YAŞLILARIN SAĞLIK VE SOSYAL DURUMLARI: ÇOK DEĞİŞKENLİ BİR ANALİZ

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 1, 26 - 41, 31.01.2022

Mahmut Kılıç , Tuğba Uzunçakmak

https://doi.org/10.35232/estudamhsd.963497

Öz

Dünyadaki yaşlı nüfus, toplam nüfusun önemli bir bölümünü oluşturmaktadır ve gelecekte bu oran artacaktır. Bu çalışmanın amacı, yaşlıların sağlık ve sosyal durumlarını ve etkileyebilecek faktörleri belirlenmektir. Bu çalışma, kesitsel türde bir kayıt araştırmasıdır. Araştırmanın verileri, Halk Sağlığı Hemşireliği dersi uygulaması kapsamında 2016-2017 eğitim-öğretim yılında Yozgat il merkezinde bulunan birinci basamak sağlık kuruluşlarına başvuran 65 yaş ve üstü bireylere ait n=1025 bakım planı formundan elde edilmiştir. Veriler, ki-kare testi, binary ve multinominal lojistik regresyon ile analiz edilmiştir. Araştırmaya alınan yaşlıların %47,8’i kadın, %72,3’ü evli, %41,7’si 65-69 yaş grubundadır. Yaşlıların %33,6’sı obez, %82,2’sinin tanılı bir sağlık sorunu olduğu, en sık görüleni %53,5 ile hipertansiyon olduğu, %80,3’ünün ilaç kullandığı, %40,4’ünün en az üç tane ilaç kullandığı, %39,3’ünün 65 yaşından sonra düştüğü saptanmıştır. Yaşlıların son 30 gün içinde en çok anksiyete (%22,9), ikinci sırada öfke (%17,6) duygusunu yaşadığı, stres ve sıkıntı durumunda yaşlıların en sık ibadete yöneldiği (%74,5), boş zamanlarında daha çok komşulara gittiği (%40,1) ve %79,8’inin komşuluk ilişkilerinin iyi olduğu görülmüştür. Yaşlılardan kadınlar, egzersiz yapmayanlar, uğraşısı olmayanlar ve beden kütle indeksi (BKİ) yüksek olanlar, en az iki sağlık sorunu görülme açısından daha yüksek risk altındadır. Yaşlıların büyük bir çoğunluğunun sağlık sorunu olduğu, 2/5’inin en az üç tane ilaç aldığı ve 65 yaşından sonra düştüğü saptanmıştır. Sonuç olarak, kadınlar, sedanter yaşayanlar ve BKI’si yüksek olanlar sağlık açısından yüksek risk altındadır.

Anahtar Kelimeler

Yaşlı, sağlık durumu, sosyal yaşam, çok değişkenli analiz

THE HEALTH AND SOCIAL STATUS OF THE ELDERLY: A MULTIVARIATE ANALYSIS

Öz

The rationale of the study is to determine the relationship between the health and social status of the elderly and the related factors. This study is cross-sectional. The data of the study were obtained from the n=1025 nursing care plan form of elderly who applied to the primary health care institutions in the city center of Yozgat in 2016-2017. The data were analyzed by Chi-Square test, binary, and multinominal logistic regression. Of the elderly who participated in the study, 47.8% were women, 72.3% were married, and 41.7% were in the 65-69 age group. 33.6% of the elderly are obese, 82.2% have a diagnosed health problem, the most common (53.5%) is hypertension, 80.3% use drugs, 40.4% use at least three drugs. They were stated that 39.3% of them fell after the age of 65. In the last 30 days, the elderly mostly experienced anxiety (22.9%), and anger was second (17.6%). It has been observed that the elderly mostly (74.5%) tend to worship in case of stress and distress, mostly (40.1%) go to neighbors in their spare time and 79.8% of them have good neighborly relations. The elderly who are women, not exercised, non-pursuit, and have high body mass index (BMI) are at higher risk of having at least two health problems. It has been determined that a great majority of the elderly have health problems, 2/5 of them took at least three drugs and fell after the age of 65. As a result, women, those who live sedentarily, and those with high BMI are at high risk for health.

Anahtar Kelimeler

Elderly, health status, social life, multivariate analysis

Kaynakça

• 1- Turkstat. Elderly Statistics, 2019. Ankara, Turkey; 2020.
• 2- WHO. Decade of Healthy Ageing: Baseline Report [Internet]. Genava; 2020. Available from: https://www.who.int/publications/m/item/decade-of-healthy-ageing-baseline-report
• 3- Güler N, Güler Z, Özsel D. Ageing in the rural area: Quality of life and associated factors in Sivas/Turkey. Turk Geriatr Derg. 2016;19(4):245-52.
• 4- Esmaeilzadeh S, Oz F. Effect of psychosocial care model applied in an “elderly day care center” on loneliness, depression, quality of life, and elderly attitude. Niger J Clin Pract. 2020;23(2):189-97.
• 5- El-Sherbiny NA, Younis A, Masoud M. A comprehensive assessment of the physical, nutritional, and psychological health status of the elderly populace in the Fayoum Governorate (Egypt). Arch Gerontol Geriatr. 2016 Sep;66:119-26.
• 6- Maresova P, Javanmardi E, Barakovic S, Barakovic Husic J, Tomsone S, Krejcar O, et al. Consequences of chronic diseases and other limitations associated with old age - A scoping review. BMC Public Health. 2019 Dec 1;19(1):1431.
• 7- Sağlık Bakanlığı. Türkiye Sağlıklı Yaşlanma Eylem Planı ve uygulama Programı 2015 2020 [Internet]. Ankara; 2015 [cited 2021 Aug 12]. Available from: file:///C:/Users/Mahmut/Downloads/_Ekutuphane_kitaplar_SağlıklıYaş.2015-2020Pdf.pdf
• 8- Yılmaz F, Yavuz Çolak M. Evaluation of Beliefs About Medicines and Medication Adherence Among Elderly People with Chronic Diseases. Turkiye Klin J Heal Sci. 2018;3(2):113-21.
• 9- Aslan D, Koç E, Çolaklar M. Yaşlıların sağlık/hastalık durumlarının toplum sağlığı açısından değerlendirilmesi. Sosyol Araştırmaları Derg. 2018 Oct 30;21(2):29-48.
• 10- Pinto JM, Neri AL. Trajectories of social participation in old age: a systematic literature review. Rev Bras Geriatr e Gerontol. 2017 Apr;20(2):259-72.
• 11- Aşut Ö, Vaizoğlu S, Bozyel F, Sucuoğlu A, Pektekin C, Asif G, et al. Lefkoşa’nın bir bölgesinde altmış beş yaş ve üzeri bireylerin sosyal yaşama katılımı. Cukurova Med J. 2018 Jun 30;43(2):398-410.
• 12- Yaprak Çetin S, Gökalan Kara İ, Kitiş A. Evde Yaşayan Yaşlılarda Sosyal Katılımı Etkileyen Faktörlerin İncelenmesi Investigation of Factors Affecting Social Participation in Elderly People Living at Home Sebahat yaprak ÇETİn. Ergoter ve Rehabil Derg. 2014 Jan 1;2(1):11-20.
• 13- Cengiz Özyurt B, Elbi H, Serifhan M. Prevalence of depression in the elderly population of manİsa and related risk factors. Turk Geriatr Derg. 2018 Dec 24;21(4):579-87.
• 14- Akı Ö. Yaşlılık ve Ruh Sağlığı. Toplum ve Hekim. 2020;35(4):308-12.
• 15- Yıldırım F, Büyükkaya Duman N, Keskin M. Yaşlı Kadınlarda Ruh Sağlığı Sorunlarına Güncel Bakış. In: Büyükkayacı Duman N, editor. Yaşlılık ve Kadın Sağlığı. 1. Ankara: Türkiye Klinikleri; 2019. pp. 58-61.
• 16- Yerli G. Yaşlılık dönemi özellikleri ve yaşlılara yönelik sosyal hizmetler. J Int Soc Res. 2017 Oct 25;10(52):1278-87.
• 17- Mandıracıoğlu A. Yaşlı sağlığının sosyal belirleyicileri Social determinants of health among older people. Ege J Med. 2016;55(6):6-11.
• 18- Fernández-Mayoralas G, Rojo-Pérez F, Martínez-Martín P, Prieto-Flores ME, Rodríguez-Blázquez C, Martín-García S, et al. Active ageing and quality of life: Factors associated with participation in leisure activities among institutionalized older adults, with and without dementia. Aging Ment Heal. 2015 Nov 2;19(11):1031-41.
• 19- Asi Karakaş S, Durmaz H. Yaşlılık dönemi psikolojik özellikleri ve moral. Kocatepe Tıp Derg. 2017 Jan 17;18(1):32-6.
• 20- Tufan İ, Seeberger B, Öztürk S, Ayan S, Özgür Ö. Antalya yaşlılık araştırması (AYAR) yaşlıların sağlık durumu. Geriatr Bilim Derg [Internet]. 2018 [cited 2021 Aug 7];1(2):49-60. Available from: https://dergipark.org.tr/en/pub/geriatrik/issue/40016/453581
• 21. Sengul S, Akpolat T, Erdem Y, Derici U, Arici M, Sindel S, et al. Changes in hypertension prevalence, awareness, treatment, and control rates in Turkey from 2003 to 2012. J Hypertens. 2016 Jun;34(6):1208-17.
• 22. Sarımehmet D, Hintistan S. The Prevalence of Chronic Diseases and Drug Use Among Geriatric Cases in Ardesen County of Rize Province. Bezmialem Sci. 2017 Dec 13;5(3):93-100.
• 23. Özdemir Ö, Akyüz A, Doruk H. Compliance with drug treatment in geriatric patients with hypertension. Med J Bakirkoy. 2016 Dec 27;12(4):195–201.
• 24. Öztürk Z, Uğraş KG. Yaşlı Hastalarda İlaç Kullanımı ve Polifarmasi. Tepecik Eğit ve Araşt Hast Derg. 2017;27(2):103-8.
• 25. Şişe Ş, Özder A, Üniversitesi SD, Fakültesi SB, Üniversitesi BV, Fakültesi T, et al. Afyonkarahisar İlinde Evlerinde Yaşayan 85 Yaş ve Üstü İleri Yaşlıların Genel Yaşam Koşullarının Değerlendirilmesi. Konuralp Tıp Derg. 2016;8(2):124-31.
• 26. Özcan A, Özdil K, Küçük Öztürk G. Determination of Health Care Needs in Older Individuals Visited at Home. Turkiye Klin J Heal Sci. 2019;4(3):300-5.
• 27. Zimmer Z, Jagger C, Chiu C-T, Ofstedal MB, Rojo F, Saito Y. Spirituality, religiosity, aging and health in global perspective: A review. SSM - Popul Heal. 2016 Dec 1;2:373-81.
• 28. Yeşil B, Han Almiş B. Bir ruh sağlığı hastanesi acil servisine başvuran yaşlı hastaların sosyo demografik ve klinik özellikleri. firattipdergisi.com. 2017;22(3):113-7.
• 29. Aydın M, Şen B. Bir Üniversite Hastanesi Psikiyatri Kliniğinde Yatırılarak Tedavi Gören Yaşlı Hastaların Tanı ve Tedavilerinin Değerlendirilmesi. Genel Tip Derg. 2020 Mar 26;30(1):5-10.
• 30. Şahin Onat Ş, Ünsal Delialioǧlu S, Uçar D. The risk of depression in elderly individuals, the factors which related to depression, the effect of depression to functional activity and quality of life. Turk Geriatr Derg. 2014;17(1):35-43.
• 31. de Oliveira LDSSCB, Souza EC, Rodrigues RAS, Fett CA, Piva AB. The effects of physical activity on anxiety, depression, and quality of life in elderly people living in the community. Trends Psychiatry Psychother. 2019 Mar;41(1):36-42.
• 32. Şahin ÜK, Demircioğlu A, Kırdı N. Kentsel ve kırsal bölgede yaşayan geriatrik bireylerin duyusal, kognitif, motor fonksiyonları ve sosyal işlevselliklerinin incelenmesi. Türk Fiz ve Rehabil Derg. 2018 Aug 27;29(2):24-30.
• 33. Salar S, Günal A, Pekçetin S, Huri M, Kashefi Mehr B, Katırcıbaşı G, et al. Yaşlılarda aktivite, çevre ve yaşam memnuniyeti ilişkisi/ Relationship Between Activity, Environment and Life Satisfaction in Older Adults. Ergoter ve Rehabil Derg. 2018;4(2):89-96.
• 34. Göktaş A, Pekçetin S, Tekindal B, Kayıhan H, Uyanık M. Yaşlı bireylerde aktivite tercihlerinin bilişsel beceriler ve yaşam memnuniyeti üzerine etkisi. Ergoter ve Rehabil Derg. 2016;4(1):1-14.