Analysis of the Zezé Series in the Context of Ten Core Values

Yıl 2023, Cilt: 10 Sayı: 1, 54 - 80, 28.06.2023

Büşra Nur Musuloğlu , Beyza Çelik , Esin Sezgin , Tuba Daltaban

https://doi.org/10.51725/etad.1256396

Öz

Values are judgments that are crucial to preserving social life. Societies pass on these values to future generations in order to maintain their unity and solidarity. Literary works are one of the resources used to teach values to children. The aim of this study is to examine Jose Mauro De Vasconcelos's the Zezé Series which consists of Şeker Portakalı, Güneşi Uyandıralım, and Delifişek based on the ten core values of the Ministry of National Education and the classification of attitudes and behaviors consistent with these values. Basic qualitative pattern one of the qualitative research methods is used in the research, and the data is analyzed using the descriptive analysis method. According to the findings of the study, love, friendship, and patience are the most frequently used core values in the Zezé Series, while the least common core values are self-control, respect, responsibility and justice. The study concluded that is effective in transferring fundamental values and will help readers develop value-related attitudes and behaviours.

Anahtar Kelimeler

Values, Values education, Ten core values, Children, Zezé Series

Şeker Portakalı Serisinin On Kök Değer Kapsamında İncelenmesi

Öz

Değerler, toplumsal yaşamın sürdürülmesinde önemli olan yargılardır. Toplumlar birlik ve beraberliklerini sürdürmek için bu değerleri gelecek kuşaklara aktarırlar. Bu değerler çocuklara aktarılırken kullanılan kaynaklardan biri de edebi eserlerdir. Bu çalışmanın amacı, Millî Eğitim Bakanlığının on kök değer ve bu değerlere ilişkin tutum ve davranışlar sınıflandırmasına göre Jose Mauro De Vasconcelos’un Şeker Portakalı serisini oluşturan Şeker Portakalı, Güneşi Uyandıralım ve Delifişek romanlarını değerlendirmektir. Araştırmada nitel araştırma desenlerinden temel nitel desen kullanılmış, verilerin analizinde ise betimsel analiz yönteminden yararlanılmıştır. Çalışma sonucunda Şeker Portakalı serisinde, sevgi, dostluk ve sabır kök değerlerinin en fazla kullanılan kök değerler olduğu, en az yer alan kök değerlerin ise öz denetim, saygı, sorumluluk ve adalet olduğu görülmektedir. Çalışmanın sonucunda serinin kök değerlerin aktarımında etkili ve değerlere ilişkili tutum ve davranışları kazanımda fayda sağlayacak nitelikte olduğu sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Değerler, Değerler eğitimi, On kök değer, Çocuk edebiyatı, Şeker Portalı

Kaynakça

• Abdullatif, H. B. ve Kırkkılıç, H. A. (2021). Yeşim Saygın Armutak’ın “Bataklığın Kıyısındaki Ev” adlı çocuk romanının kök değerler açısından incelenmesi. Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(2), 110-128. https://doi.org/10.31463/aicusbed.987829
• Akbaba, A. ve Kaya, B. (2015). Okul öncesi öğrencilerinin düşünme becerilerinin gelişmesine yönelik öğretmen görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 14(55), 148-160. https://doi.org/10.17755/esosder.41522
• Aktürk, F. G. (2012). Çocukta değerler eğitimi açısından Üzeyir Gündüz’ün eserleri. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp. sayfasından erişilmiştir.
• Allport, G. W. (1937). Personality: a psychological interpretation. New York: Henry Holt.
• Arslan, A. ve Ulaş, A. H. (2021). Değer odaklı aile eğitim programına yönelik ebeveynlerin çocuklarının kazanmalarını istedikleri kök değerlerin belirlenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 5(1), 63-78. https://doi.org/10.38015/sbyy.857482
• Aslan, Y. (2017). Türkçe öğretmeni adayları tarafından okunan çocuk kitapları. Uluslararası Beşerî Bilimler ve Eğitim Dergisi, 3(1), 76-89. https://dergipark.org.tr/en/pub/ijhe/issue/31788/348399 sayfasından erişilmiştir.
• Aydın, E. ve Sulak, S. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarının “değer” kavramına yönelik metafor algıları. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 482-500. https://doi.org/10.14686/buefad. v4i2.5000148420
• Aydin, İ. ve Uzun, M. (2020). Çocuk kitaplarının taşıması gereken özellikler: Cemil Kavukçu’nun Bir Öykü Yazalım Mı? ve Masal Anlatma Oyunu adlı eserlerine eleştirel bir bakış. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (Ö7), 315-340. https://doi.org/10.29000/rumelide.808713
• Bilsky, W. ve Schwartz, S. H. (1994). Values and personality. European Journal of Personality, 8(3), 163-181. https://doi.org/10.1002/per.2410080303
• Bloom, B. S. (1964). Stability and change in human characteristics. New York: Wiley.
• Bohlin K.E. (2005). Teaching character education through literature. Padstow: Routledge.
• Bulut, K. (2021). Ayla Kutlu’nun Merhaba Sevgi adlı çocuk romanının değerler eğitimi ve on kök değer açısından incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (57), 248-272. https://dergipark.org.tr/en/pub/maeuefd/issue/60050/771465 sayfasından erişilmiştir.
• Calp, M. ve Kaplan, C. (2021). Samed Behrengi’nin Sevgi Masalı, Bir Şeftali Bin Şeftali ve Kel Güvercinci adlı öykülerinin kök değerler açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi,19 (42), s. 39-72. https://doi.org/10.34234/ded.910908
• Çoban, A. (2022). Gülten Dayıoğlu’nun Bambaşka Bir Ülke Amerika’ya Yolculuk adlı gezi kitabının kök değerler bağlamında incelenmesi. Uşak Üniversitesi Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8(1), 62-71. https://doi.org/10.29065/usakead.1051875
• Da Silva Freitas, E. D. (2012). Uma leitura do social da obra ‘O Meu Pé de Laranja Lima’de José Mauro de Vasconcelos. Revista Eventos Pedagógicos, 3(1), 361-369. https://silo.tips/download/uma-leitura-do-social-da-obra-o-meu-pe-de-laranja-lima-de-jose-mauro-de-vasconce sayfasından erişilmiştir.
• Delican, B. (2022). Meb Kültür Yayınları Çocuk Kitapları Dizisi üzerine bir inceleme; hikâye edici kitapların türleri, temaları, kök değerleri ve çatışma türleri, E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(4), 113-130. https://doi.org/10.19160/e-ijer.1136958
• Deveci, A. G. (2021). Cahit Uçuk’un “Gümüş Kanat” ve “Türk İkizleri” adlı çocuk romanlarının değerler eğitimi açısından incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp sayfasından erişilmiştir.
• Dhall, T. C. (200). Value education: Based on all the religions of the world (In two volumes). Delhi: Kalpaz.
• Eker, C. ve Ünlü, S. (2020). Din kültürü ve ahlak bilgisi ders kitabının kök değerleri içermesi bakımından incelenmesi. The Journal of International Education Science, 25(7), 71-88. http://doi.org/10.29228/INESJOURNAL.47190
• Erdem, A. (2011, Ekim). İlköğretim öğrencilerinin bakış açısıyla çocuk kitaplarındaki kahramanlar [Öz]. 3. Ulusal Çocuk ve Gençlik Edebiyatı Sempozyumu'nda sunulmuş bildiri, Ankara Üniversitesi, Ankara. http://cogem.ankara.edu.tr/wpcontent/uploads/sites/311/2016/12/3ucgs-2.pdf
• Fırat, H., Yıldız, M., Ataş, M. Z. ve Çelik, İ. H. (2022). Zehra Ünüvar’ın çocuk kitaplarının değerler eğitimi yönüyle incelenmesi. Uluslararası İletişim ve Sanat Dergisi, (7). 121-137. http://dx.doi.org/10.29228/iletisimvesanat.66343
• Gençer, G. ve Doğan Kahtalı, B. (2022). Şermin Yaşar’ın çocuk kitaplarının kök değerler açısından incelenmesi. Turkish Studies, 17(3), 407-421. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.58150
• Girmen, P. (2013). Türkçe eğitiminde atasözleri ve değer eğitimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 11(25), 117-142. https://dergipark.org.tr/en/pub/ded/issue/29175/312423 sayfasından erişilmiştir.
• Hökelekli, H. (2011). Ailede, okulda, toplumda değerler psikolojisi ve eğitimi. Ankara: Timaş.
• İstanbul Milli Eğitim Müdürlüğü. (2021, Ocak 27). Değerler eğitimi. http://www.istmem.com/Sayfa/24/Degerler-Egitimi.aspx sayfasından erişilmiştir.
• Kaplan, H. ve Peker, S. (2022). Kök değerler eğitimi açısından Özbek Masalları. Ahmet Keleşoğlu Eğitim Fakültesi Dergisi Dergisi, 4(2), 426-444. https://dergipark.org.tr/en/pub/akef/issue/72486/1179955 sayfasından erişilmiştir.
• Kaplan, K. ve Arıc, Ş. (2022). Kök değerler açısından Osman Çeviksoy’un romanları. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 11(4), 1531-1546. https://dergipark.org.tr/en/pub/teke/issue/73952/1221096 sayfasından erişilmiştir.
• Karataş, E. (2014). Çocuk edebiyatında “karakter” kavramı. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (33), 60-79. https://dergipark.org.tr/en/pub/musbed/issue/23267/248351 sayfasından erişilmiştir.
• Kasapoğlu, H. (2013). Okulda değer eğitimi ve hikâyeler. Milli Eğitim Dergisi, 43(198), 97-109. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/442202 sayfasından erişilmiştir.
• Kavcar, C. (1982). Edebiyat ve eğitim. Ankara: Anı.
• Kaya, M. ve Arıcı, Ş. (2022). Osman Çeviksoy’un hikâyelerinin Türkçe öğretim programında yer alan on kök değer açısından incelenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(36), 1439-1472. https://doi.org/10.35675/befdergi.1146046
• Kıymaz, M. S. ve Altay, E. (2021). Behiç Ak’ın Tavşan Dişli Bir Gözlemcinin Notları Adlı çocuk romanı üzerine kök değerler açısından bir inceleme. Avrasya Dil Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi, 5(2), 27-61. https://dergipark.org.tr/en/pub/adea/issue/67329/942171 sayfasından erişilmiştir.
• Korkutan, K. ve Kaplan, K. (2022). Çocuk Kalbi isimli çocuk romanının Türkçe Dersi Öğretim Programı’nda yer alan kök değerler açısından incelenmesi. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 21(1), 545-563. https://doi.org/10.21547/jss.1013898
• Kozikoğlu, İ. (2018). Okul öncesi öğretmenlerinin değerler eğitimine ilişkin tutum ve görüşlerinin incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2698-2720. https://dergipark.org.tr/en/pub/teke/issue/42447/511234 sayfasından erişilmiştir.
• Kumbasar, E. (2011). Muzaffer İzgü’nün romanlarının değerler eğitimi açısından incelenmesi. (Yüksek lisans tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp sayfasından erişilmiştir.
• Lester, D. (1988). Suıcıde from a psychologıcal perspective. United States of America: Charles C Thomas. Merriam, S. B. ve Tisdell, E. J. (2015). Qualitative research: A guide to design and implementation. John Wiley & Sons.
• Mutlu, H. H. ve Set G. (2021). Kişiler bakımından çeviri çocuk romanları ile yerli çocuk romanlarının karşılaştırılması. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 9(4), 1469-1487. https://doi.org/10.16916/aded.943239
• Neslitürk, S. ve Deniz, M. E. (2016). Anne değerler eğitimi programının 5-6 yaş çocuklarının sosyal beceri düzeylerine etkisi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 4(4), 103-116. https://dergipark.org.tr/en/pub/pegegog/issue/22574/241159 sayfasından erişilmiştir.
• Nikolajeva, M. (2001). The changing aesthetics of character in children's fiction. Style, 35(3), 430-453. https://www.jstor.org/stable/10.5325/style.35.3.430 sayfasından erişilmiştir.
• Nodelman, P. (2000). Pleasure and genre: Speculations on the characteristics of children's fiction. Children's Literature, 28(1), 1-14. https://muse.jhu.edu/article/246423 sayfasından erişilmiştir.
• Ocak, G. (Ed.) (2019). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem.
• Okur, A. ve Arı, G. (2013). 6, 7, 8. Sınıf Türkçe ders kitaplarındaki metinlerin okunabilirliği. İlköğretim Online, 12(1), 202‐226. https://hdl.handle.net/20.500.12451/1001 sayfasından erişilmiştir.
• Okur, A. ve Gökhan, Arı, G. (2013). Öğrencilerin ilköğretim 100 temel eseri okuma durumu. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 173(173), 307-328. https://dergipark.org.tr/en/pub/tsadergisi/issue/ 21486/230317 sayfasından erişilmiştir.
• Önder B. (2022). Sadettin Kaplan’ın çocuk edebiyatı öykülerinin 2019 türkçe öğretim programındaki kök değerler bağlamında incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyonkarahisar.
• Özçelik, F. C. (2022). Dede Korkut Hikâyelerindeki kök değerlerin incelenmesi. Ahi Bilge Eğitim Dergisi, 3(1), 63-82. https://www.ahibilge.com/wp-content/uploads/2022/07/63-82.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Özer F. (2019). Saftirik Greg’in Günlüğü serisinin değerler bağlamında incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Özer, İ. Ö. (2013). Piaget’nin bilişsel gelişim kuramı ve bir roman kahramanı: Zezé. https://scholar.google.com/citations?user=c0oemQEAAAAJ&hl=tr sayfasından erişilmiştir.
• Öztürk Samur, A. ve Deniz, M. E. (2014). Değerler eğitimi programının 6 yaş çocuklarının sosyal ve duygusal gelişimlerine etkisi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 7(4), 463-481. https://dergipark. org.tr/ download/article-file/304261 sayfasından erişilmiştir.
• Pilav, S. ve Orhan, M. (2020). 6 – 12 Yaş Grubu TÜBİTAK çocuk kitaplarının değerler eğitimi yönünden incelenmesi. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(3), 434-453. https://doi.org/10.18026/cbayarsos.759891
• Rokeach, M. (1973). The nature of human values. New York: Free.
• Sapsağlam, Ö. ve Ömeroğlu, E. (2015). Okul öncesi öğretmenlerinin eğitim programlarında değerlereğitimine yer verme düzeylerinin belirlenmesi. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 6(21). 244-264. https://dergipark.org.tr/en/pub/teke/issue/42447/511234 sayfasından erişilmiştir.
• Sert, G., Kurtoğlu, M., Akıncı, A. ve Seferoğlu, S. S., (2012). Öğretmenlerin teknoloji kullanma durumlarını inceleyen araştırmalara bir bakış: bir içerik analizi çalışması [Öz]. Akademik Bilişim-XIV. Akademik Bilişim Konferansı’nda sunulmuş bildiri. Uşak Üniversitesi, Uşak. https://ab.org.tr/ab12/kitap/sert_kurtoglu_AB12.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Sınar Çılgın, A. (2007). Çocuk edebiyatı. İstanbul: Morpa.
• Soğukkuyu, B. (2020). Film posterlerinde ağacın sembolik işlevi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 7(12), 44-59. https://dergipark.org.tr/en/pub/asead/issue/58844/835148 sayfasından erişilmiştir.
• Sözbilir, M. (2009). Nitel veri analizi. http://fenitay.files.wordpress.com/2009/02/1112-nitel-arac59ftc4b1rmada-veri analizi. pdf. sayfasından erişilmiştir.
• Sridhar, Y. N. (2001). Value development national council for teacher education (NCTE). New Delhi Two Four-Day Residential Courses in Value Orientation in Teacher Education, 18, 21.
• Sümbüllü, Y. ve Altınışık, M. E. (2016). Geleneksel çocuk oyunlarının değerler eğitimi açısından önemi. Erzurum Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2), 73-85. https://dergipark.org.tr/en/pub/etusbed/issue/35461/393987 sayfasından erişilmiştir.
• Şahin, T.G. ve Bayrak, Ö. (2020). Birsen Ekim Özen’in Çelebi Zinciri adlı eserinin değerler eğitimi ve Türkçe ders kitaplarında yer alan temalara uygunluk açısından incelenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(2), 775-798. https://doi.org/10.33437/ksusbd.755557
• Şakiroğlu, Y. (2020). 6. Sınıf Türkçe ders kitabının değer aktarımı bağlamında incelenmesi. Türkiye Eğitim Dergisi, 5(1), 145-161. https://dergipark.org.tr/en/pub/turkegitimdergisi/issue/ 54397/718511 sayfasından erişilmiştir.
• Şimşek T. (Ed.). (2011). Kuramdan Uygulamaya Çocuk Edebiyatı El Kitabı. Ankara: Grafiker.
• T.C. Millî Eğitim Bakanlığı (2004), Ortaöğretim için 100 Temel Eser Genelgesi. https://tegm.meb.gov.tr/www/ogrencilerimize-okuma-aliskanligi-kazandirmak-amaciyla-ilkogretim-ve-ortaogretim-ogrencileri-icin-tavsiye-niteliginde-belirlenen-100-temel-eser-listeleri-uygulamadan-kaldirilmistir/icerik/557 sayfasından erişilmiştir.
• T.C. Millî Eğitim Bakanlığı (2005), İlköğretim için 100 Temel Eser Genelgesi. https://tegm.meb.gov.tr/www/ogrencilerimize-okuma-aliskanligi-kazandirmak-amaciyla-ilkogretim-ve-ortaogretim-ogrencileri-icin-tavsiye-niteliginde-belirlenen-100-temel-eser-listeleri-uygulamadan-kaldirilmistir/icerik/557 sayfasından erişilmiştir.
• T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Temel Eğitim Genel Müdürlüğü (2018/17). 100 temel eser listesi. (Milli eğitim Bakanlığı Yayın No: 43769797-10.06.02-E.24334160). T.C Milli eğitim Bakanlığı Temel Eğitim Genel Müdürlüğü. http://mevzuat.meb.gov.tr/dosyalar/1993.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. (2021, Ocak 27). Müfredatta Yenileme ve Değişiklik Çalışmalarımız Üzerine. T.C. Millî Eğitim Bakanlığı Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. https://sorgun.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_04/16012151_TALYM_VE_ TERBYYE _KURULU_BAYKANLIYI.pdf sayfasından erişilmiştir.
• Taner Derman, M. ve Başal, H. A. (2013). Okul öncesi çocuklarında gözlenen davranış problemleri ile ailelerinin anne-baba tutumları arasındaki ilişki. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 115-144. https://dergipark.org.tr/en/pub/amauefd/issue/1728/21177 sayfasından erişilmiştir.
• Taneri, A. ve Andaç, Z.E. (2021). Samed Behrengi’nin öykü kitaplarının kök değerler açısından incelenmesi. Turkish Studies, 16(6), 2629-2639. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.52603
• Titus, D. N. (1994). Values education in american secondary schools [Öz]. Kutztown University Education Conference bildirisi. Kutztown University, Pensilvanya. https://eric.ed.gov/?id=ED381423 sayfasından erişilmiştir.
• Tozlu, N. ve Yüce, B. N. (2020). Hamdi Ülker’in eserlerinin kök değerler açısından incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (21), 575-597. https://doi.org/10.29000/rumelide.843597
• Türk Dil Kurumu (t.y.) Değer. Ankara: TDK.
• Ulusoy K., ve Dilmaç, B. (2016). Değerler eğitimi. Ankara: Pegem.
• Ural, S. (2013). Çocuk edebiyatı. Ankara: Eğiten Kitap.
• Uzun, M. ve Köse, A. (2017). Okul Öncesi eğitimde değerler eğitiminin uygulanmasına yönelik öğretmen görüşleri. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(23), 305-338. https://dergipark.org.tr/en/pub/befdergi/issue/30012/305131 sayfasından erişilmiştir.
• Vasconselos, J. M. (1983). Güneşi uyandıralım. (S. Özen, Çev.). İstanbul: Can.
• Vasconselos, J. M. (1983). Şeker portakalı. (E. İmre, Çev.). İstanbul: Can.
• Vasconselos, J. M. (1993). Delifişek. (İ. Kut, Çev.). İstanbul: Can.
• Wynne, E. ve Ryan, K. (1997). Reclaiming our schools: Teaching character, academics, and discipline. New York: Merrill.
• Yılmaz, O. (2014). 100 temel eser listesi ve bu listenin etkileri. https://scholar.google.com/citations?hl=tr&user=QFI8AnUAAAAJ sayfasından erişilmiştir.