Okulda Kullanılan Örgütsel Güç Türleri ile Öğretmenlerin İş Stresi Arasındaki İlişkiler

Yıl 2024, Cilt: 5 Sayı: 1, 25 - 34, 28.06.2024

Dudu Konanç , Tevfik Uzun

Öz

Örgütlerin amaçlarına ulaşabilmesi ve çalışanların bu amaca yönlendirebilmesi için yöneticilerin güç sahibi olmaları gerekmektedir. Yöneticiler, çalışanları etkilemek ve onlara istediklerini yaptırabilmek için farklı güç türlerini kullanabilmektedirler. Okul müdürleri de okulun amaçlarını gerçekleştirmek ve öğretmenleri etkilemek için farklı güç türlerinden yararlanmaktadır. Eğitim ortamında okul müdürlerinin kullandığı güç türleri ile ilişkili olan birçok değişken bulunmaktadır. Bu değişkenlerden biri de öğretmenlerin yaşadığı iş stresidir. Zararlı fiziksel ve duygusal bir tepki olan iş stresi, öğretmenlerin iş gücü performansı düşüşüne ve verimlilik kaybına yol açması açısından önemli görülmektedir. Bu araştırmada okul müdürlerinin kullandığı güç türleri ile öğretmenlerin iş stresi arasındaki ilişkiler incelenmiştir. İlişkisel tarama modelindeki araştırmanın verileri, 2019 yılında Giresun’un Bulancak ilçesinde görev yapan 172 öğretmenden toplanmıştır. Araştırmada kolayda örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre; uzmanlık, karizmatik, bağlılık ve bilgi gücü ile iş stresi arasında negatif yönlü bir ilişki bulunmaktadır. Öte yandan zorlayıcı güç ile iş stresi arasında pozitif bir ilişki bulunmaktadır. Ayrıca okul müdürlerinin kullandıkları güç türleri öğretmenlerin yaşadıkları iş stresini yordamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Örgütsel güç türleri, İş stresi, öğretmen

The Relationship Between the Types of Organizational Power Used In Schools and Teachers' Job Stress

Öz

Kaynakça

• Agyapong, B.; Obuobi-Donkor, G.; Burback, L.; & Wei, Y. (2022). Stress, burnout, anxiety and depression among teachers: A scoping review. Int. J. Environ. Res. Public Healt, 19, 10706. https:// doi.org/10.3390/ijerph191710706
• Altınkurt, Y., & Yılmaz, K. (2012). Okul yöneticilerinin kullandığı güç kaynakları ile öğret menlerin örgütsel vatandaşlık davranışları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 12(3), 1833-1852. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1000899.pdf
• Apak, F. (2016). Okul yöneticilerinin gücü kullanma biçimleri ile öğretmenlerin örgütsel sessizlik düzeyleri arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Okan Üniversitesi.
• Asaloei, S. I., Wolomasi, A. K., & Werang, B. R. (2020). Work-Related stress and performance among primary school teachers. International Journal of Evaluation and Research in Education, 9(2), 352-358
• Aslanargun, E. (2009). İlköğretim ve lise müdürlerinin okul yönetimde kullandığı güç türleri [Yayımlanmamış Doktora Tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Atmaca, T. (2014). Okul Yöneticilerinin kullandıkları güç türleri ile öğretmenlerin yaşadıkları yıldırma, örgütsel bağlılık ve örgütsel sinizm arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi
• Aydın, F. (2016). Ortaokul yöneticilerinin kullandıkları örgütsel güç türleri ve öğretmenlerin örgütsel sessizlik davranışları [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Aydoğdu, A. (2008). İlköğretim okulu öğretmenlerinin algıladıkları okul müdürü yeterlilikleri ile örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yeditepe Üniversitesi.
• Bakan, İ., & Büyükbeşe, T. (2010). Liderlik “türleri” ve “güç kaynakları”na ilişkin mevcut gelecek durum karşılaştırması: Eğitim kurumu yöneticilerinin algılarına dayalı bir alan araştırması. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12(19), 73-84. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/107352
• Baltaş, Z., & Baltaş, A. (2018). Stres ve başaçıkma yolları. Remzi Kitapevi.
• Beycioğlu, K., & Sincar, M. (2013). Örgütlerde güç ve politika. S. Özdemir, (Ed.), Eğitim yönetiminde Kuram ve Uygulama içinde (s. 245-262). Pegem Akademi.
• Biçki, S. (2016). Hizmet sektörü çalışanlarının iş stresi ve tükenmişlik ilişkisi: İstanbul örneği [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Gelişim Üniversitesi.
• Bilge, Y., Zümrütkal, E. E., Arslan, Y., & Kıraslan, E. (2023). Öğretmenlerin algılanan stres düzeylerinin incelenmesi. Socrates Journal of Interdisciplinary Social Studies, 9(28), 9-19.
• Bulut, S. (2019). Okullarda örgütsel güç kaynakları ve psikolojik sermaye ilişkisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Universitesi
• Ceccacci, M. (1998). Power strategies used by elementary school principals as preceived by elemantary school teachers. [Unpublished master’s thesis ]. University of Windsor.
• Çelik, K. (2014). Örgütsel kontrol. C. Elma, & K. Demir (Eds.), Yönetimde çağdaş yaklaşımlar: uygulamalar ve sorunlar içinde (s. 67-89). Anı Yayıncılık.
• Çetin, Ş. (2019). Örgütlerde güç ve politika. Ü. Sığrı, & S. Gürbüz, (Eds.), Örgütsel davranış içinde ( s.432-481). Beta Yayıncılık.
• Çubukçu, B. (2018). Özel okul yöneticilerinin kullandıkları örgütsel güç kaynaklarının öğretmenlerin iş doyumu ile olan ilişkisi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Okan Universitesi.
• Demir, A. (2014). Örgütsel vatandaşlık davranışının öncülü olarak okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Cumhuriyet Üniversitesi
• Deviren, İ. (2019). İlkokul müdürlerinin kullandıkları örgütsel güç kaynakları ile öğret-menlerin örgütsel sessizlik ve motivasyon düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Siirt Üniversitesi.
• Diş, O., & Ayık, A. (2016). Okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları ile örgüt iklimi arasındaki ilişki. Akademik Bakış Dergisi, 58, 499-518. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/383620
• Doğan, H., & Çelik, K. (2019). The relation between school administrators’ use of power styles and teachers’ organizational commitment and their job performance. Education and Science, 44(198), 37-55. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2019.7943
• Elangovan, A. R., & Xie, J. L. ( 2000) . Effests of perseired power of superrisor on subordinate work attitudes. Leadership & Organization Development Journal, 21(6) , 319-328.
• Eraslan, L. (2004). Liderlik olgusunun tarihsel evrimi, temel kavramlar ve yeni liderlik paradigmasının analizi Millî Eğitim Dergisi (162). http://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/milli_egitim_dergisi/162/eraslan.htm
• Erkutlu, H. V. (2018). Örgütsel davranış. Akademisyen Kitabevi.
• Erkutlu, H., & Chafra, J. B. (2006). Relationship between leadership power bases and job stress of subordinates: Example from boutique hotels. Management Research News, 29(5), 285-297. https://doi.org/10.1108/01409170610674419
• Erkutlu, H., & Chafra, J. B., & Bumin, B. (2011). Organizational culture’s role in the relationship between power bases and job stress. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 198-209. http://chafra.bilkent.edu.tr/Articles/2011/H.%20U.%20Journal%20of%20Education%20(2011).pdf
• French, J. R. P., Jr., & Raven, B. (1959). The bases of social power. In D. Cartwright (Ed.), Studies in social power (pp. 150–167). The University of Michigan Institute for Social Research.
• Green, R. D. (1999). Leadership as a function of power. Proposal Management, 8, 54-56. http://ww.dr-hatfield.com/human_development/docs/power.pdf
• Güney, S. (2017). Örgütsel davranış. Nobel Yayınevi.
• Hang-yue, N., Foley, S., & Raymond, L. (2005). Work role stressors and turnover qntentions: a study of professional clergy in Hong Kong. The International Journal of Human Resource Management, 16(11), 2133-2146. https://doi.org/10.1080/09585190500315141
• Hitt, M. A., Black, J. S., & Porter, L. W. (2005). Management (International ed.). Pearson Prentice Hall.
• Hoy, W.K., & Miskel, C.G. (2020). Eğitim yönetimi; Teori, araştıma ve uygulama (S. Turan, Çev Edt.). Nobel Yayınevi.
• Jahangir, N., Akbar, M., & Begum, N. (2006). The role of social power, procedural justıce, organizational commitment, and job satisfaction to engender organizational citizenship behavıor.ABACJournal,26(3),2136.http://www.assumptionjournal.au.edu/index.php/abacjournal/article/view/589/526
• Karaman, G. (2015). Okul müdürlerinin kullandıkları güç kaynakları ile öğretmenlerin örgütsel sessizlik davranışları arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Dumlupınar Üniversitesi
• Kovach, M. (2020). Leader influence: A research review of French & Raven’s (1959) power dynamics. The Journal of Values-Based Leadership, 13(2). https://scholar.valpo.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1312&context=jvbl
• Koyuncu, F. (2016). Öğretmen görüşlerine göre ilkokul ve ortaokul müdürlerinin yönetimde başvurdukları güç türleri [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
• Köse, E. (2014). Bilimsel araştırma modelleri. R. Y. Kıncal, (Ed.), Bilimsel araştırma yöntemleri içinde (s. 99-122). Pegem Akademi.
• Liu, S., & Onwuegbuzie, A. J. (2012). Chinese teachers’ work stress and their turnover intention. International journal of educational research, 53, 160-170.
• Lo, M. C., Thurasamy, R. , & Liew, W. T. (2014). Relationship between bases of power and job stresses: role of mentoring. Springer Plus a Springer Open Journal, 3(1), 432-447. https://springerplus.springeropen.com/track/pdf/10.1186/2193-1801-3-432.pdf
• Memduhoğlu, H. B., & Turhan, M. (2016). Öğretmen görüşlerine göre ilköğretim okul müdürlerinin örgütsel güç kaynaklarını kullanım düzeyleri. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi 44, 73-89. https://doi.org/10.15285/maruaebd.286486
• Northouse, P. G. (2010). Leadership: Theory and practice. Sage Publications
• Özaslan, G. (2006). Eğitim yöneticilerinin güç tipi tercihlerinin değerlendirilmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi
• Özdemir, A. (2013). Öğretim elemanlarının kullandıkları güç kaynakları ile öğretmen adaylarının örgütsel özdeşleşmeleri arasındaki ilişki: iç motivasyonun aracılık rolü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 33(2), 269-291. http://www.gefad.gazi.edu.tr/tr/download/article-file/76903
• Özhan, T. (2016). Okul müdürlerinin kullandıkları güç kaynakları ile öğretmenlerin örgütsel güven düzeylerine yönelik görüşleri arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Düzce Üniversitesi.
• Özkul, Ö. (2018). Okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları ile öğretmenlerin iş doyum düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Sultangazi örneği) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Okan Üniversitesi
• Polat, S. (2010). Okul öncesi yöneticilerinin kullandıkları yönetsel güç kaynaklarına ilişkin öğretmen algıları ile öğretmen motivasyonu arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Yeditepe Üniversitesi
• Robbins, S. P., & Judge, T. A. (2012). Örgütsel davranış (İ. Erdem, Çev.). Nobel Yayınevi
• Ramezani, Z. N., Nedaee, T., Alimohammadi, H., & Firouzjah, J. A. (2013). Managers power bases, employees’ job stress and intent to stay. European Journal of Experimental Biology, 3(6), 14-21. https://www.imedpub.com/articles/managers-power-bases-employees-job-stress-and-intent-to-stay.pdf
• Raven, B. H. (2008). The bases of power and the power/interaction model of interpersonel influence. Analyses of Social Issues and Public Policy, 8(1), 1-22. http://psyc604.stasson.org/Raven.pdf
• Şener-Pars, M. (2017). Okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları ile öğretmenlerin örgütsel güven düzeyleri arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ondokuz Mayıs Üniversitesi
• Tanrıverdi, H. (2019). Okul müdürlerinin kullandıkları güç kaynaklarına göre öğretmenlerin mesleki tükenmişlik ve yabancılaşma düzeylerinin belirlenmesi [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Kütahya Dumlupınar Üniversitesi.
• Tipi, B. (2022). Öğretmenlerde iş stresinin iş doyumu ve işe yabancılaşma üzerine etkisi (Ankara Yenimahalle ilçesi örneği). [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Titrek, O., & Zafer, D. (2009). İlköğretim okulu yöneticilerinin kullandıkları örgütsel güç kaynaklarına ilişkin öğretmen görüşleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15 (60), 657-674. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/108253
• Uğurlu, C. T., & Demir, A. (2016). Örgütsel vatandaşlık davranışının öncülü olarak okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 5(56), 98-119. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/229637
• Uludağ-Kodal, D. (2019). Okul öncesi eğitim kurumu yöneticilerinin kullandıkları güç türleri ile öğretmenlerin örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişki [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Pamukkale Üniversitesi
• Uzun, M. (2019). Yöneticilerin kullandıkları örgütsel güç kaynakları ile öğretmenlerin kendini işe vermeleri arasındaki ilişki (Kahramanmaraş ili örneği) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi
• Vatansever Bayraktar, H. & Gökpınar, İ. (2021). Sınıf öğretmenleri ve eğitim yöneticilerinin iş stresi düzeylerinin çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. International Journal of Eurasia Social Sciences (IJOESS), 12(46), 870-885
• Yeşilbaş, Y. (2018). Okul müdürlerinin kullandıkları güç kaynakları: bir karma yöntem çalışması (Aydın ili Efeler ilçesi örneği) [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi.
• Zhao, W., Liao, X., Li, Q., Jiang, W., & Ding, W. (2022). The relationship between teacher job stress and burnout: a moderated mediation model. Frontiers in Psychology, 12, 784243.
• Zogjani, A., Llaci, S., & Elmazi, E. (2014). The role of power in effective leadership and followership: The Albanian case. Romanian Economic and Business Review, 9(1), 89-102. https://www.rebe.rau.ro/RePEc/rau/journl/SP14/REBE-SP14-A8.pdf