ROL MODEL KADINLAR: DOĞU VE GÜNEYDOĞU ANADOLU’DA MUHTAR KADINLAR

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 10, 149 - 164, 31.08.2022

Ayşe Kaşıkırık

Öz

Eşitlik, özgürlük ve adalet yerelden başlar. Yerel yönetimler halka doğrudan temas eden kurumlardır. İnsanlar sokağa çıktığında ilk olarak yerel yönetim birimleri ile karşılaşır. Bu bakımdan, yerel yönetimler daha eşit, adil ve kapsayıcı kentler için büyük bir önem arz etmektedir. Bu bağlamda, yerel yönetimlerin yaklaşımları, politikaları ve hizmetleri toplumsal cinsiyet eşitliğinin sağlanmasına, kadın ve kız çocuklarının hayatın her alanında güçlendirilmesine katkı sunabilir. Ya da cinsiyet körü politikalar ile mevcut eşitsizliği daha da derinleştirebilir. “Mikro yerel” olarak ifade edebileceğimiz yerelin yereli olan mahalleler hem kadınların yerel yönetimlere giriş kapısıdır hem de eşitliğin inşa edildiği kamusal alanların başında gelmektedir. Köy ve mahalle muhtarlıkları ise eşitliğin yerelleştirilmesinin başat aktörleridir. Ancak, kadınların seçimle ve atama ile gelinen karar alma mekanizmalarındaki eksik temsili sorunu muhtarlık kurumlarında da geçerlidir. Türkiye’ye özgün bir yerel yönetim modeli olan muhtarlık kurumlarında kadınların temsil oranı sadece %3’tür. Hatta, kadın muhtar oranı Güneydoğu ve Doğu Anadolu Bölgelerinde %3’ün bile altında kalmaktadır. Oysaki, bu bölgelerde kadınlara ve kız çocuklarına yönelik eğitimden istihdama kadar yaşamın farklı alanlarındaki ayrımcılıklar yoğun olarak devam etmektedir. Bu makalede, Güneydoğu ve Doğu Anadolu Bölgelerinde’ki kadın muhtarların çalışmalarının kadın ve kız çocuklarının güçlenmesine olan etkisi analiz edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kadın Muhtar, Mahalle, Muhtar, Yerel Siyaset

Kaynakça

• Acar-Savran, G. (2008). İkinci Basıma Önsöz. G. Acar-Savran ve N. Tura Demiryontan (Yay. Haz.). Kadının Görünmeyen Emeği içinde (s.9-16). İstanbul: Yordam Kitap.
• Alkan, A. (2004). Yerel Siyaset Kadınlar İçin Neden Önemli?. Birikim Dergisi, Sayı 179, 78-83.
• Anadolu Ajansı (2021a). Beşiktaş ve Kadıköy'de Muhtarlık Mührü Daha Çok Kadınlarda. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/besiktas-ve-kadikoyde-muhtarlik-muhru-daha-cok-kadinlarda/2396022#. Erişim Tarihi: 11.02.2022.
• Anadolu Ajansı (2021b). Doğubayazıtlı genç kız muhtarlık yaptığı köye hizmet için çabalıyor. https://www.aa.com.tr/tr/gundem/dogubayazitli-genc-kiz-muhtarlik-yaptigi-koye-hizmet-icin-cabaliyor/2396447. Erişim Tarihi: 12.05.2022.
• Arıkboğa, E. (1999). Yerel Yönetim Açısından Mahalle Muhtarlığına Bir Bakış. Çağlar Yerel Yönetimler Dergisi, 8(3), 103-125.
• Belli, A. (2015). Yerel Yönetimlerde Kadın Temsili ve Yerel Demokrasi. Yasama Dergisi, 31, 65-88.
• Berktay, F. (2010). Tarihin Cinsiyeti, 3. Baskı, Metis Kitap.
• Bora, A. (2021). Feminizm Kendi Arasında, 1. Baskı, İletişim Yayınları.
• Bora, A. (2010). Kadınların Sınıfı, 3. Baskı, İletişim Yayınları.
• Çakır, S. (2021). Feminizm: Aterkil İktidarın İnşası. 19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla: Modern Siyasal İdeolojiler (11. Baskı) içinde (s.415-475), İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Dokuzcan, H. (2021). Yerelde Eşitlik Mücadelesi: Muhtar Kadınlar. Küreselleşen Dünyada Kadın ve Siyaset II (1. Baskı) içinde (s. 67-80), Transnational Press London.
• Euronews (2019). Fatma Türkan: Batman’da Tabuları Yıkan Kadın Muhtar. https://tr.euronews.com/2019/04/03/fatma-turkan-batmanda-tabulari-yikan-kadin-muhtar-31-mart-yerel-secimleri. Erişim Tarihi: 13.02.2022.
• Gaziantep Güneş (2021). Kadın Muhtarın Büyük Başarısı. https://www.gaziantepgunes.com/haber/7108447/kadin-muhtarin-buyuk-basarisi. Erişim Tarihi: 15.05.2022.
• Güneş, G. (2010). Türk Kadınının Muhtarlık ve Köy İhtiyar Heyetlerine Seçme Seçilme Hakkını Kazanması ve Türkiye’nin İlk Kadın Muhtarı Gül Esin (Hanım). Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 9 (20), 171-190.
• HaberTürk (2019). Hem anne, hem muhtar hem de inşaat ustası İlçenin tek kadın muhtarı inşaat ustalığı yapıyor. https://www.haberturk.com/gaziantep-haberleri/74298334-hem-anne-hem-muhtar-hem-de-insaat-ustasiilcenin-tek-kadin-muhtari-insaat-ustaligi-yapiyor. Erişim Tarihi: 10.05.2022.
• HaberTürk (2022). Elâzığ'ın ilk kadın muhtarıydı, koltuğu eşinden devraldı, köyün Emine ablası oldu. https://www.haberturk.com/elazig-haberleri/95311180-elazigin-ilk-kadin-muhtariydi-koltugu-esinden-devraldi-koyun-emine-ablasi-oldu. Erişim Tarihi: 10.05.2022.
• Hbr Çaldıran (2021). Ağrılı Kadın Muhtar Halkın Gönlünü Kazandı.https://hbrcaldiran.com/haber/6613725/agrili-kadin-muhtar-halkin-gonlunu-kazandi. Erişim Tarihi: 12.02.2022.
• Hooks, B. (2016). Feminizm Herkes İçindir, BGST Yayınevi.
• İnternet Haber (2021). Alkışlanacak başarı! Elazığ'da 'kadın başına ne yapabilir' sözüne aldırış etmedi.https://www.internethaber.com/alkislanacak-basari-elazigda-kadin-basina-ne-yapabilir-sozune-aldiris-etmedi-2175612h.htm. Erişim Tarihi: 10.05.2022.
• Kars Haber Ajansı (2019). Kars’ın Başarılı Kadın Muhtarı Besra Uluçay 4. Döneme Girdi. https://www.kha.com.tr/kars-in-basarili-kadin-muhtari-besra-ulucay-4-doneme-girdi_31188.html. Erişim Tarihi: 12.05.2022.
• Kaşıkırık, A. (2021). 6 Haziran 2021: Kadınlara Daha Çok Muhtarlık Kapı’sı Açmanın Tam Zamanı!. https://ulesam.org/6-haziran-2021-kadinlara-daha-cok-muhtarlik-kapisi-acmanin-tam-zamani.html. Erişim Tarihi: 30.01.2022.
• Kaşıkırık, A. ve Dokuzcan H. (2021). Küresel Sorunlara Mahalli Çözümler: Katılımcı Perspektifle Salgına Dirençli Mahalleler İnşa Etmek. Uluslararası Eşitlik Politikaları Dergisi, 1(1), 20-31.
• Kaşıkırık, A. ve Karaoğlu, N. (2021). Yerel Siyasette Kadının Adı Neden Yok?. Kadın Adayları Destekleme Derneği Yayınları.
• Kaşıkırık, A., Dokuzcan H., Akpınar, İ.E. ve Karaoğlu, N. (2020), 2019 Yerel Seçimlerine Toplumsal Cinsiyet Perspektifinden Bakmak. Kadın Adayları Destekleme Derneği Yayınları.
• Kısa Dalga (2021). Siirt'in Tek Kadın Muhtarı Berivan: "İtiraz Etmişlerdi, Şimdi ÖrnTİKek Alıyorlar", https://kisadalga.net/haber/detay/siirtin-tek-kadin-muhtari-berivan-doguda-kadin-olmak-zor_14091. Erişim Tarihi: 13.02.2022.
• Koray, M. (2020). Sosyal Politika, Güncellenmiş 6. Baskı, İmge Kitabevi.
• Küresel Eşitlik ve Kapsayıcılık Ağı (2021). https://www.esitlikvekapsayicilikagi.org/1-kapida-sen-ac/. Erişim Tarihi: 01.02.2022.
• Mayer, C. (2019). Cinsiyet Eşitliği Dünyayı Nasıl Kurtaracak, İletişim Yayınları.
• Memiş Parmaksız, E. ve Kalaycıoğlu, Y. (2020). Yerel Yönetim ve Hizmetlerde Toplumsal Cinsiyet Eşitliği. UN Women.
• NTV (2021). Van'daki kadın muhtarlar vatandaşların sorunlarıyla yakından ilgileniyor. https://www.ntv.com.tr/yerel-haberler/van/vandaki-kadin-muhtarlar-vatandaslarin-sorunlariyla-yakindan-ilgileniyor,6vCNmN9xSkKF87LjqBytFA. Erişim Tarihi: 13.05.2022.
• PODEM (2019). Kadınların Gözünden Türkiye: Siyaset, Ekonomi ve Toplumsal Meseleler. http://podem.org.tr/researches/kadinlarin-gozunden-turkiye-siyaset-ekonomi-ve-toplumsal-meseleler-2/.
• WEF (2021). Global Gender Gap Report 2021, https://www.weforum.org/reports/global-gender-gap-report-2021.
• Yaraman, A. (2015). Türkiye’de Kadınların Siyasal Temsili: Dişiliksiz Siyaset, 2. Basım, Bağlam Yayınları.
• Yüce Tar, Y. (2016). “Partı̇sı̇z Sı̇yaset: Muhtarlık”; Kadınların Sı̇yasetı̇ İçı̇n Bı̇r İmkân Mı? Samsun İlı̇ Kadın Muhtarları ve Kadın Muhtar Adayları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9 (42), 1173-1184.
• Tekeli, Ş. (2017). Feminizmi Düşünmek, 1. Baskı, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• TRT Haber (2021), Kadın Muhtar 40 Kız Çocuğu Gelin Olmaktan Kurtardı, https://www.trthaber.com/haber/turkiye/kadin-muhtar-40-kiz-cocugu-gelin-olmaktan-kurtardi-630825.html. Erişim Tarihi: 31.01.2022.
• Toksöz, G. (2020). Sayıların Kadın Mücadelesindeki Yeri. Türkiye’de Feminist Yöntem (1. Baskı) içinde (123-144), Metis Yayınları.
• Türkiye Muhtarlar Konfederasyonu. Erişim Tarihi: 26.10.2021.
• 442 sayılı Köy Kanunu. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.3.442.pdf.