ÇOCUKLARIN BESLENME ALIŞKANLIKLARINA GIDA REKLAMLARININ ETKİSİ: KARAMAN İLİ ALAN ARAŞTIRMASI

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 2, 150 - 178, 01.06.2018

Fadime Dilber , Abdülkadir Dilber

Öz

Günümüzde
teknolojide yaşanan hızlı gelişme hayatımızı fazlasıyla etkilemektedir. Bu
gelişmelerden en fazla etkilenen kitle iletişim araçlarıdır. Kitle iletişim
araçları hayatımızı yönlendirmekte, bilgilendirmekte, haberdar etmekte ve tutum
oluşturmaktadır. Bu mecra etkin bir şekilde hedef kitlelerini oluşturmaktadır. Son
yıllarda çocuklara yönelik reklamların sayısı, yöntemi ve stratejisi her geçen
gün artmaktadır. Kitle iletişim araçlarından alınan yoğun mesaja maruz kalan,
özellikle çocuklar fazla etkilenmektedir. Reklamın her yaş kesimine karşı ikna
strateji özelliği, yaratıcılığı ve gözetim altına alma özelliği sayesinde, işletmeler
açısından karlı bir olgu haline dönüştürmektedir diyebiliriz.

Günümüzde kitle
iletişim aracının her ortamda bulunduğu gerçeğinin yanında, her evde bir/birden
fazla bulunan televizyonun ve birçok yayın kanallarının etkisi yadsınamaz bir
gerçektir. Çocukların, kitle iletişim araçlarından özellikle televizyonun yoğun
mesaj aktarımı  etkisiyle, reklamlara
maruz kalma ve etkilenme oranları daha da artmaktadır. İletişim teknolojisinde
yaşanan gelişmelerin bir sonucu olarak yayınlanan reklam sayısı da artmaktadır.
Reklamlar içerisinde, gıda reklamlarının daha belirgin olarak öne çıktığını
görmekteyiz. Gıda reklamlarının çocukları fazlasıyla etkilediği gerçeği öyle
bir noktaya ulaşmıştır ki, son yıllarda özellikle gelişmiş ülkelerde yapılan
araştırmalarda, çocukların bu araçları kullanma sıklığı ve süresi ile orantılı
olarak çocukların,  obezite, hareketsizlik, sosyal ortamdan
soyutlanma, eğitimlerinde başarısızlık ve aile içi iletişimsizlik gibi
sorunlarla karşı karşıya olduğumuzu söylemek mümkündür.

Çalışmamızda
çocukların beslenme alışkanlıklarına gıda reklamlarının ne derece etkili
olduğunu: ailelere; çocuklarının kitle iletişim araçlarını kullanma sıklığı,
reklam amaçlarını nasıl gördükleri, hangi gıda reklamlarını daha çok tercih
ettiklerini, reklamların hangi özelliğini etkili buldukları ve reklamların etkililiğini
artıran unsurları rastlantısal yöntemle seçilen çocuk sahibi ailelere anket
uygulaması yapılarak, istatistiksel sonuçlarla ortaya koymaya çalışılmıştır. Karaman
İlinin merkez nüfus oranı 190.366’ olup seçilecek örneklem sayısı 385 olarak
belirlenmiş olup, 5 ile 15 yaş arası çocuk sahibi ailelere anket uygulaması yüz
yüze görüşülerek yapılmıştır. Çalışmada elde edilen bulgular: çocukların
reklamları farklı düzeyde olsa da beğendikleri, gıda reklamlarını eğlendirici,
heyecan verici, ilginç ve çekici bulduklarını, reklamlarda kullanılan müzik,
sunum şekli ve reklamlarda rol alan ünlü kişiler ve çocukların rol aldığı
reklamların daha etkili olduğu görülmüştür. Et ve et ürünleri reklamları ile
kolalı içecek reklamlarını beğendikleri, gıda reklamlarının çocuklarda öğün
dışı beslenme, obeziteye yönelme ve kitle iletişim araçları kullanırken yanında
gıda tüketiminin artması, reklamda gördükleri yiyecek ve içecekleri hemen alıp
tüketme isteği ve gıdalarda bulunan katkı maddeleri ve gıda boyalarının da
etkili olduğu gibi bulgular görülürken; aileler açısında da market
alışverişlerinde gıda alımlarında artış olduğunu söylemek mümkündür.

Çalışmada
gıda reklamlarının çocuklarda yarattığı etkilere, gıda tüketim alışkanlıklarını
ve ailelerin bu etkilere karşı tutumlarına yardımcı olmak ve geleceğimiz olan
çocuklarımızın öncelikle sağlıklı beslenmeleri için ailelerin çocuklara karşı tutumlarına
yönlendirmede ve kitle iletişim araçlarının aile içindeki konumu, kontrolü
açısından proaktif çözümler sunmak adına önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Gıda reklamları, Beslenme, Kitle iletişim araçları, Aile, Tutum

Kaynakça

• Akpınar, Ş. B., (2003). “Çocuklar Haydi Yemeğe! Reklamlar Başlıyor”,1.Uluslararası İletişim ve Çocuk Kongresi Bildiri Kitapçığı, İstanbul
• Andaç, T. (2008). Kayseri İli Mobilya Tüketici Tercihleri Üzerinde Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, KSİÜ, Fen Bilimleri Enstitüsü, Kahramanmaraş.
• Apak, K. H., ve Kasap, F., (2014). Türk Televizyonlarındaki Gıda Reklamlarında Kadın ve Erkek İmgesi Üzerine Bir İnceleme, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt: 7 Sayı: 34
• Asena, M. B., (2009). Gıda Reklamlarının Okul Öncesi Çocuklar Üzerindeki Etkilerinin Anneler Tarafından Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, BÜ Sos. Bil. Enst., İstanbul.
• Avşar, Z, ve Elden, M. (2004), Reklam ve Reklam Mevzuatı, RTÜK Yayını No:8, Ankara.
• Baudrillard, J. (2010). Nesneler Sistemi, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, İstanbul.
• Çırpıcı, F. (2006). Üniversite Öğrencilerinin Reklamlara Yönelik Tutum ve Davranışları Üzerinde Bir Araştırma, Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ev Ekonomisi Anabilim Dalı, Ankara.
• Ertunç, F. (2011). Çocuk Dünyasında Reklamın Rolü: Televizyon Reklamlarında Çocuklara Yönelik Düzenlemeler, Uzmanlık Tezi, T.C. Radyo ve Televizyon Üst Kurulu, Ankara.
• Ezmeci, F. S., Çoban. E. T., Akgül, E., Akman, B. (2017). Çocukların Yer Aldığı Reklamların Çocuklara ve Yetişkinlere Verilen Mesajlar, Roller ve Cinsiyete Yönelik Ayrımcılık Unsurları Açısından İncelenmesi. Galatasaray Üniversitesi, İstanbul.
• Günlü, Z. ve Derin, D. Ö., (2012). Televizyon Reklamlarının Okul Çağı Çocuklarının Besin Seçimi Üzerine Etkilerinin Bir İncelemesi, Selçuk İletişim, 7, 3, Konya. İletişim Dergisi, 26, 247-279.
• Kapferer J. N., (1991). Çocuk ve Reklam, Baştan Çıkarmanın Yolları, (Çev), Şermin Önder, Afa Yayıncılık, İstanbul.
• Karaca, Y., Pekyaman, A., ve Güney, H., (2007). Ebeveynlerin Televizyon Reklam İçeriklerinin Çocuklar Üzerindeki Etkilerini Etik Açıdan Algılamalarına Yönelik Bir Araştırma, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergi, 9(2), Aralık, 233-249.
• Kocabaş, F., Elden, M. ve Yurdakul, N., ( 1999). Reklam ve Halkla İlişkilerde Hedef Kitle, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Koçer, L. L., ve Koçer, M. (2012). TV Reklamlarını İzleyen Çocukların Taleplerinin Ailelerinin Satın Alma Davranışına Etkisi, Volume 5 Issue 8, p. 867-884, December, Strasbourg/Fransa.
• Korkmaz, M. ( 2006 ). Tüketicilerin tüketim davranışları ve tüketim davranışlarına etki eden faktörler ( Afyonkarahisar örneği ). Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara
• Kurt, E. ve Altun, T. ( 2014). Televizyon Reklamlarının İlkokul Öğrencilerinin Beslenme Alışkanlıklarına Etkisi Üzerine Bir İnceleme, Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl: 2, Sayı: 7, Aralık 2014, s. 393-408.
• Özdemir, H. (2003). Üniversite Öğrencilerinin Giyim Harcamalarında Reklamın Etlileri, Ankara’daki Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Alan Çalışması, Master Tezi, Gazi Ün. Sosyal Bilimler Enstitüsü, İşletme Ana Bilim Dalı, Üretim Yönetimi ve Pazarlama Bilim Dalı, Ankara.
• Quadır, S. E., ve Akaroğlu, G. (2009). Televizyon Reklamlarının Çocuk Tüketiciler Üzerine Görsel Etkilerinin Bir İncelemesi, Selçuk Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, Temmuz, ss.77-98.
• Ring, J. (1996). Reklam Dünyasının İç Yüzü, (Çev.). Şefika Komçez, Milliyet Yayınları, İstanbul.
• Shaizada, J. (2006). Reklamın Tüketici Davranışlarında Tutuma Etkisi ve Bir Uygulama, Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Timisi, N. (1998). “Televizyonda Şiddet, Tüketim ve Çocuklar”, Mediacat Aylık Pazarlama İletişim Dergisi, Sayı:5, 40.
• Yücel, H.(2008). Çocuk ve Reklam: Televizyon Reklamlarının Çocuk Üzerine Etkileri, Ed. Yasemin Giritli İnceoğlu- Nurdan Akıner, Medya ve Çocuk Rehberi, Eğitim Kitabevi, Konya.