COĞRAFYA ÖĞRETİMİNDE HARİTA’NIN ve CİHANNÜMA’NIN ÖNEMİ

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 1, 1 - 15, 28.06.2018

Semih Eker

Öz

Coğrafi anlamayı hayatın içerisine yerleştirmede öğretim programlarındaki kazanımlara erişme, kazanımlara erişmede ise harita becerisi anahtar rol oynar. Harita becerisi kuvvetli olan bireyler, kendileri ve toplumları için önemli roller üstlenebilir. Bu çalışmada; Kâtip Çelebi’nin, Türk haritacılığına katkıları, eserlerinden Cihannüma’nın önemi ve içeriği, okullarda yapılan harita öğretiminin nasıl olması gerektiği konuları incelenmeye çalışılmıştır. Nitel araştırma yöntemlerinden tarihi yöntem kullanılmıştır. Türkçe literatürdeki çalışmalar doğrultusunda sadece Kâtip Çelebi, eseri Cihânnüma ve coğrafya öğretiminde kullanılan haritalar, görsel araç-gereçlerin önemini belirtmekle sınırlı tutulmuştur. Çalışmada, Kâtip Çelebi’nin Cihânnüma adlı eserinde günümüz Coğrafya öğretiminde vermek istediği mesajlar anlamaya çalışılmış, Coğrafya eğitiminde görsel destekli öğretimin öğrenciler açısından daha verimli olacağı vurgulanmıştır. Özellikle eğitimde somuttan soyuta doğru gidilmesinin çok yararlı olacağı çıkarımı yapılmıştır. Çalışmanın sonucunda çok yönlü düşünme becerilerinin gelişmesi için eğitsel materyallerin kullanılmasının faydalı olacağı belirtilmiştir. Bu şekilde bir sonuca ulaşması haritaların görsel-uzlamsal olarak kişinin aklında yeni düşüncelere ve keşiflere ulaşmasına katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kâtip Çelebi, Coğrafya öğretimi, Cihânnüma

THE IMPORTANCE OF CARTOGRAPHY AND CİHANNÜMA IN TEACHING GEOGRAPHY

Öz

Reaching objectives in curricula plays an important role in
putting geographical understanding into life. Accordingly, map skills play a
key role in reaching the objectives in the curricula. Individuals who have
strong map skills can take on important roles both for themselves and their
societies. This study attempted to investigate the contributions of Kâtip
Çelebi to Turkish cartography, the importance and content of Cihânnüma, one of
his works, and how maps should be taught at schools. The historical method, a
qualitative research method, was used in this study. In the light of the review
of the literature in Turkish, this study is limited only to pointing to the
importance of Kâtip Çelebi’ work, Cihânnüma, and to maps and visual aids used
in teaching geography. The study attempted to understand the messages that
Kâtib Çelebi's work, Cihânnüma, intends to convey with respect to geography
teaching today, and emphasized that visually-aided  geography teaching would be more efficient in
geography education.  It was particularly
inferred from this study that it would be very useful to go from concrete to
the abstract in education. As a result of the study, it was also stated that it
would be beneficial to use educational materials for the development of one’s
multifaceted thinking skills. In this way, maps will help individuals reach new
ideas and discoveries visuo-spatially in their minds. 

Anahtar Kelimeler

Geography teaching, Kâtip Çelebi, Cihânnüma

Kaynakça

• Buğdaycı, İ. & Bildirici, İ.Ö. (2009). Harita kullanımının coğrafya eğitimindeki önemi. TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası 12. Türkiye Harita Bilimsel ve Teknik Kurultayı’nda sunulmuş bir bildiri, ODTÜ, Ankara.
• Demiralp, N. (2006). Coğrafya eğitiminde harita ve küre kullanım becerileri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(1), 1–7.
• Demirel, Ö. (2011). Öğretim ilke ve yöntemleri: Öğretme sanatı. Ankara: Pegem.
• Efe, R. (1996). Coğrafyada yeni yaklaşımlar, coğrafya eğitiminde çağdaş metod ve teknikler. Marmara Coğrafya Dergisi, 1(1) 135-149.
• Elibüyük, M. (2009). Tarihi coğrafya bakımından önemli bir kaynak: Cihannüma. Coğrafî Bilimler Dergisi, 7(2), 93-109.
• Gökyay, O.Ş. (1991). Kâtip Çelebi, hayatı – şahsiyeti – eserleri, Kâtip Çelebi hayatı ve eserleri hakkında incelemeler. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Gürsoy, C.R. (1961). Kartoğrafya. Ankara: Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi.
• İzgi, C. (1997). Osmanlı medreselerinde ilim II. İstanbul: İz.
• Kaptan, S. (1998). Bilimsel araştırma ve istatistik teknikleri. Ankara: Tekışık.
• Karakaş, N. (2014). Cihannüma’dan yansıyanlar: Bir doküman analizi. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Bölümü Dergisi, 29(2), 120-144.
• Karlığa, B. (2012). Cihâna tutulan ayna ya da Kâtip Çelebi’nin kâinat tasarımı. B. Karığa & M. Kaçar (Ed.), Doğumunun 400. yıl dönümünde Kâtip Çelebi içinde (ss.60–86). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Karlığa, B. (2013). Cihannüma I. İstanbul: Mahya.
• Kızılçaoğlu, A. (2007). Harita becerilerine pedagojik bir bakış. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(1), 341-358.
• Leinhardt, C., Stainton, C. & Bausmith, J.M. (1988). Constructing maps collaboratively. Journal of Geography, 97(1), 19-30.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2005). Coğrafya dersi öğretim programı ve kılavuzu. Ankara.
• Oruç, Ş., Tokcan, H. & Demirkaya, H. (2006). Yapılandırmacı yaklaşıma bir örnek: Osmanlı dönemi coğrafya ve coğrafya öğretimi. Ankara: Beyaz kalem.
• Razon, N. (1987). Öğrenme olgusu ve okul başarısını etkileyen faktörler. Eğitim ve Bilim 11(63), 1-6.
• Selen, B.S. (1991). Cihannüma. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Taş, H.İ. (2006). Coğrafya eğitiminde görselleştirmenin önemi: Mekânsal algılamaya pedagojik bir bakış. Doğu Coğrafya Dergisi, 16(1), 211- 237.
• Ünlü, M., Üçışık, S. & Özey, R. (2002). Coğrafya eğitimi ve öğretiminde haritaların önemi. Marmara Coğrafya Dergisi, 5(1), 9–25.