PATERNALİST LİDERLİĞİN ÖRGÜTSEL BAĞLILIĞA ETKİSİ: FABRİKA ÇALIŞANLARI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: Özel Sayı 1, 120 - 136, 01.03.2021

Meryem Derya Yeşiltaş , Rabia Kurşuncu

Öz

Son zamanlarda yapılan araştırmalar, liderin çalışanın hem iş hem de gündelik hayatını büyük ölçüde etkilediğini, iş ve özel hayatı arasında denge kurmasında, refahını ve mutluluğunu arttırmasında büyük rol oynadığını; iş ve özel hayatında denge kurabilen çalışanların örgüte daha fazla bağlılık gösterdiğini belirtmektedir (Greenhaus vd., 2003: 170; Fisher, 2010: 390; Morrow, 2011: 810). Paternalist liderliğin kültürel özelliği nedeniyle yaygın olduğu ülkelerden biri de Türkiye’dir (Aycan vd., 2000; Aycan, 2006). Paternalist liderler astlarını kollamakta onları yönlendirirken iyiliğine olacağını düşündüğü kararları vermektedir. Astlardan beklenen ise liderlerine itaat gösterilmesi ve sadakatini sürdürmesidir (Aycan vd., 2000; 31). Bu çalışma, örgütsel bağlılık ve paternalist liderlik arasındaki ilişkiyi fabrika çalışanları yönünden inceleyerek, önemini vurgulamayı amaçlamaktadır. Araştırmada kolayda örneklem yöntemi kullanılmıştır. Kahramanmaraş ilindeki bir fabrikanın 214 çalışanından 15 Ocak-15 Şubat 2019 tarihleri arasında anket yolu ile veri toplanmıştır. Araştırmada verilerin analizinde keşifsel faktör analizi, güvenirlik analizi, korelasyon analizi ve basit doğrusal regresyon analizi kullanılmıştır. Analizler, paternalist liderliğin örgütsel bağlılığın alt boyutları ile pozitif yönlü ilişkili olduğunu göstermektedir. Paternalist liderliğin, duygusal bağlılık, normatif bağlılık ve devam bağlılık alt boyutlarını pozitif yönde anlamlı olarak etkilediği belirlenmiştir. Paternalist liderliğin en yüksek normatif bağlılık ve duygusal bağlılık alt boyutlarını etkilediği dikkat çekmektedir.

Anahtar Kelimeler

paternalist liderlik, örgütsel bağlılık, duygusal bağlılık, fabrika çalışanları

Kaynakça

• Allen, N. J. & Meyer, J. P. (1990). The measurement and antecedents of affective, continuance and normative commitment to the organization. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 63(1), 1-18.
• Allen, T.D. (2001). Family-Supportive Work Environments: The Role of Organizational Perceptions, Journal of Vocational Behavior. 58, 414-435.
• Anwar, H. (2013). Impact of paternalistic leadership on employees’ outcome – A study on the banking sector of Pakistan. IOSR Journal of Business and Management, Vol.7, No. 6, 109-115.
• Aycan, Z. & Kanungo, R. N. (2000). Toplumsal Kültürün Kurumsal Kültür ve İnsan Kaynakları Uygulamaları Üzerine Etkileri. In The Encyclopedia of Management, Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları. (25-53).
• Aycan, Z. (2001). Paternalizm: Yönetim ve Liderlik Anlayışına İlişkin Üç Görgül Çalışma. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 11-31
• Balay, R. (2000). Yönetici ve Öğretmenlerde Örgütsel Bağlılık. Ankara: Nobel Yayıncılık, 2000,( 2)
• Bolat, O,. İ. & Bolat, T. (2008). Otel işletmelerinde örgütsel bağlılık ve örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(19), 75- 94.
• Cerit, Y. (2012). Paternalistik Liderlik İle Yöneticiden Ve İşin Doğasından Doyum Arasındaki İlişki. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 31(2), 35-56.
• Chen, X., Eberly, M., B., Chiang, T., Farh, J. & Cheng, B. (2014). Affective trust in Chinese leaders: Linking paternalistic leadership to employee performance. Journal of management. 40, no. 3: 796-819.
• Coleman D. F., Gregory P. I. & Christine L. C.(1999). Another Look At The Locus Of Control- Organizational Commitment Relationship: It Depends On The Form Of Commitment. Journal Of Organizational Behavior 20; 1999.
• Calıskan, N. & Ozkoc, A., G. (2016) Journal of Yasar University, Örgütlerde Paternalist Liderlik Algısına Etki Eden Ulusal Kültür Boyutlarının Belirlenmesi, 11/44, 240-250
• Çakıcı, A. & Burak, A. (2019). Paternalist Liderliğin Örgütsel Bağlılığa Etkisi: Gemi adamları Üzerinde Bir Araştırma. Yönetim Bilimleri Dergisi, 17 (34), 323-347.
• Demirel, Y. (2009). Örgütsel Bağlılık ve Üretkenlik Karşıtı Davranışlar Arasındaki İlişkiye Kavramsal Yaklaşım. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Yıl 2017, Sayı: 15, 115-132.
• Dworkin, G. (1972). Paternalism'', In R. A. Wasserstrom (ed.), Morality and the Law. Belmont CA: Wadsworth, 64-84.
• Farh, J. L., Cheng, B. S. & Chou, L. F. ( 2006 ) Otorite ve yardımseverlik: çalışanların Çin'de paternalist liderliğe verdiği yanıtlar . In: Tsui, AS, Bian, Y, Cheng, L (eds), Çin Yurtiçi Özel Firmalar: Yönetim ve Performans Üzerine Çok Disiplinli Bakış Açıları. New York: Sharpe, s. 230 - 260 .
• Fisher, C. D. (2010). Hapiness at Work. International Journal of Management Review.12,384-412.
• Gelfand, M. J., Erez, M. & Aycan, Z. (2007). Cross-Cultural Organizational Behavior. Annu. Rev. Psychol., 58, 479-514.
• Gül, H. (2002). Örgütsel Bağlılık Yaklaşımlarının Mukayesesi Ve Değerlendirmesi. Ege Akademik Bakış Dergisi, Cilt:2 Sayı:1.
• Greenhaus, J.H., Collins, K.M. & ve Shaw, J.D. (2003). The Relation between Work-Family Balance and Quality of Life. Journal of Vocational Behavior, 63: 510-531.
• İlsev, A. (1997). Örgütsel Bağlılık: Hizmet Sektöründe Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.1- İnce, M. & Hasan, G. (2005). Yönetimde Yeni Bir Paradigma: Örgütsel Bağlılık. Konya: Çizgi Kitapevi.
• Kim, J. W., Chae, S. H., & Bae, S. H. (2005) “The multidimensional relationship of transformational leadership, supervisor trust, and organizational commitment: Verifying the moderating effect of direct effects of trust,” Korean Academy of Organization and Management, vol. 29, no. 4, 31-62.
• Kurşuncu, R. S., İmadoğlu, T., & Çavuş, M. F. (2019). The Effect Of Organizational Nostalgia On The Relationship Between Turnover Intention And Occupational Burnout. Business & Management Studies: An International Journal, 6(4), 952-968.
• Marks, S.D. & Macdermid, S.M. (1996). Multiple Roles and The Self: A Theory of Role Balance. Journal of Marriage and Family, 61: 417-432.
• Martinez, P. G. (2003). Başarılı bir lider-alt borsa değişimi biçimi olarak babalık: Meksika'dan gelen kanıtlar. Iberoamerican İşletme Akademisi Dergisi 1: 227- 242.
• Meyer, J. P. & Allen, N. J. (1990). The measurement and antecedents of affective, continuance and normative commitment to the organization. Journal of Occupational Psychology, 63, 1-18.
• Meyer, J. P., & Allen, N. J. (1984). Testing the "side-bet theory" of organizational commitment: Some methodological considerations. Journal of Applied Psychology, 69(3), 372–378
• Meyer. J. P., Stanley, D. J., Herscovitch, L., & Topolnytsky, L. (2002). Affective, continuance, and normative commitment to the organization: A meta-analysis of antecedents, correlates, and consequences. Journal of Vocational Behavior, 61, 20–52.
• Morrow, I.J. (2011). The Joy of Work? Jobs, Happiness and You by Peter Warr and Guy Clapperton, Personnel Psychology, 64(3): 808-811.
• Mowday R.T., Steers R.M. & Porter L.W. (1979). The Measurement of Organizational Commitment. Journal of Vocational Behavior, Sayı:14, s.224-247.
• Öz, E., Ü. & Kılıç, B. (2010). Paternalist Liderliğin Çalışanların İş Tutumlarına Etkisi.18. Ulusal Yönetim ve Örgüt Kongresi Bildirileri, 20-22 Mayıs 2010, Adana: Çukurova Üniversitesi Basımevi: 681-688.
• Pellegrini, E. K. & Scandura, T. A. (2006). Türk iş kültüründe lider üye değişimi (LMX), babalık ve delegasyon: ampirik bir araştırma . Uluslararası İşletme Araştırmaları Dergisi 37 (2): 264- 279. Pellegrini E., K. & Scandura T., A. (2008). Paternalistic leadership: a review and agenda for future research, Journal of Management, 34 (3): 566–593. Robbins, P. S. (1996). Organizational Behaviour, New Jersey, Prentice Hall.
• Sagie, A. & Aycan, Z. (2003). A cross-cultural analysis of participative decision- making in organizations. Human Relations, Vol. 56, No. 2, 453-473.
• Saltzstein, A.L., Ting, Y. & Saltzstein, G.H. (2001). Work-Family Balance and Job Satisfaction: The Impact of Family-Friendly Policies on Attitudes of Federal Government Employees. Public Administration Review, 61(4): 452-467.
• Solmuş, T., (2004). İş Yaşamında Duygular ve Kişiler Arası İlişkiler. İstanbul: Beta Yayınevi.
• Suber, P., (1999). Paternalism", Christopher Berry Gray (Ed.), Philosophy of Law: An Encyclopedia. Garland Pub.II, 632-635.
• Uhl-Bien, M., Tierney, P. & Graen, G. (1990) Şirket babalıkları ve gizli yatırım süreci: Önde gelen Japon organizasyonlarındaki hat yöneticileri için “doğru tip”in belirlenmesi. Grup ve Organizasyon Çalışmaları 15: 414 - 430.
• Uyguç, N., Çımrın, D. (2004). Deü Araştırma Ve Uygulama Hastanesi Merkez Laboratuarı Çalışanlarının Örgüte Bağlılıklarını Ve İşten Ayrılma Niyetlerini Etkileyen Faktörler; 1. İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi İ.İ.B.F.Dergisi; Cilt:19 Sayı:1
• Wiener, Y., & Vardi. (1980). Relationships Between Job, Organization and Work Outcomes: an İntegrative Approach, Organizational Behavior and Human Performance, 81–96.
• Zhao, Z. & Bo, J. (2007). The effects of paternalistic leadership on leader-member exchange, International Conference On Management Science and Engineering, 985- 990.