Müzikte Beğeni Hiyerarşilerinin Nahifliği: Sosyal Teorilerden Bir Eleştiri

Yıl 2019, Cilt: 2 Sayı: 2, 139 - 178, 24.12.1899

Gökmen Özmenteş

Öz

Herhangi bir müziği dinlemeyi tercih etmek gibi günlük ve sıradan bir dav- ranışın kültürel ve sosyal bir sınıflama aracına dönüşmesinin altında yatan mekanizmalar sosyolojiktir. Esasen müziğin birçok beğeni kategorisi gibi bu türden bir ayrım aracı haline gelmesinin teorik ve estetik dayanağı ol- dukça zayıftır. İyi-kötü, gelişmiş-ilkel, yüksek-aşağı vb. etiketlerle müziği yargılamanın altında aslında müziğin temsil ettiği bir takım ideolojik, kül- türel ve ekonomik göstergeler üzerinden yürütülen mücadele yatar. Dola- yısıyla müzik bir temsil unsuru olarak kültürel mukayeseler ve çatışmaların ortasında kalmış görünmektedir. Klasik antropolojik bakışın etkisiyle ge- lişmekte olan ülkeler tanımının sadece ekonomik göstergelerle sınırlı tutul- mayıp, kültürel ürün ve üretim biçimlerini de içeren geniş bir sahayı içere- cek şekilde tanımlanması kültürel hiyerarşiler kavramının da doğmasına neden olmuştur. Müzikte beğeni hiyerarşilerinin arka planında işleyen bu bakış açısı Avrupa-merkezci bir anlayışın bu hiyerarşileri domine etmesine yol açmıştır. Klasik müzik dinlemek böylece eğitimli ve gelir seviyesi yük- sek bir üst-kültürün etkinliği olarak kodlanmıştır. Bunun dışında kalan türler ise giderek daha alt sınıflara mal edilerek genel bir beğeni hiyerarşisi tablosu elde edilmiştir. Bu tablonun Türkiye’de özellikle eğitim alanında yarı-kutsal şekilde kabul görmesi ve kanonlaştırılması müzik eğitiminin yüksek beğenili tahayyül edilmiş kültürel sermaye sınıfları ile toplumdaki gerçek müzik yaşantılarının işlediği müzikal habitus arasında ciddi bir ça- tışma doğurmuştur. Çalışmanın amacı kültürel ikilikler ortamını da besle- yen bu çatışmanın söylemlerini bir takım sosyal teori ve kavramlar üzerin- den eleştirmek ve yapısöküme uğratmaktır.

Anahtar Kelimeler

Müzikal Beğeni, müzikal tercihler, Beğeni hiyerarşileri, Kültürel sermaye, Müziği yargılamak, Yargının yargıs

The Naivety of Taste Hierarchies in Music: A Criticism Based on Social Theories

Öz

Preferences for listening to any kind of music are ordinary daily attitudes; however, sociological mechanisms are the reasons why they are also cul- tural and social classification tools. Music has become a discrimination tool like many taste categories, the theoretical and aesthetic bases for which are quite weak. The reason for judging music with labels such as good or bad, developed or primitive and high or low is the struggle based on a number of ideological, cultural and economic indicators that music represents. Therefore, music seems to be in the midst of cultural comparisons and con- flicts as a representational element. Defining developing countries with the classical anthropological approach is not limited solely to economic indi- cators, it is defined in broad terms that include cultural products and types of manufacturing, which reveals the notion of cultural hierarchies. This perspective on the background of taste hierarchies in music has led to the domination of these hierarchies by a Eurocentric understanding. Thus, lis- tening to classical music has been coded as an activity of a well-educated and high-income classes’ superior culture. Genres other than classical mu- sic have been gradually arrogated to lower classes and a general table of taste hierarchy has been formed accordingly. This table has been accepted and canonized as quasi-sacramental, particularly in the field of education in Turkey, which has caused a serious conflict between cultural capitalist classes envisioned with refined taste and musical habitus in which society’s real music experiences are discussed. This conflict also feeds the environ- ment of cultural dualism. The aim of this study is to criticize and decon- struct its discourses using social theories and concepts.

Anahtar Kelimeler

Musical Taste, Taste Hierarchies, cultural capital, Judging of music

Kaynakça

• Ali, F. (1990, Temmuz 22). Mozart’sız yaşayanlara acıyorum. Cumhuriyet, s.12, Gürer Aykal ile görüşme, https://www.cumhuriyetarsivi.com/sign/buy_ page.xhtml?news=3315895&no=12 adresinden erişilmiştir.
• Arun, Ö. (2014). İnce zevkler-olağan beğeniler: Çağdaş Türkiye’de kültürel eşit- sizliğin yansımaları. Cogito, 76, 167-191.
• Ayas, G. (2014). Musiki İnkılabı’nın Sosyolojisi. Doğu Kitapevi: İstanbul. Aydoğuş, O., Türkcan, B., Çalışkan, E. T., & Kopurlu, B. S. (2009). Kriz Teori- leri: Kondratieff, Schumpeter ve Wallerstein. Çalışma Metni, Ege University Working Papers in Economics, İzmir.
• Başdaner, O. (2018). Georg Simmel: Gündelik Hayatın Ayrıntıları. E. Esgin ve G. Çeğin (Ed.), Gündelik Hayat Sosyolojisi (s.69-102) içinde. Phoenix Yayınevi: Ankara.
• Bennett, A. (2013). Kültür ve Gündelik Hayat. (N. Tokdoğan, B. Şenel, & U. Kara, çev.) Ankara: Phoenix Yayınevi.
• Bourdieu, P. (2016). Akademik Aklın Eleştirisi-Pascalca Düşünme Çabaları. P. Burcu Yalım (Çev.), İstanbul: Metis Yayınları.
• Bourdieu, P. (2017). Ayrım: Beğeni Yargısının Toplumsal Eleştirisi. Heretik. Boyle, J. D., Hesterman, G. L., & Ramsey, D. S. (1981). Factors influencing pop music preferences of young people. Journal of Research in Music Education, 29, 47-56.
• Brittin, R. V. (1991). The effect of overtly categorizing music on preference for popular music styles. Journal of Research in Music Education, 39, 143-151. Canoğlu, M., & Ballı, E. (2017). Tüketicilerin kebap restoranı tercihlerini etkile- yen faktörler–Adana örneği.Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 10(1), 30-43.
• Çeğin, G., & Göker, E. (2017). Araştırmasından 50 yıl, Kitabından 35 Yıl Sonra Ayrım. İçinde, Ayrım: Beğeni Yargısı’nın Toplumsal Eleştirisi, Takdim,2.Baskı, Ankara: Heretik.
• Çeğin, G. (2018). Gündelik hayatın kavranışı için Pierre Bourdieu’nün kavramsal repertuarının verimlilikleri ve sınırlılıkları, E. Esgin ve G. Çeğin (Ed.), Gündelik Hayat Sosyolojisi (s.405-430) içinde. Phoenix Yayınevi: Ankara. Demirtaş, H. O., & Köse, H. S. (2017). Müzik öğretmeni adaylarının müzik türlerine ilgileri üzerine bir inceleme. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 1404-1415.
• DiMaggio, P., & Useem, M. (1978). Social class and arts consumption. Theory and Society, 5(2), 141-161.
• Dyndahl, P. (2014). Shifting authenticities in Scandinavian music education. Music Education Research, 16(1), 105–118.
• Elflein, D. (1998). From Krauts with Attitudes to Turks with Attitudes: Some Aspects of Hip-Hop History in Germany, Popular Music, 17(3).
• Elliott, D. J. (1989). Key concepts in multicultural music education. International Journal of Music Education, (1), 11-18.
• Elliott, D. J. (2012). Another perspective: Music education as/for artistic citizenship. Music Educators Journal, 99(1), 21-27.
• Ercan, H., & Barış, D. A. (2016). Klasik batı müziği eğitimi veren devlet konservatuvarı müzik lisans öğrencilerinin müzikal beğenileri ve müzik dinleme alışkanlıklarının incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16 (İpekyolu Özel Sayısı), 2255-2268.
• Frith, S. (2013). What is bad music? In: Bad music: the music we love to hate, Washburne, C. J., & Derno, M. (Eds.) New York: Routledge.
• Furman, C. E., & Duke, R. A. (1988). Effect of majority consensus on preferences for recorded orchestral and popular music. Journal of Research in Music Education, 36, 220-231.
• Gans, H. (1974). Popular Culture and High Culture. Nova York, Basic. Geringer, J., & Madsen, C. K. (1987). Pitch and tempo preferences in recorded popular music. In C. K. Madsen & C. A. Prickett (Eds.), Applications of Re- search In Music Behavior (204-212). Tuscaloosa: University of Alabama Press.
• Geringer, J.M. (1982). Verbal and operant music listening in relationship to age and musical training, Psychology of Music (special issue), 47-50.
• Gerry, D., Unrau, A., & Trainor, L. J. (2012). Active music classes in infancy enhance musical, communicative and social development. Developmental Science, 15(3), 398-407.
• Green, L. (2001). How popular musicians learn: A way ahead for music education. Aldershot: Ashgate.
• Green, L. (2006). Popular music education in and for itself, and for ‘other’ music: Current research in the classroom. International Journal of Music Education, 24(2), 101–118.
• Green, L. (2008). Music, informal learning and the school a new classroom peda- gogy. Aldershot: Ashgate.
• Günay, E. (2006). Müzik Sosyolojisi: Sosyolojiden Müzik Kültürüne Bir Bakış, İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Günay, E., & Özdemir, M. A. (2012). Müzik öğretimi teknolojisi ve materyal geliştirme. Bağlam Yayıncılık.
• Hakanen, E. A., & Wells, A. (1993). Music preference and taste cultures among adolescents. Popular Music & Society, 17(1), 55-69. Hargreaves, D . J. (1984). The effects of repetition on liking for music. Journal of Research in Music Education, 32, 5-47.
• Hargreaves, D. J. (1982). The development of aesthetic reactions to music. Psyc- hology of Music, Special Issue, 51-54.
• Heritage, J. (2013). Etnometodoloji. A. Giddens ve J. Turner (Ed.), Ü. Tatlıcan (Çev.,) Günümüzde Sosyal Teori (s.253-305) içinde. Say Yayınları: Ankara.
• İmik, Ü., & Dönmez, Y. E. (2017). Özengen müzik eğitimi veren kurumlarda Türk Müziği ilgisi: Malatya Örneği. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Der- gisi, 3(2), 114-128.
• Johnson, J. (2002). Who Needs Classical Music? Cultural Choice and Musical Va- lues. Oxford: Oxford University Press.
• Karlsen, S. (2010). BoomTown music education and the need for authenticity– informal learning put into practice in Swedish post-compulsory music educa- tion. British Journal of Music Education, 27 (1), 35–46.
• Katz-Gerro, T. (1999). Cultural consumption and social stratification: leisure ac- tivities, musical tastes, and social location. Sociological Perspectives, 42(4), 627-646.
• LeBlanc, A., Jin, Y., Stamou, L., & McCrary, J. (1999). Effect of age, country, and gender on music listening preferences. Bulletin of the Council for Rese- arch in Music Education, 141, 72–76.
• Lee, F. R. (1951). Preferences of different age and socio-economic groups in unst- ructured musical situations. The Journal of Social Psychology, 33 (1), 147-152. Martin, J. (2012). Toward authentic electronic music in the curriculum: Connec- ting teaching to current compositional practices. International Journal of Mu- sic Education, 30(2), 120–132.
• Noll, V. H., ve Scannell, D. P. (1972). Introduction to educational measurement. Boston: Houghton Mifflin.
• North, A.C.& Hargreaves D. J. (2008). The Social and Applied Psychology of Music, Oxford Universty Press, New York.
• Ojala, A., & Väkevä, L. (2015). Keeping it real: addressing authenticity in class- room popular music pedagogy. Nordic Research in Music Education, 16, 87– 99.
• Özdemir, C. Ş., & Can, A. A. (2019). Müzikte dinleme, dinleme türleri ve müzik öğretmenliği öğrencilerinin müzik dinleme yaklaşımları. İlköğretim Online, 18(1).
• Phillips, T., & Street, J. (2015). Copyright and musicians at the digital mar- gins. Media, Culture & Society, 37(3), 342-358.
• Rentfrow, P. J., McDonald, J. A., & Oldmeadow, J. A. (2009). You are what you listen to: Young people's stereotypes about music fans. Group Processes & In- tergroup Relations, 12(3), 329-344.
• Rogers, J. (2013). The Death & Life of the Music Industry in the Digital Age. Bloomsbury Academic.
• Roscoe, P.B. (2015). Kültürel antropolojide pozitivizmin tehlikeleri, S. Altuntek (Ed.), E. Boz (çev.), Yöntembilim Üzerine Antropolojik Okumalar (s.205- 242) içinde. Dipnot Yayınları: Ankara.
• Schuessler, K. F. (1948). Social background and musical taste. American Sociolo- gical Review, 13(3), 330-335.
• Schutz, A. (1962). Commonsense and scientific interpretation of human action in Natson, M. (ed). Collected Papers volume 1, Nijhoff, The Hague.
• Scott, D. B. (1990). Music And Sociology For The 1990s: A Changing Critical Perspective. Oxford University Press.
• Solomon, T. (2005). ‘Listening to Istanbul’: Imagining Place in Turkish Rap Mu- sic. Studia Musicologica Norvegica, 31(01), 46-67.
• Soykan, Ö. N. (2012). Müzik Nedir? Felsefi Bir Araştırma. Doğu Batı, 62, 29-42. Spiro. M. E. (2015). Kültürel görececilik ve antropolojinin geleceği. S. Altuntek (Ed.), E. Boz (çev.), Yöntembilim Üzerine Antropolojik Okumalar (s.159-204) içinde. Dipnot Yayınları: Ankara.
• Stokes, M. (1992). The Arabesk Debate: Music and Musicians in Modern Turkey (Oxford).
• Stokes, M. (1994). Ethnicity, Identity and Music: The Musical Construction of Place (Oxford).
• Şen, Ü. S. (2016). İnsan ve toplum ekseninde müzik estetiği kavramı. Journal of International Social Research, 9(45).
• Şentürk, Z., Zahal, O., Yurga, C., Gürpınar, E., & Altun, F. (2016). Müzik öğretmenlerinin öğretmenlik mesleğine yönelik tutumlarının profil özelliklerine göre incelenmesi. Journal of Human Sciences, 13(3), 5032-5052. Tanrıöver, A. U., & Tanrıöver, G. B. (2015). Genel, özengen ve mesleki müzik eğitimi süreci içinde verilen keman eğitiminde karşılaşılabilecek olası güçlük- ler. The Journal of Academic Social Science Studies, 32, 555-567.
• Topalak, Ş. (2013). Güzel sanatlar lisesi çalgı eğitimi/öğretiminde karşılaşılan sorunların incelenmesi. Sanat Eğitimi Dergisi, 1(2), 114-129.
• Westerlund, H. (2006). Garage rock bands: A future model for developing musi- cal expertise? International Journal of Music Education, 24(2), 119.
• Yönetken, H.B. (1949). Bizde Okul Müziğinin Fonksiyonuna Dair, Müzik Gö- rüsleri, 1, 2-3. Ankara.
• Yüksel, M. (2015). Eğitim düzeyi farklılıklarının spora yansıması. International Journal of Social Science, 31, 149-165.