ERZURUM TÜRKÜLERİNİN ACI BİR YÖNÜ GURBET, AYRILIK VE ÖZLEYİŞ

Yıl 2021, , 162 - 178, 31.10.2021

Ahmet Faruk Karadaş

https://doi.org/10.29157/etusbed.987987

Öz

Halk edebiyatında zengin içeriğiyle ön plana çıkan türküler; yüzyıllar boyunca, çıktığı yörenin insanlarının psikolojik durumunu, siyasal ve sosyal yapısını, örf ve âdetlerini, çeşitli icrâ ortamlarında, çoğunlukla sâz eşliğinde seslendiren âşıklar tarafından dinleyicisine aktarılmıştır. Terennüm kılıfına bürünerek, insan halinin dolaylı anlatımının bir örneği olan türküler, tıpkı bir ayna gibi kişinin duygu ve düşüncelerini yansıtmıştır. Geçmişle günümüz arasında bağ kuran türküler, her olaya istinaden dinlenmiş, söylenmiş ve sevenlerin gönlündeki yerini daima korunmuştur. Ayrıca türküler, olay merkezli olduğu için günümüz kuşağına kültür aktarımında daima önemli rol üstlenmiştir. Bundan dolayı türküler, sosyolojik araştırmalarda kaynak olarak önemli bir yer edinmiştir. Bu çalışmada, TRT repertuvarına kayıtlı 268 kırık hava, 40 uzun hava ve kaynakçada gösterilen eserlerdeki Erzurum türküleri incelenmiş; gurbet, ayrılık ve özlem temalı 26 türkü ayırt edilmiştir. Seçilen bu türkülerin temalarının yerine kullanılan motifler de gösterilmiş ve sonuç olarak, türküler bir nevi kimlik tahlili olduğu ve içerisinde tarih, coğrafya, psikoloji gibi ilimleri barındırdığı için bir araştırma aracı olabileceği aktarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Erzurum, Türkü, Gurbet, Ayrılık, Özlem

Destekleyen Kurum

Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü

Kaynakça

• Aça, M. (2008). Halk Şiirinde Tür ve Şekil. M. Ö. Oğuz (Ed.) Türk Halk Edebiyatı El Kitabı (6. Baskı) içinde (s. 185-234). Ankara: Grafiker Yayıncılık.
• Akselçuk, E. (1959, Aralık). Mahalli Halk Türkülerimiz. Tarih Yolunda Erzurum, s. 17-19.
• Atalay, B. (1992). Divanü Lügati't-Türk. İstanbul.
• Bayburtlu, A. S. (2021). Erzurumlu Türkü Paşa Raci Alkır. Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları.
• Belekoğlu, N. (1971). Erzurum Türküleri. Adana: Kemal Matbaası.
• Bingöl, İ. (1999). Türkülerde Yaşayan Şehir: Erzurum. İstanbul: Emek Matbaacılık.
• Bulut, S. (1984). Kuşaktan Kuşağa Erzurum Folkloru. Ankara: Emekli Ofset .
• Düzgün, D. (2015). Erzurum'un Yüzleri "REYHANİ". Erzurum: Atatürk Üniversitesi Yayınları.
• Eriş, M. (2012). 81 İlde Kültür ve Şehir: Erzurum. İstanbul: Kültür Konseyi Yayınları.
• Güven, M. (2005). Türkiye Sahasındaki Hikayeli Türküler Üzerine Bir Araştırma. Doktora Tezi. Atatürk Üniversitesi.
• Kurnuç, M. Z. (2005). Erzurum ve Türk Mûsikisi. Erzurum: Güneş Vakfı Yayınları.
• Şengül, M. B. (2017). Bitlis Türkülerinde Aşk, Ayrılık ve Sosyal Hayat. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 324.
• Tanpınar, A. H. (1972). Beş Şehir. İstanbul: Başbakanlık Kültür Müsteşarlığı Kültür Yayınları.
• Taşdelen, V. (2006). Türkü ve Mektup. Hece, 183.
• Taşlıova, M. M. (2018). Âşık Geleneğine Sanatına ve Edebiyatına Dair: Reyhani Diyor Ki. Turkısh Studies-Language and Literature/13, 942.
• Tuna, K. (2000). Erzurum Türküleri ve Nazariyatı. Ankara.
• Türküpedia Türkü Ansiklopedisi (2021). Repertükül Repertuvar Türküleri Külliyatı. https://www.repertukul.com/OZ-CANIMDAN-COK-SEVDIGIM-ERZURUM-941 ( 7 Nisan 2021).
• Türküpedia Türkü Ansiklopedisi (2021). Repertükül Repertuvar Türküleri Külliyatı. https://www.repertukul.com/YATTIM-GURBET-ELDE-GAM-YASTIGINA-800 ( 7 Nisan 2021).
• Yakıcı, A. (2007). Halk Şiirinde Türkü. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Yakıcı, A. (2010). Türkünün Tarihçesi, Tanımı, Türk Dünyasındaki Yeri. Türk Yurdu, 91-98.