr u sülûk) adalete özen göstermekle sağlayabileceklerini vurgular. Devlet adamlarının bir tabip gibi tebaanın hastalıklarını teşhis edip ona göre müdahale etmeleri gerektiği söylenir. Bu gibi eklemeler sonucunda tercümenin bir bakıma siyasetname özelliği gösterdiği de söylenebilir. Baştan sona secili olan bu eserinde mütercim marifet, İslam dininin temel kaynakları (edille-i şer’iyye) konularına da değinmiş ve bu konuda kendi dönemine eleştiriler yöneltmiştir.
Bu çalışmada Arapça eserin bire bir Türkçe tercümesi de yapılmış; bunun yanı sıra çalışmanın ana konusu olan Heykel-i İnsân adlı tercüme ele alınmış, içerik ve üslup bakımından diğer tercümelerle karşılaştırılmıştır.
Anahtar Kelimeler
insan beden ruh nefis adalet siyasetnâme III. Murad tercüme Kemâl Paşa-zâde nesir
Kaynakça
- ‘ACLÛNÎ, İsmail b. Muhammed (1981), Keşfu’l-Hafâ ve muzîlu’l-ilbâs ‘amme’ştehere mine’l-ehâdîs ‘alâ elsineti’n-nâs, Kahire: Mektebetü’l-Kudsî.
- ALPER, Ömer Mahir (2010). Varlık ve İnsan: Kemâlpaşazâde Bağlamında Bir Tasavvurun Yeniden İnşası, İstanbul: Klasik Yayınları.
- ALPER, Ömer Mahir (2015). “İnsanın Varlık Yapısına Dair”, Osmanlı Felsefesi: Seçme Metinler, (Ed. Ömer Mahir Alper), İstanbul: Klasik Yayınları, s.s. 211-215.
- ATSIZ, Nihal (1966). “Kemâlpaşa-Oğlu’nun Eserleri”, Şarkiyat Mecmuası, Cilt: 1, Sayı: 6, s. s. 71-112.
- GAZÂLÎ, Ebu Muhammed (1975). İhyâu Ulûmi’d-Dîn, C. IV, (Çev: Ahmet Serdaroğlu), İstanbul: Bedir Yayınları.
- GAZÂLÎ, Ebu Muhammed (2004). Yöneticilere Altın Öğütler, (Çev. Hüseyin Okur), İstanbul: Semerkant Yayınları.
- İBN-İ MÂCE, Ebû Abdillâh (t.y.). Sünen, (Tah. Muhammed Fuâd Abdulbâkî) (Haz. Faysal İsa el-Bâbî el-Halebî), y. y.: Dârü İhyâi'l-Kütübi'l-Arabiyye.
- KINALI-ZÂDE, Ali Çelebi (2014). Ahlâk-ı Alâ’î: Kınalızâde’nin Ahlâk Kitabı (İnceleme - Çeviri Yazı - Tıpkıbasım) (1. baskı), (Haz. Mustafa Koç), İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı.
- KİTAB-I MUKADDES, https://kutsalkitap.info.tr/?q=Yu.3 (E.T.: 02.04.2023).
- KOCA, Ferhat (2016a). “Kemâlpaşazâde’nin Risâle fî’ş-Şahsi’l-İnsânî Adlı Eseri ve Osmanlıca Tercümeleri”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 29, s.s. 5-30.
- KOCA, Ferhat (2016b). “Kemâlpaşazâde’nin Risâle Fî’ş-Şahsı’l-İnsânî Adlı Eserindeki Bazı Görüşlerinin Değerlendirilmesi”, Journal of Islamic Law Studies, Sayı: 27, s.s. 9 55.
- KOCA, Ferhat (2020). Kemâlpaşazade’ye Göre İnsanın Varlık Yapısı İnsanî Şahsiyet, İstanbul: Araştırma Yayınları.
- KOÇAR, Musa (2003). “İbn Kemâl’in Risâle fî Beyâni’n-Nefs ve’r-Ruh ve’l-Beden Adlı Eseri”, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 10, s.s.1 23.
- LATÎFÎ (2000). Tezkiretü᾽ş-Şu῾arā ve Tabsıratü᾽n-Nuzamâ, (Haz.: Rıdvan Canım) Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
- MALİK B. ENES, Ebû Abdillâh (2004). el-Muvattâ’, (Haz. Muhammed Mustafa el-A’zamî), Abudabi: Müessetu Zayed bin Sultan Al Nehyan.
- MANASTIRLI, el-Hâc Hâfız Dâvûd Paşa (1328). Dîn-i İslam Hediyyesi (İbn Kemâl Merhumun İkdâm Matbaasında Basılan Arapça Risaleleri), İzmir: Köylü Matbaası,
- ÖÇAL, Şamil (1998). Kemâl Paşazade’nin Felsefi ve Kelami Görüşleri, Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
- ÖĞE, Furkan Ramazan (2021). “16. Yüzyıl Osmanlı Şeyhülislamlarından Kemâlpaşazâde’ye Dair İlmî-Akademik Literatür ve Değerlendirmesi”, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 20, s.s. 321 – 354.
- ÖZTÜRK, Uğur (2022). III. Murad Dönemi Yazılı Kültürü, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
- PLATON (2014). Devlet Adamı, (Çev: Furkan Akdemir), İstanbul: Say Yayınları.
- SARAÇ, M. A. Yektâ (1995). Şeyhülislam Kemâl Paşazade: Hayatı, Şahsiyeti, Eserleri ve Bazı Şiirleri, İstanbul: Risale Yayınları.
- SARIKAYA, Muammer (2004). Kemâl Paşa-zâde’nin Yabancı Kelimelerin Arapçalaştırılması ve Dil Hataları Konusunda İzlediği Yöntem, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
- TİRMİZÎ, Muhammed b. İsâ (1987). Sünenü’t-Tirmizî, (Haz. Kemâl Yusuf el-Hût), Beyrut: Mektebetü'r-Rüşd.
- ZÜLFE, Ömer (2020). “Kemāl Paşa-zāde’nin Āh-nāme’si”, RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı:7, s.s. 391-399.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sanat ve Edebiyat |
| Bölüm | MAKALELER |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 23 Haziran 2023 |
| Yayımlanma Tarihi | 23 Haziran 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 6 Sayı: 2 |
