Basın Kuruluşlarında Sahiplik Yapısı ve Misyon-Vizyon İlişkisi: Türkiye’de Yayımlanan Ulusal Gazeteler Üzerine Bir Analiz

Yıl 2020, Cilt: 11 Sayı: 2, 115 - 134, 03.01.2021

Emet Gürel , Büşra Çetin

Öz

Toplumun gerçeğe açılan kapısı olan basın; haber toplamak, yaymak ve yorumlamak ile yükümlüdür. Haberi temel alan doğasının yanı sıra kurumsallaşmış olması, basının en temel özelliğidir. Basın kuruluşları; yöneten-yönetilen ilişkisi uyarınca işleyen ve kâr arayışı içinde olan ekonomik birimlerdir. Öyle ki basın kuruluşlarının sahiplik yapısının haber ile ilgili tüm süreçlerinin yapısını ve işleyişini etkilediğini ifade etmek mümkündür. Basın kuruluşlarının söz konusu özelliklerinden hareket eden bu çalışma, basın kuruluşlarında sahiplik yapısını; sahiplik oranları, sahiplerin faaliyet alanları ile misyon ve vizyon ifadeleri üzerinden analiz etmeyi amaçlamaktadır. Araştırmanın çalışma evrenini, Türkiye’de yayımlanan ulusal gazeteler oluşturmaktadır. Bu bağlamda Basın İlan Kurumu tarafından hazırlanan “Yaygın Gazeteler” listesinde yer alan ve örnekleme ölçütlerine uygunluk gösteren dört gazete seçilmiştir. Seçilen gazeteler, kurumsal web sayfalarında kamuoyuyla paylaştıkları sahiplik oranları ile sahiplerinin faaliyet alanları bağlamında mercek altına alınmış ve misyon ile vizyon ifadeleri üzerinden içerik analizine tabi tutulmuştur. Bulgulara ilişkin detaylar, çalışmanın sonuç kısmına yansıtılmış ve Türk basın kuruluşlarının sahiplik yapısına ilişkin çıkarımlar yapılmıştır. Çalışma, gelecek çalışmalara yönelik öneriler ile sonlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İletişim Çalışmaları, Basın, Gazete, Sahiplik, Medya Sahipliği

Ownership Structure and Mission-Vision Relationship in Press Organizations: An Analysis on the National Newspapers Published in Turkey

Öz

Anahtar Kelimeler

İletişim ÇalışmalarıBasın, Gazete, Sahiplik, Medya Sahipliği

Kaynakça

• Adaklı, G. (2010), “Neoliberalizm ve Medya: Dünyada ve Türkiye’de Medya Endüstrinin Dönüşümü”. Mülkiye Dergisi, 34 (269), 67-84.
• Alemdar, K. (1996), İletişim ve Tarih, İletişim Kitabevi, Ankara.
• Ann, S., Hyun Seung J. and Told, S. (2009),“Ownership Structure of Publicly Traded Newspaper Companies and Their Financial Performance”. Journal of Media Economics. 19 (2), 119-136.
• Atabek, N. (2005), “Tarihsel Süreçte Türkiye’de Yerel Basın ve Yerel Yönetimler”. İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi. 23, 63-74.
• Ayrıçay, Y. ve Kalkan, G. (2010). “Sahiplik Yapısı ve Temsilcilik Teorisi”. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi. 3 (2), 153-174.
• Bagdikian, H. B. (2007), “Media Monopoly”. The Blackwell Encylopedia of Sociology. Ed: George Ritzer John Wiley & Sons, USA.
• Baltacı, A. (2019), “Nitel Araştırma Süreci: Nitel Bir Araştırma Nasıl Yapılır?” Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5 (2), 368-388.
• Basın İlan Kurumu (2016), Resmi İlan ve Reklamlar ile Bunları Yayınlayacak Süreli Yayınlar Yönetmeliği. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/10/20161005-19.htm.
• Basın İlan Kurumu (2020), “Yaygın Gazeteler”. https://www.bik.gov.tr/gazeteler/. Erişim Tarihi: 16 Temmuz 2020.
• Bayram, Y. (2013), “Küreselleşme Sürecinde Medya Sektörünün Değişen Doğası ve Türk Medya Sektörüne Yansımaları”, HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 2 (2), 234-261.
• Bulunmaz, B. (2011), “Holdingleşme Ekseninde Türk Medyasında Tekelleşme Sorunu”. Öneri Dergisi. 9 (36), 237-246.
• Claessens, S., Simeon, D. and Lary H.P. L. (2000), “The Separation of Ownership and Control in East Asian Corporations”. Journal of Financial Economics. 58 (1), 81-112.
• Chandler, D. ve Munday, R. (2018), Medya ve İletişim Sözlüğü. Çev., Babacan Taşdemir, İletişim Yayınları.
• Daws, L. B. (2009), “Media Monopoly: Understanding Verticaland Horizontal Integration”. Communication Teacher. 23 (4), 148-152.
• Demirören Gazetecilik Kurumsal Web Sayfası “Sahiplik Durumları ve Oranları”. http://www.demiroren gazetecilik.com.tr/. Erişim Tarihi: 18 Temmuz 2020.
• Demirören Holding Kurumsal Web Sayfası, “Diğer Faaliyet Alanları”. https://www.demiroren.com.tr/. Erişim Tarihi: 18 Temmuz 2020.
• Demirören Holding Kurumsal Web Sayfası, “Misyon ve Vizyon İfadeleri”. http://www.demirorengazetecilik.com.tr. Erişim Tarihi: 18 Temmuz 2020.
• Doğan, M. ve Topal, Y. (2015), “Sahiplik Yapısının Firma Performansı Üzerine Etkisi: Türkiye Örneği”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Sayı: 20: 165-177.
• Erdoğan, E. O,. (2016), “Temsil Teorisi Çerçevesinde Sahiplik Yapısının İşletmelerin Sermaye Kararları Üzerine Etkisi: BİST Uygulaması”. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. 24, 159-181.
• Gökçe, O. (2019), Klasik ve Nitel İçerik Analizi. Çizgi Kitabevi, Konya.
• Gürel, E. and Tat, M. (2011). “An Analysis on the Mission and Vision Statements of Sports Clubs: A Case of Turkey”, 7th International Conference on Business, Management and Economics, İzmir,159-183.
• Gürüz, D. ve Gürel, E. (2009), Yönetim ve Organizasyon-Bireyden Örgüte, Fikirden Eyleme. Nobel Yayıncılık, Ankara.
• Hürriyet Gazetesi Kurumsal Web Sayfası, “Sahiplik Durumları ve Oranları” http://www.hurriyetkurumsal.com/tr/NKurumsal/Sayfalar/ NOrtaklik-Yapisi.aspx, Erişim Tarihi: 18 Temmuz 2020.
• Hürriyet Gazetesi Kurumsal Web Sayfası, “Misyon ve Vizyon İfadeleri, http://www.hurriyetkurumsal.com/tr/NKurumsal/Sayfalar/N Misyon-vizyon-strateji.aspx, Erişim Tarihi: 18 Temmuz 2020.
• İhlas Gazetecilik Kurumsal Web Sayfası, “Sahiplik Durumları ve Oranları”. http://www.ihlasgazetecilik.com.tr/ortaklik-yapisi, Erişim Tarihi: 18 Temmuz 2020.
• İhlas Holding Kurumsal Web Sayfası, “Diğer Faaliyet Alanları”. https://www.ihlas.com.tr/#. Erişim Tarihi: 18 Temmuz 2020.
• İhlas Holding Kurumsal Web Sayfası, “Misyon ve Vizyon İfadeleri”. http://www.ihlasgazetecilik.com.tr/misyon-vizyon-strateji. Erişim Tarihi: 18 Temmuz 2020.
• .Kadıoğlu, K., Z, (2018), “Türkiye’de Medya Sahipliği Ekseninde Mülkiyet Yapılarındaki Değişim Kronolojik Analizi”. İnsan & İnsan. 5 (16), 100-120.
• Karayormuk, K. (2010), “İşletme Gruplarında Sahiplik Yapısı İle Strateji Arasındaki İlişki: Türkiye’de İşletme Grupları Üzerinde Bir Çalışma. Doktora Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi, Afyon, 2010.
• Konuk, S. (2019), “İşletmelerde Sahiplik Yapısına İlişkin Faktörlerin Firma Değerine Etkisi: BİST 30 Şirketleri Üzerine Bir Uygulama”. Artıbilim-Adana Alparslan Türkeş Bilim ve Teknoloji Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 2 (1), 46-54.
• Kuyucu, M. (2013), “Türkiye’de Çapraz Medya Sahipliği: Medya Ekonomisine Olumsuz Etkileri ve Bu Etkilerin Önlenmesine Yönelik Önlemler”. Selçuk İletişim Dergisi. 8 (1), 144-163.
• Laeven, L. and Levine R. (2009), “Bank Governance, Regulation and Risk Taking”. Journal of Financial Economics. 93, 259-275.
• Marshall, G. (1999), Sosyoloji Sözlüğü. Çev., Osman Akınhay & Derya Kömürcü, Bilim ve Sanat Yayınları, Ankara.
• Topçuoğlu, N. N. (1996), Basında Reklam ve Tüketim Olgusu. Vadi Yayınları, Ankara.
• Tokgöz, O. (2003), Temel Gazetecilik. İmge Yayınevi, Ankara.
• Topuz, H. (2003), II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi. Remzi Kitabevi, İstanbul.
• Yaylagül, L. (2019), “Eleştirel Ekonomi Politik Bakış Açısından Medyada Tekelleşme Sorunu”. İletişim ve Kuram Araştırma Dergisi. 48, 404-418.
• Yazıcı, T. (2013), “Medya Mülkiyetine İlişkin Düzenlemeler ve Dünya’daki Örnekler Bağlamında Türkiye için Bir Medya Mülkiyeti Modeli Önerisi”. Doktora Tezi. İstanbul: Maltepe Üniversitesi.
• Yeşil, M. M. (2015), “Ekonomik-Politik Yaklaşımı Bağlamında Medyada Tekelleşme Sorunu: Gazeteciler Üzerine Yansımalar”. Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. 1, 144-157.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016), Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Yıldız, D., G. (2010), “Medya, Tekelleşme ve Türkiye Örneği”. Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: Marmara Üniversitesi.
• Yılgör, A. ve Yücel, E. (2012), İşletmelerin Sahiplik Yapısının İncelenmesi: Sahiplik ve Kontrol Ayrımı Konusunda Çıkarımlar”. Uluslararası Yönetim, İktisat ve İşletme Dergisi. 16, 41-58.
• Yöyen, B. (2007), “Türkiye’de Basın Çalışanlarının İstihdam Sorunlarının İncelenmesi”. Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.