Sâmiha Ayverdi’de Siyasal ve Toplumsal Görüşler ya da Yitik Bir Toplumun Ardından Koşanlar

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 4, 16 - 28, 31.12.2021

Baran Dural , Uğur Eyidiker

Öz

Tasavvuf önderlerinden Kenan Rifai’nin etkisiyle Sâmiha Ayverdi eserlerinde alelade insanın kendisi, diğer insanlarla ve Yaratıcı ile olan ilişkilerini ele almıştır. Osmanlı’nın son dönemiyle Anadolu Müslüman- Türk kimliği üzerine makaleler- edebi çalışmalar kaleme almıştır. 1938-1946 yılları arasında sekiz tanesi roman olmak üzere on adet eser ortaya çıkarmıştır. Necip Fazıl Kısakürek, Yahya Kemal Beyatlı gibi önemli düşünürlerle, edebi- düşünsel anlamda fikir alışverişinde bulunmuştur. Ayverdi’nin görüşleri elbette ki kendi esin kaynağı olan Beyatlı’nın, ‘Medeniyeti idrak ihtirasla mümkün. Garp medeniyetini, kendimizden utanacak kadar sevmeseydik, idrak edemezdik’ yaklaşımının oldukça uzağındaydı. Bu Akçura ve Beyatlı’nın muhafazakâr gerçekçilikleriyle (realizm), Ayverdi’nin, düşüşe çare arayan ‘bedhah Rumelili’ çizgisinin arasındaki korkunç farklılıktan kaynaklanmaktadır. Yahya Kemal ve Yusuf Akçura’nın, kendi yükseliş dönemlerinde dile getirdikleri tezlerle, Ayverdi’nin yalnızlaştırılmış ve köşeye sıkıştırılmış bir ‘kaybeden’ portresi çiziyor olması, onun muhafazakârlık içindeki yerini de diğerlerinden ayrı tutmaktadır. Bu makalede Türk düşünce tarihinin önemli ‘kadını’, Sâmiha Ayverdi’nin siyasal ve toplumsal görüşleri, karşılaştırılmalı olarak tartışılmaya açılmak istenmektedir. Çalışmayla bir kadın muhafazakârın toplumsal ve siyasal görüşlerinin eril muhafazakâr düşünce içinde nasıl farklılaştığı ortaya koyulmuştur. Bu bağlamda bir kadının fikir dünyasından ortaya konan düşünceleri alana katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sâmiha Ayverdi, Kubbealtı Cemiyeti, Osmanlı Modernleşmesi, Muhafazakâr, Türk- İslam Kimliği.

The Political and Social Discorse of Sâmiha Ayverdi or Runaways of A Lost Society

Öz

Sâmiha Ayverdi follower of a Sufi leader Kenan Rifai, wrote specially on ordinary people, such as ‘herself’- being between the other people surrendiring themselves- and Allah. Ayverdi also focused on Anatolia’s Turkish- muslim identity. From 1938 since 1946 the woman author produced ten boks, in which eight of them were conservatist novels. Having chance of discussing her thoughts with very high intellectuals of her time such as Necip Fazıl and Yahya Kemal, Ayverdi’s political and social discorse used to match with none of them. Despite Yusuf Akçura and Beyatlı being successors of their time against modernism, Sâmiha Ayverdi seemed like a pathetic loser against the renewal time of Ottomans and the newrepublic still being formed. In this article Sâmiha Ayverdi is being discussed on her political and social views. In this study, it is revealed how the social and political views of a female conservative differ in masculine conservative thought. In this context, thoughts from the world of ideas of a woman will contribute to the field.

Anahtar Kelimeler

Sâmiha Ayverdi, Kubbealtı Foundation, Renewal Era of Ottomans, Conservatism, Turkish- İslamic identity.

Kaynakça

• Akçura, Y. (1990). Üç Tarz-ı Siyaset. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Arıç, S. P. (2013). ‘’Yahya Kemal’in İstanbul Şiirlerinde Sanatın Dili: Beyaz Lisan’’, https://ayvakti.net/?p=2681, (09.02.2021).
• Aytürk, İ. ve Mignon, L. (2013), Paradoxes of A Cold War Sufi Woman: Sâmiha Between Islam, Nationalism and Modernity. New Perspectives on Turkey, (49): 57- 89.
• Ayverdi, S., Erol, S., Araz, N. ve Huri, S. (2009). Kenan Rifai ve Yirminci Asrın Işığında Müslümanlık. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Ayverdi, S. (2018). Sâmiha Ayverdi’den Alparslan Türkeş’e Mektup. Kubbealtı akademi Mecmuası, 47/1 (185): 7- 9.
• Ayverdi, S. (2017). Sâmiha Ayverdi’den Hamide Topçuoğlu’na Mektup. Kubbealtı Akademi Mecmuası, 45/3 (183): 7- 11.
• Ayverdi, S. (2016). Sâmiha Ayverdi’den Genel Kurmay Başkanlığı Genel Sekreteri Orhan Kilercioğlu’na Mektup. Kubbealtı Akademi Mecmuası, 45/4 (180): 7- 11.
• Ayverdi, S. (2012). Devrin Milli Eğitim Bakanı Ali Naili Erdem’e Yazılmış Bir Mektup. Kubbealtı Akademi Mecmuası, 41/1 (161): 9- 15.
• Ayverdi, S (2011). Sâmiha Ayverdi’den Bir Mektup. Kubbealtı Akademi Mecmuası, 40/3 (159): 9- 12.
• Ayverdi, S. (2007). Arkamızdan Dönen Dolaplar. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Ayverdi, S. (2006). Küplücedeki Köşk. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Ayverdi, S. (2005). Mülakatlar. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Ayverdi, S. (2004). Ah Tuna Vah Tuna. İstanbul: Kubbealtı Neşriyat.
• Ayverdi, S. (1976). Milli Kültür Meselemiz ve Maarif Davamız. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ayverdi, S. (1974). Bir Dünyadan, Bir Dünyaya. Ankara: Hülbe Yayınları.
• Banarlı, N. S.(1998). Sâmiha Ayverdi, Resimli Türk Edebiyatı Tarihi 2. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı Kültür Yayınları.
• Barbarosoğlu, F. (2014). Osmanlı Kadın Modernleşmesi: ‘Yeni Hayat’ın Yeni Kadınları’. Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 11 (41-42): 9- 26.
• Basmacı, S. (2009). Aydınlar Ocağı ve Türk-İslam Sentezi: 1980’lerden 2000’li Yıllara Devreden Milliyetçi-Muhafazakâr Bakiye. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Beyatlı, Y. K.(1993). Tarih Musahabeleri. İstanbul: Yahya Kemal Enstitüsü.
• Bilgiseven, K. A. (1988). Sâmiha Ayverdi’nin Şahsiyet Yapısı. Kubbealtı Akademi Mecmuası, 17/4 (Yazı Hayatının 50. Yılında Sâmiha Ayverdi Hatıra Sayısı): 21- 27.
• Ceylan, C. (2018). ‘’Sâmiha Ayverdi’den Alparslan Türkeş’e Mektup’’, http://www.gazetebirlik.com/yazarlar/sâmiha-ayverdiden-alpaslan-turkese-mektup/, (27.05.2020).
• Çapan Özdemir, F. (2014). Geçmiş, Bugün ve Gelecek Bağlamında Sâmiha Ayverdi. Akademik Kaynak Dergisi, 2 (4): 19- 37.
• Dayanç, M. ve Alan, S. (2008). Sâmiha Ayverdi’nin Eserlerinde Konak Hayatı. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 8 (1): 77- 94.
• Deliorman, A. (2004). Işıklı Hayatlar: Nihad Sami Banarlı- Ekrem Hakkı Ayverdi- Sâmiha Ayverdi. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
• Demirci, H. A. (2014). Sâmiha Ayverdi: Geçiş Dönemi Türkiye’sinde Muhafazakâr Bir Kadın Mütefekkirin Yol Güzergâhına Dair Notlar. Muhafazakâr Düşünce Dergisi, 11 (41-42): 187- 208.
• Dural, A. B. ve Eyidiker, U. (2021a), Sâmiha Ayverdi’de Geleneksellikten Moderniteye Muhafazakâr Kadının Dönüşümü: Münevver- ‘Makbul’ ve ‘Mütedeyyin’. Turansam Dergisi, 13 (50): 17-22.
• Dural, A. B. ve Eyidiker, U. (2021b). Muhafazakâr Cemaatin Eril Dünyasında Modernist Bir Kadın Derviş: Sâmiha Ayverdi. H. Çiftçi (Der) Sosyal Bilimlerde Seçme Konular 1: İçinde 259-298. Ankara: İksad Yayınevi.
• Dural, A. B. (2010). Türk Muhafazakârlığı ve Nurettin Topçu: Başkaldırı ve Uyum. İstanbul: Kriter Yayınevi.
• Edebiyatfatihi, (2021). ‘’Yahya Kemal’in Beyaz Lisan Anlayışı’’, http://www.edebiyatfatihi.net/2017/03/yahya-kemalin-beyaz-lisan-anlayisi.html, (20.05.2021).
• Ergiydiren, Ö. (2009). Hayali Cihan Değer Sâmiha Ayverdi ile Hatıralar. Kubbealtı Neşriyat, İstanbul.
• Georgeon, F. (1999). Türk Milliyetçiliğinin Kökenleri Yusuf Akçura (1876-1935). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Gökalp, Z. (1987). Türkçülüğün Esasları. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Güner, A. O. (1988). Sâmiha Ayverdi ve Türkiye’nin Meseleleri. Kubbealtı Akademi Mecmuası, 17/4 (Yazı Hayatının 50. Yılında Sâmiha Ayverdi Hatıra Sayısı): 57- 64.
• Gürsoy, K. (1988). Sâmiha Ayverdi’nin Tefekkür Dünyası ve İnsan. Kubbealtı Akademi Mecmuası. 17/4 (Yazı Hayatının 50. Yılında Sâmiha Ayverdi Hatıra Sayısı): 47- 54.
• Ortaylı, İ. (2008). İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı. İstanbul: Timaş Yayınları.
• Öngören, R. (2004). ‘’Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’’, https://islamansiklopedisi.org.tr/mevlana-celaleddin-i-rumi, (01.06.2020)
• Özkan, S. (2003). Annemarie Schimmel (1922-2003). İslam Araştırmaları Dergisi, (9): 153- 166.
• Samsakçı, M. (2004), ‘İstanbul’la Rumeli Arasında Bir İrfan Köprüsü’ Sâmiha Ayverdi. Aydın Türklük Bilgisi Dergisi, 4 (7): 123-135.
• Tanpınar, A. H. (1996). Yaşadığım Gibi. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Yaşar, H. (2015). Sâmiha Ayverdi’de Doğu-Batı Medeniyeti Meselesi. Siirt Üniversitesi sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (3): 173- 190.
• Yetiş, K. (1993), Sâmiha Ayverdi, Hayatı ve Eserleri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Yurdagür, M. (2000). ‘’İ’la-yi Kelimetullah’’, https://islamansiklopedisi.org.tr/ila-yi-kelimetullah, (01.06.2020)