X.-XVII. YÜZYILLARDA YAKIN VE ORTA DOĞUDA MÜZİK ALETLERİ ÜZERİNE YAPILAN ARAŞTIRMALAR

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 3, 487 - 502, 07.12.2017

Rauf Kerimov , Rauf Kerimov

Öz

Bu çalışmanın amacı, X.-XVII.
yüzyıllar arasında Yakın ve Orta Doğuda yaşamış İslam filozoflarının müzik
aletleri konusunda ortaya koyduğu araştırmalarına yönelik genel bir
değerlendirme yapmaktır. Genellikle müzik kültüründe büyük gelişmelerin
yaşandığı orta çağ Doğusu, müzik teorisi alanında bir dizi kuramsal eserlerin
yazıldığı bir zaman dilimidir. Bu hususta müziğin estetik, felsefi ve pratik
boyutlarına ilişkin üstün eserler vermiş büyük İslam filozoflarının
çalışmalarında zengin ve ayrıntılı bilgilere rastlanmaktadır. Hem filozof hem
de müzik kuramcısı olma özelliklerini birlikte taşıyan bu düşünürlerin
araştırmalarında perde, aralıkların oranı, tartım gibi müzik bileşenlerinin
yanı sıra müzik aletlerinin tanımı, akort düzeni, çalınış tekniği ve
sınıflandırılması gibi birçok konuda önemli bilgiler sağladıkları
görülmektedir. Bilindiği gibi Antik çağın felsefi eğitim sisteminde müzik,
bilim sınıflandırmasında riyazî bilimler içerisinde yer alan bir bilim
olmuştur. Bilim ve sanat hakkında doktrinler Antik Yunan uygarlığında başlamış,
orta yüzyıllarda Doğuda yayılarak gelişme süreci geçirmiş ve daha sonra Avrupa’ya
intikal etmiştir.

Bu çalışmada incelediğimiz İslam
filozofları da bu uygulamanın, Doğu’daki seçkin örneklerini oluştururlar. Bu
bilim insanlarının müzik konusu üzerine yazdığı çalışmalarında müzik aletlerin
yapısı, teknik ve icrasal imkânları, gelişme tarihi ve isimlerinin etimolojisi
araştırılmış, çalgıların karakteristik özellikleri verilmekle birlikte
karşılaştırmalı analizi yapılmıştır. Bu çalışmada Yakın ve Orta Doğu
medeniyetinde müzik aletlerine ait araştırmalar tarihsel süreçte ele alınarak,
bu araştırmaların önemi geniş bir şekilde değerlendirmeye çalışılmıştır. 

Anahtar Kelimeler

Doğu filozofları, müzik bilimi, müzik kuramları, müzik aletleri

STUDY ON MUSICAL INSTRUMENTS IN THE NEAR AND MIDDLE EAST IN 10th–17th CENTURIES

Öz

The aim of this article is devoted
to the study of the Works on musical instruments of distinguished Islamic
philosophers that lived in the 10th-17th centuries, in theNear and Middle East.
As a rule, medieval East is a temporary segment of the main events in musical
culture, theoretical works and a series of articles in the music field. İn the
works of the great Islamic philosophers, rich and detailed information related
to the aesthetic, philosophical and practical aspects of music are accesible.
In Works the questions of frets, intervals and rhythm are discussed, from the
point of view of philosophy and theory of music, also there is information
about tuning, method of playing and classification of musical instruments. As
is known, in the era of ancient culture in the scientific classification music
took place among arithmetic sciences. The doctrine of science and art began in
the ancient Greek civilization, in the Middle Ages widely spread in the east,
in the course of development passed to Europe

The purpose of this work is to
identify and evaluate research on musical instruments in the Near and Middle
East. This work was carried out on a comparative historical method, an analysis
of archival, library and book materials.

Anahtar Kelimeler

Eastern philosophers, musicology, music theories, musical instruments

Kaynakça

• Abdullayeva, Saadet. (2002). Azerbaycan Halk Çalgıları. Musikişünaslık-organoloji tedgigat. Bakü: Adiloğlu. Akpınar, H.(2001). Musikişinas Bir Filozof Olarak Fârâbî. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 8 (8), 177-185. Ata, Mustafa Y. (2007). “Müziksel Bilim-Bilimsel Müzik”. Matematik, Mantık ve Felsefe 5. Ulusal Sempozyumu. İstanbul Kültür Üniversitesi, 11-14 Eylül 2007, Foça. Ateş, E. (2014). Klâsikten Neoklâsiğe Mûsikî Medeniyetimiz, Süleyman Demirel Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Yıl: 2014/1, Sayı: 32, S.93 Bardakçı, Murat. (1986). Maragali Abdülkadir. Pan Yayımcılık. İstanbul: Kent Basımevi. Bardakçı, Murat. (1998, 3 Ocak). “Sesini hiç duymadığınız çalgılar”. Hürriyet gazetesi. Başer, Fatma Âdile. (2006). “Türk Halk ve Klasik Müziklerinin Oluşum ve İlişkilerine Tarihten Bakmak”. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, ISSN: 1303-5134, Yayım Tarihi: 14 Nisan, Cilt:3 Sayı:1 Yıl:2006. Bayhan A. Ali, Ertekin M. Zahir. (2015). Eserlere Adanmış Bir Hayat: İbrahim Hakkı Konyalı Hayatı Ve Eserleri, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayınları: no.7, Şehirlerin Sevdalısı İbrahim Hakkı Konyalı Armağanı, Konya. Çaldak, S. (2005). Taşköprîzâde’nin Mevzû’âtu’lulûm’undaki İlimler Tasnîfi Üzerine, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 15, Sayı: 2 Sayfa: 115-146 Fazlıoğlu, İhsan. (1999).” Ahmed Efendi (Taşköprülü-zâde). Yaşamları ve Yapıtlarıyla”. Osmanlılar Ansiklopedisi, c. I. İstanbul. s. 122-124. Kahraman, Seyit Ali., Dağlı, Yücel. (2003). Günümüz Türkçesiyle Evliya Çelebi Seyahatnâmesi, C.1, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları. Hüseynov, Arif. (2009). “Azerbaycan” gazetesi, 2009, 12 Temmuz, s. 5. Hüseyinova, Ganire. (2001). “Cenk’ten Arp’a: Bir Türk Sazının Tarihçesi”. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, sayı:11, s.373-383. Kamiloğlu, Ramazan.(2008). Amasyalı (Ahmedoğlu) Şükrullah’ın Hayatı ve Eserleri, Hikmet Yurdu Yıl:1, S.2, (Temmuz-Aralık-2008) ss. 91-98 Kartomi, Margaret J. (1990). On Concepts and Classifications of Musical Instruments. University of Chicago Press. Klimovich, Lucian. (1959). Khrestomatiya po literature narodov SSSR: Literatura: Azerbaydjansakaya, Tadjikskaya, Uzbekskaya, Turkmenskaya, Kazakhskaya, Kirgizskaya. Dlya Vyshikh Uchebnykh Zavedeniy, Moskva: Gosudarstvennaoe uchebno-pedagogicheskoe izdatelstvo Ministerstva Prosvesheniya Nasr, Seyyid Huseyn. (2014). Filosofy İslama: Avitsenna (İbn Simna), as-Sukhravardi, İbn Arabi, Moskva: OOO Sadra Necefzade, Abasqulu. (2007). Halk Çalgılarının Tedris Metodu. Azerbaycan Milli Konservatoriyası. Özalp, M. Nazmi, Türk Mûsikîsi Tarihi, M.E. B. Yayınları, Ankara 2000, c. I. Safarova, Zemfira. (1997). ”Hypotheses of Early Azeri Scholars”. Azerbaijan international journal. Winter 5.4, pp., 32-33. Soltanlı, S. (2015). Medeniyet gazetesi,2015, 15Temmuz,s.12. Shiloah, Amnon. (2003). Music in the World of Islam.Wayne State University Press. Şavk, Ülkü Çelik. (2011). Sorularla Evliya Çelebi, İnsanlık tarihine yön veren 20 kişiden biri. Hacettepe Üniversitesi: Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü. Tıraşcı, M. (2015). Keşfü’l-Hümûm Ve’l-Kürab Fî Şerhi Âleti’t -Tarab İsimli Anonim Musiki Eserinde Çalgılar, Rast Müzikoloji Dergisi, Cilt III, Sayı 1 (2015), s.59-79 Tutu, Sıtkı Bahadır. (2011). Evliya Çelebi’nin Kaleminden Batılı Müzik Unsurları, Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, XI/2 (Kış 2011), s.215-226. Demir, Arif. (2012). Fatih Sultan Mehmed Dönemi Mûsikî Nazariyatçıları ve Eserleri, İslâmi Araştırmalar Dergisi, 2012 23. cilt - 1. Sayı, ss.1-9 Yıldız, Z. (2011). 14. yüzyılda musiki tasavvuru: Hasan Kâşânî’nin “Kenzü’t-Tuhaf” adlı eseri. İnsan ve Toplum, 1 (2), 87-109.
• İnternet kaynakları: https://www.tarihtarih.com/?Syf=26&Syz=380572&/Turk-Musikisinin-Abide Sahsiyetlerinden-Abdulkadir-I-Meragi/-Yrd.-Doc.-Dr.-Nuri-Ozcan, 18/11/2014