Öz
Dünyadan vaz geçerek insanın kendi iradesi ile hayatına son vermesi olan intihar, dünyadaki hemen bütün toplumların içindeki trajik bir durumu yansıtması bakımından önem arzetmektedir. İntihar üzerine sadece bilim değil sanatın da kolları kendi algılarınca eserlerinde bir şekilde imge ya da tema olarak kullanmışlardır.
Çalışmamızın ana merkezini oluşturan Klasik Türk şiirinde ise intihar konusunda ihtiyatla yaklaşılmıştır. Metinlerde doğrudan intiharı çağrıştıracak doğrudan ifadeler yerine daha ziyade aşk ekseni etrafında oluşturulan imgeler ışığında aşığın sevgiliye kendini feda etmesi şeklinde kurgulanmıştır. Divan şairleri, gerçek âşıklık iddiasında bulunurken, gerçek âşıklığın temel şartı olan ölüm konusunu da dile getirmişlerdir. Bu duygu ifade edilirken daha ziyade deyimlerden yararlanılmıştır. Klasik Türk şiirinde Tanzimat dönemine kadar ‘intihar’ sözcüğü kullanılmamış bunun yerine intiharla ilgili deyim ve tabirlere yer verilmiştir. Divan şiirinde intihar kelimesini ilk kullanan şair ise Yenişehirli Avni olmuştur. Çalışmamızda intihar eylemiyle ilgili olan bu deyimler tespit edilerek bu deyimler etrafında oluşturulan anlam dünyası belirlenmeye çalışılmıştır.
Çalışmamızın ikinci aşamasını da Âsâf’ın intihar üzerine yazmış olduğu ve bu yönüyle tespitlerimize göre edebiyatımızda ilk ve tek olan kasidesi açıklanmaya çalışılmıştır.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Alvarez, A. (1999). İntihar, Kan Dökücü Tanrı (çev.: Z. Çil Sarıkaya). Ankara: Öteki Yay.
- Arslan, Mehmet (2004). Antepli Aynî Divanı. İstanbul: Kitabevi Yay.
- Arslan, Mehmet (2020). “Âsaf, Mahmud Celâleddin Paşa”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/asaf-mahmud-celaleddin-pasa.
- Ayan, Dursun (2021). “Türkçe Söz Varlığında İntihar”. Bilim ve Kültür Aynasında İntihar. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
- Biltekin, Halit (2018). Şeyhi Divanı. Ankara: Kültür Bakanlığı, e-kitap. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/61044,seyhi-divanipdf.pdf?0
- Ceylan, Ömür (2003). Hânedândan Bir Âsi: Damad Mahmud Celâleddin Paşa Âsaf Divanı. Ankara: Akçağ Yay.
- Demirkazık, H. İbrahim (2009). Fenni Divanı (İnceleme-Tenkidli Metin-Dizin). Doktora Tezi. İstanbul: Marmara Üniv.
- Devellioğlu, Ferit (2013). Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lugat. İstanbul: Aydın Kitabevi.
- Doğan, M. Can (2016). “Sadullah Paşa”. İntihar Şairleri (Ed.: Enver Ercan). İstanbul: Varlık Yay.
- Durkheim, Emile (2013). İntihar. (çev.: Zühre İlkgelen). İstanbul: Pozitif Yay.
- Erdem, Sadık (1994). Râmiz ve Âdâb-ı Zurafâ’sı. Ankara: AKM Yay.
- Gökalp, Haluk (2009). “İntihar Kültürü ve Ferhad’ın İntiharının Divan Şiiri Aşk Anlayışına Etkileri”. Turkish Studies. V: 4/2, s.493-517.
- İnal, İbnülemin M. Kemal (1999). Son Asır Türk Şairleri (Kemâlü’ş-Şuarâ). C.1. Ankara: AKM Yay.
- İnal, İbnülemin M. Kemal (2000). Son Asır Türk Şairleri (Kemâlü’ş-Şuarâ). C.2. Ankara: AKM Yay.
- İpekten, Halûk (1990). Nâ'ili Divanı. Ankara: Akçağ Yay.
- Karavelioğlu, Murat A. (2014). Prizenli Şem’i Divanı. İstanbul: TYEKB Yay.
- Kavruk, Hasan (2001). Şeyhülislâm Yahyâ Divânı. Ankara: MEB Yayınları.
- Kazan, Sevkiye (2003). Üsküdarlı Sırrî: Hayatı, Sahsiyeti, Eserleri ve Divanı, Tenkitli Metin-İnceleme. Doktora Tezi. Ankara: Gazi Üniversitesi.
- Kenan Akyüz vd. (2000). Fuzûli Divanı. Ankara: Akçağ Yay.
- Küçük, Sabahattin (1994). Bâkî Dîvânı (tenkitli basım). Ankara: Atatürk Kültür Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Yayınları.
- Küçük, Şeyma Karaca (2019). Türk ve İngiliz Romanlarında İntihar (İkinci Dünya Savaşı Sonrası). Doktora Tezi. Ardahan Üniversitesi.
- Macit, Muhsin (2016). Nedim Divanı. Ankara: AKM Yay.
- Çavuşoğlu, Mehmed – Tanyeri, M. Ali (1981). Hayreti Divanı. İstanbul: İstanbul Üniv. Yay. 1981.
- Çavuşoğlu, Mehmed – Tanyeri, M. Ali (1987). Zâti Divanı. İstanbul: İstanbul Üniv. Yay. 1981.
- Onay, A. Talat (2013). Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü, Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı. (Yay. Hzl.: Cemal Kurnaz). Ankara: Kurgan Edebiyat Yay.
- Özcan, Tarık (2015). Şâir ve Trajedi. İstanbul: Kesit Yayınları.
- Özgül, M. Kayahan (2015). Yenişehirli Avni Bey. Ankara: Dergah Yay.
- Saraç, Yekta (2002). Emrî Divanı. İstanbul: Eren Yay.
- Sarı, Ahmet (2022). Tersine Çevrilmiş Teoloji, Ahmet Hamdi Tanpınar Yazıları. İstanbul: Çizgi Kitabevi.
- Sümer, Dinçer (2021). “Dinler Bağlamında İntiharın Tarihi”. Bilim ve Kültür Aynasında İntihar. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
- Süreyya, Cemile (2018). Kendi Kalemini Kıranlar, Türk Edebiyatında İntihar. İstanbul: Şule Yay.
- Tulum, Mertol-Tanyeri, M. Ali (1977). Nev’i Divan -Tenkidli Basım-. İstanbul: İstanbul Üniv. Yay.,
- Ulutaş, Nurullah (2006). Türk Romanında İntihar (1872-1960). Doktora Tezi. Bursa: Uludağ Üniversitesi.
- Yekbaş, Hakan (2020). Sehi Bey Divanı. Ankara: Kültür Bakanlığı, e-kitap. https://ekitap.ktb.gov.tr/Eklenti/76504,sehi-bey-divanipdf.pdf?0
- Yücel, Bilal (2002). Mahmud Paşa Adni Divanı. Ankara: Akçağ Yay.
- Yücel, Müslüm (2007). Edebiyatta Ölüm ve İntihar. İstanbul: Agora Kitaplığı.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Sanat ve Edebiyat |
| Bölüm | MAKALELER |
| Yazarlar | |
| Erken Görünüm Tarihi | 23 Haziran 2023 |
| Yayımlanma Tarihi | 23 Haziran 2023 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2023 Cilt: 6 Sayı: 2 |
