SOSYAL BİLGİLER ÖĞRETMEN ADAYLARINA YÖNELİK DİJİTAL VATANDAŞLIK YETERLİK ÖLÇEĞİNİN GELİŞTİRİLMESİ: GEÇERLİK VE GÜVENİRLİK ÇALIŞMASI

Yıl 2021, Cilt: 11 Sayı: 2, 445 - 469, 25.07.2021

Özge Metin , Mustafa Cin

https://doi.org/10.17943/etku.897150

Cited By: 4

Öz

Günümüzde iletişim ve bilgi teknolojilerinde yaşanan gelişmeler dünyadaki birçok alanı yakından etkilerken aynı zamanda vatandaşlık algısını da etkilemiş, vatandaşlığı teknoloji ile harmanlayan dijital vatandaşlık kavramının ortaya çıkmasına zemin hazırlamıştır. Bu araştırmanın amacı vatandaşlık eğitiminin merkezinde bulunan sosyal bilgiler öğretmen adaylarının dijital vatandaşlık yeterliklerini belirlemeye yönelik olarak geçerliği ve güvenirliği sağlanmış bir ölçme aracı geliştirmektir. Araştırma tarama modelinin bir parçası olan tekil tarama modeli ve kesit alma yaklaşımı benimsenerek yürütülmüştür. Araştırmanın örneklemini 701 sosyal bilgiler öğretmen adayı oluşturmuştur. Geliştirilen ölçeğin uygulanması sonucunda elde edilen veriler ışığında yapı geçerliğini belirlemek amacıyla açımlayıcı faktör analizi yapılarak 5’li likert tipinde 7 faktörlü 23 maddeli ve toplam varyansın %49,367’sinin açıklandığı bir yapıya ulaşılmıştır. Açımlayıcı faktör analizi ile ulaşılan yapının doğruluğunu tespit etmek amacıyla doğrulayıcı faktör analizi yapılmış, yapının uyum indeksleri çerçevesinde doğrulandığı görülmüştür. Ölçeğin alt faktörler ve genelinde güvenirliğini tespit edebilmek amacıyla iç tutarlılık katsayısı hesaplanmıştır. Ayrıca test yarılama güvenirlik analizi ile Spearman-Brown ve Guttman Split-Half değerleri hesaplanmış, elde edilen güvenirlik değerleriyle ölçeğin güvenilir olduğu tespit edilmiştir. Araştırmanın sonuçları sosyal bilgiler öğretmen adaylarının dijital vatandaşlık yeterliklerini belirlemeye yönelik olarak geliştirilen bu ölçeğin geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

vatandaşlık, sosyal bilgiler, öğretmen adayı, dijital vatandaşlık, ölçek

Kaynakça

• Akbulut, Y. (2010). Sosyal Bilimlerde SPSS Uygulamaları. İstanbul: İdeal Kültür Yayıncılık.
• Alberta. (2012). Digital Citizenship Policy Development Guide. Edmonton, Canada: Alberta Education School Technology Branch.
• Bakır, E. (2016). Sınıf Öğretmeni adaylarının dijital vatandaşlık seviyelerinin dijital vatandaşlık alt boyutlarına göre incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Baumgartner, H., and Homburg, C. (1996). Applications of structural equation modeling in marketing and consumer research: A review. International Journal of Research in Marketing, 13(2), 139-161.
• Büyüköztürk, Ş. (2002). Faktör analizi: temel kavramlar ve ölçek geliştirmede kullanımı. Eğitim Yönetimi Dergisi, 32(32), 470- 483.
• Büyüköztürk, Ş. (2019). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Bollen, K. A. (1990). Overall fit in covariance structure models: Two types of sample size effects. Psychological Bulletin, 107(2), 256.
• Byrne, B. M. (2011). Structural Equation Modeling With AMOS Basic Concepts, Applications, And Programming (Multivariate Applications Series), New York: Routledge.
• Cattell, R. B. (1978). The Scientific Use Of Factor Analysis in Behavioral And Life Sciences. New York: Plenum.
• Check, J., and Schutt, R. K. (2012). Research Methods in Education. Boston: Sage Publications.
• Choi, M., Glassman, M., and Cristol, D. (2017). What it means to be a citizen in the internet age: Development of a reliable and valid digital citizenship scale. Computers and Education, 107, 100-112.
• Creswell, J. W. (2012). Educational Research: Planning, Conducting and Evaluating Quantitative and Qualitative Research. Boston: Pearson Education.
• Comrey, A. L. (1988). Factor-analytic methods of scale development in personality and clinical psychology. Journal of Consulting and Clinical Psychology, 56(5), 754.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., ve Büyüköztürk, Ş. (2018). Sosyal Bilimler İçin Çok Değişkenli İstatistik SPSS ve Lisrel Uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi.
• Çubukcu, A., ve Bayzan, Ş. (2013). Türkiye’de dijital vatandaşlık algısı ve bu algıyı internetin bilinçli, güvenli ve etkin kullanımı ile artırma yöntemleri, Middle Eastern & African Journal of Educational Research, 5, 148-174.
• Dere, İ., ve Yavuzay, M. (2019). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının dijital vatandaşlık göstergelerinin incelenmesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(3), 2400-2414.
• Digital Citizenship, (2018). Digital Citizenship Today. 27 Aralık 2020 tarihinde http://www.digitalcitizenship.net/ adresinden erişilmiştir.
• Elçi, A. C., ve Sarı, M. (2016). Bilişim teknolojileri ve yazılım dersinde dijital vatandaşlık: Bir ölçek geliştirme çalışması. Journal of Human Sciences, 13(2), 3602-3613.
• Erdem, C., ve Koçyigit, M. (2019). Exploring undergraduates digital citizenship levels: Adaptation of the digital citizenship scale to Turkish. Malaysian Online Journal of Educational Technology, 7(3), 22-38.
• Eser Akkuş, D. (2017). Türkiye’deki azınlıkların dijital vatandaşlık pratikleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Farmer, L. (2010). 21. Century standarts for information literacy. Leadership, 39 (4), 20-22.
• Fraenkel, J. R., and Wallen, N. E. (2009). How to Design and Evaluate Research in Education. New York: McGraw-Hill.
• Görmez, E. (2016). Öğretmen adaylarının dijital vatandaşlık ve alt boyutları hakkındaki görüşleri (Bir Durum Çalışması). Turkısh Studies, 11(21),125-144.
• Hair Jr, J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C., and Sarstedt, M. (2017). A Primer on Partial Least Squares Structural Equation Modeling (PLS-SEM) (2nd Edition). Sage Publications.
• Hu, L. T., and Bentler, P. M. (1999). Cutoff criteria for fit indexes in covariance structure analysis: Conven¬tional criteria versus new alternatives. Structural Equation Modeling: A Multidisciplinary Journal, 6(1), 1-55.
• Hoelter, J. W. (1983). The analysis of covariance structures: Goodness-of-fit indices. Sociological Methods & Research, 11(3), 325-344.
• Hoyle, R. H., and Panter, A. T. (1995). Writing about structural equation models. In R. H. Hoyle (Ed.), Structural equation modeling: Concepts, issues, and applications (pp. 158–176). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Huck, S., W. (2012). Reading Statistic and Research (6th ed.).Boston, MA: Pearson.
• İnci, M. A., Akpınar, Ü., ve Kandır, A. (2017). Dijital kültür ve eğitim. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 37(2), 493-522.
• İşman A., ve Güngören Ö.C. (2013). Being digital citizen. Procedia - Social and Behavioral Sciences. 106, 551–556.
• Kabataş, S. (2019). Öğretmen adaylarının dijital vatandaşlık algılarının yaşam boyu öğrenme tutumları ve e-öğrenmeye hazır bulunuşluğu açısından değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bartın Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bartın.
• Karaduman, H. (2011). 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde dijital vatandaşlığa dayalı etkinliklerin öğrencilerin dijital ortamdaki tutumlarına etkisi ve öğrenme öğretme sürecine yansımaları. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kara, N. (2018). Understanding university students’ thoughts and practices about digital citizenship: A mixed methods study. Journal of Educational Technology and Society, 21(1), 172-185.
• Karasar, N. (2005). Bilimsel Araştırma Yöntemi (15. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kaya, A., ve Kaya, B. (2014). Öğretmen adaylarının dijital vatandaşlık algısı. Journal of Human Sciences, 11(2), 346-361.
• Kızılhan, T. (2016). İletişim fakülteleri öğretim üyeleri ve öğrencilerinin sayısal vatandaşlık özyeterliklerine ilişkin algılarının değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Kocadağ, T. (2012). Öğretmen adaylarının dijital vatandaşlık düzeylerinin belirlenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Kuş, Z., Güneş, E., Başarmak, U., ve Yakar, H. (2017). Gençlere yönelik dijital vatandaşlık ölçeğinin geliştirilmesi: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. Journal of Computer and Education Research, 5(10), 298-316.
• Kline, R. B. (2011). Principles and Practice of Structural Equation Modeling (Third Edition). New York: The Gouilford Press.
• Kim, M., and Choi, D. (2018). Development of youth digital citizenship scale and implication for educational setting. Journal of Educational Technology and Society, 21(1), 155-171.
• Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personnel Psychology, 28(4), 563-575.
• Marsh, H.W., Hau, K.T., Artelt, C., Baumert, J., and Peschar, J.L. (2006). OECD’s brief selfreport measure of educational psychology’s most useful affective constructs: Crosscultural, psychometric comparisons across 25 countries. International Journal of Testing, 6(4), 311-360.
• Metin, Ö., ve Cin, M. (2019). Sosyal bilgiler öğretim programı ve ders kitaplarının dijital vatandaşlık açısından incelenmesi. İçinde 8. Uluslararası Sosyal Bilgiler Eğitimi Sempozyumu Tam Metinler Kitabı (s.1-20 ). Ankara Üniversitesi.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2018). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı. Ankara: Talim Kurulu Başkanlığı.
• Mossberger, K., Tolbert, C. S., and McNeal, R. (2007). Digital Citizenship: The İnternet, Society, and Participation. England: The MIT Press.
• Nunnally, J. C. (1979). Psychometric Theory (2nd ed). McGraw-Hill, New York.
• Ribble, M. S., and Bailey, G. D. (2004). Point of view on technology drivers licenses. 20.11. 2018 tarihinde https://www.districtadministration.com/article/pointview-technology-drivers-licenses adresinden erişilmiştir.
• Ribble, M., and Bailey, G. (2007). Digital Citizenships in Scholls. Washington: ISTE.
• Sakallı, H. (2015). Sınıf öğretmeni adaylarının dijital vatandaşlık düzeyleri ile siber zorbalık eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Schermelleh-Engel, K., Moosbrugger, H., and Müller, H. (2003). Evaluating the fit of structural equation models: Tests of significance and descriptive goodness-of-fit measures. Methods of Psychological Research Online, 8(2), 23-74.
• Som-Vural, S. (2016). Üniversite öğrencilerinin bakış açısıyla dijital vatandaşlık göstergelerinin incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Sönmez, V., ve Alacapınar, F. G. (2016). Sosyal Bilimlerde Ölçme Aracı Hazırlama. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Stevens, J. P. (2002). Applied Multivariate Statistics for the Social Sciences.(Fourth Edition). New Jersey: Lawrance Erlbaum Association, Inc.
• Sümer, N. (2000). Yapısal eşitlik modelleri: temel kavramlar ve örnek uygulamalar. Türk Psikoloji Yazıları, 3(6), 49-73.
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve Davranışsal Ölçümlerde Güvenilirlik ve Geçerlilik (Birinci Baskı). Ankara: Seçkin Yayınları.
• Oyedemi, T. D. (2012). The partially digital: internet, citizenship, social inequalities, and digital citizenship in South Africa. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Nigeria: Obafemı Awolowo University.
• Özdamar, K. (2004). Paket Programlar ile İstatistiksel Veri Analizi. Eskişehir: Kaan Kitapevi.
• Özmen, C., ve Er, H. (2012). Sanal ortamda vatandaşlık. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(1), 204-216.
• Öztürk, M. (2015). Ortaokul öğrencilerinin dijital vatandaşlık düzeyleri. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kastamonu.
• Özkazanç, A. (2009). Toplumsal vatandaşlık ve neo-liberalizm sorunu. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 1(64).
• Tabachnick, B. G., and Fidell, L. S. (1996). Using multivariate statistics (3rd edition). NewYork: Harper and Row.
• Tatlidil, H. (1992). Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Analiz. Ankara: Hacettepe Üni. Fen Fakültesi.
• Tavşancıl, E. (2005). Tutumların Ölçülmesi ve SPSS ile Veri Analizi (2. Baskı). Ankara: Nobel Yayınları.
• Turan, S., ve Karasu Avcı, E. (2018). 2018 Sosyal bilgiler öğretim programının dijital vatandaşlık bağlamında incelenmesi. Eğitim ve Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 1(1), 28-38.
• Ulutaş, E. (2014). Türkiye’de vatandaşlık ve anayasal süreç. Akademik İncelemeler Dergisi, 9(1), 73-102.
• Velicer, W. F., and Fava, J. L. (1998). Effects of variable and subject sampling on factor pattern recovery. Psychological Methods, 3(2), 231-251.
• Vizenor, K. V. (2013). Binary lives: digital citizenship and disability participation in a user content created virtual world. Doctoral Dissertation, University at Buffalo, New York.
• Worthington, R. L., and Whittaker, T. A. (2006). Scale development research a content analysis and recommendations for best practices. The Counseling Psychologist, 34(6), 806-838.