Diyabetik Yara Polikliniğine Başvuran Hastaların Öz Bakım Gücünün Ayak Bakım Davranışlarına Etkisi

Yıl 2024, , 325 - 337, 26.08.2024

Çiğdem Yavuz Batmaz , Hamdiye Banu Katran

https://doi.org/10.56061/fbujohs.1400794

Öz

Bu çalışma, İstanbul’da bir şehir hastanesinde diyabetik yara polikliniğine başvuran hastaların öz bakım gücünün ayak bakım davranışlarına etkisini değerlendirmek amacıyla yapıldı. İlişkisel ve tanımlayıcı tipte tasarlanan çalışma, İstanbul’da bir şehir hastanesinin diyabetik yara polikliniğinde 15.06.2023-15.08.2023 tarihleri arasında 240 diyabetik ayak yarası bulunan hastaların gönüllü olarak katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmacılar tarafından geliştirilen 12 sorudan oluşan “Hasta Tanılama Formu”, “Öz-Bakım Gücü Ölçeği” ve ‘’Nottingham Fonksiyonel Ayak Bakım Tanılama Formu” aracılığıyla veriler hastalar ile yüz yüze görüşülerek toplandı. Veriler, bilgisayar ortamında istatistiksel değerlendirme için SPSS (Statistical Package for the Social Sciences) paket programı kullanılarak hesaplandı ve p<0,05 anlamlılık değerine göre karşılaştırılması yapıldı. Diyabetik yara polikliniğine başvuran 240 hastanın %70,8’i erkek, %84,2’si evli, %57,9’unun ilkokul mezunu olduğu görüldü. Çalışmaya katılan hastaların %90,4’ünün ailesi ile yaşadığı, %52,1’inin diyabet eğitimi almadığı, %62,1’inin ise diyabetik yaraya ilişkin eğitim almadığı belirlendi. Ailesi ile yaşayan hastaların ve yalnız yaşayan hastaların Nottingham Fonksiyonel Ayak Bakım Tanılama Formu puan ortalamaları arasında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğu saptandı (F= 5,045, p= 0,007). Ayrıca diyabetik yaraya ilişkin eğitim alan hastaların Öz-Bakım Gücü Ölçeği ile Nottingham Fonksiyonel Ayak Bakım Tanılama Formu puan ortalamaları karşılaştırıldığında istatistiksel olarak anlamlı bir fark olduğu ve ailesi ile yaşayan kişilerde ölçek puan ortalamalarının daha yüksek olduğu görüldü (p<0,05). Çalışmanın bulgularına göre diyabetik ayak yarası olan hastaların diyabetik yaraya ilişkin aldığı eğitimin öz-bakım gücü ve ayak bakım davranışlarına istatistiksel olarak anlamlı derecede etkili olduğu belirlendi.

Anahtar Kelimeler

Diyabetik ayak, öz-bakım gücü, ayak bakım davranışı

Etik Beyan

Bu çalışma için Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Etik Kurulu’ndan 17/05/2023 tarih ve 42 onay sayısı ile etik kurul izni, İstanbul İl Sağlık Müdürlüğü tarafından 15/08/2023 tarihi 2023/12 kararınca uygun izinler alınmıştır.

Destekleyen Kurum

Yoktur.

Teşekkür

Diyabetik yara polikliniğine gelerek tedavi-bakım alan ve çalışmaya katılan tüm hastalarımıza teşekkürü borç biliriz.

The Effect of Self-Care Ability on Foot Care Behaviors of Patients Applying to the Diabetic Wound Outpatient Clinic

Öz

This study was conducted to evaluate the effect of self-care ability on foot care behaviors of patients applying to the diabetic wound outpatient clinic in a city hospital in Istanbul. The relational and descriptive study was conducted with the voluntary participation of 240 patients with diabetic foot wounds in the diabetic wound outpatient clinic of a city hospital in Istanbul between 15.06.2023-15.08.2023. Data were collected by face-to-face interviews with the patients through the "Patient Identification Form" consisting of 12 questions developed by the researchers, "Self-Care Power Ability" and "Nottingham Functional Foot Care Diagnostic Form". The data were calculated using the SPSS (Statistical Package for the Social Sciences) package program for statistical evaluation in computer environment and the data were compared according to the significance value of p<0.05. Of the 240 patients who applied to the diabetic wound outpatient clinic, 70.8% were male, 84.2% were married, and 57.9% were primary school graduates. It was determined that 90.4% of the patients lived with their families, 52.1% did not receive diabetes education, and 62.1% did not receive education about diabetic wounds. There was a statistically significant difference between the mean scores of the Nottingham Functional Foot Care Diagnosis Form of patients living with their families and patients living alone (F= 5.045, p= 0.007). In addition, Self-Care Ability Scale and Nottingham Functional Foot Care Diagnosis Form scores of patients who received education about diabetic wounds were significantly different.

Anahtar Kelimeler

Diabetic foot, self-care ability, foot care behavior

Kaynakça

• Adarmouch, L., Sebbani, M., Dahmash, L., & Amine, M. (2020). Self-care activities among patients with type 2 diabetes in Morocco: Prevalence and determinants. Open Journal of Epidemiology, 10(01), 55-65. https://doi.org/10.4236/ojepi.2020.101005
• Ahmad, F., & Joshi, S. H. (2023). Self-care practices and their role in the control of diabetes: A narrative review. Cureus, 15(7), e41409. https://doi.org/10.7759/cureus.41409
• Akutay, S., & Ceyhan, Ö. (2019). Diyabetik hastalarda amputasyon sonrası yara iyileşmesi ve bakım. Sakarya Tıp Dergisi, 9(1), 11-15. https://doi.org/10.31832/smj.496098
• Akyol, A., & Özdemir, Ş. (2019). Koruyucu ayak bakım davranışlarının ölçülmesinde yeni bir araç: Nottingham fonksiyonel ayak bakım tanılama formu- Nottingham assessment of functional footcare (NAFF) Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması. Nefroloji Hemşireliği Dergisi, 14(1), 1-9.
• Aytekin Kanadlı, N., Sazak, Y., & Olgun, N. (2023). Diyabet komplikasyonlu olgu örneğinde hemşirelik gereksinimlerinin Orem’in öz bakım kuramına göre değerlendirilmesi. Turkish Journal of Diabetes Nursing, 3(2), 66-70. http://dx.doi.org/10.29228/tjdn.70248
• Aytemur, M., & Vardar İnkaya, B. (2022). Diabetes mellituslu bireylerde diyabet komplikasyon risk algısının ve diyabet öz yönetim becerilerinin incelenmesi. Turk J Diab Obes, 2, 121-130. https://doi.org/10.25048/tudod.1099172
• Azak, O., & Kılıç, M. (2023). Tip 2 diyabetli bireylerin ayak sağlığı durumu ve ayak öz-bakım aktivitelerinin değerlendirilmesi. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 12(1), 175-186. https://doi.org/10.37989/gumussagbil.1181879
• Bakır, E., & Samancıoğlu Bağlama, S. (2021). Diyabetik ayakta öz-bakım davranışı ölçeğinin Türkçe geçerlilik ve güvenilirliği. Karya Journal of Health Science, 2(2), 39-43. https://doi.org/10.52831/kjhs.894403
• Çelik, S., Taşkın Yılmaz, F., Bağdemir, E., & Dinççağ, N. (2021). Diyabet tanısı alan bireylerde ayak bakım davranışları ve ilişkili faktörler. Mersin Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 14(1), 23-34. https://doi.org/10.26559/mersinsbd.734210 Çolak, B., Duran, R., Ece, İ., Yormaz, S., Zaland, A.W., Taşdelen, E., Sarıhan, N.D., Arslan, M., Öztürk, M.N., Akbaş, A.F., Aslan, A.N., Elagöz, O., Lök, B., Özşen, Y., Ersoy, C., Can, F.N., Marakoğlu, K., & Şahin, M. (2020). Diyabet hastalarının diyabetik ayak ülseri hakkında bilgi düzeyleri ve ayak bakımı uygulamalarının değerlendirilmesi. Türkiye Diyabet ve Obezite Dergisi, 4(1), 22-29. https://doi.org/10.25048/tudod.628593
• Elkashif, M. M. L., Mahdy, A. Y., & Elgazzar, S. E. (2021). Evaluating the effect of establishing protocol for self- care practice of diabetic foot patients regarding their needs, concerns and medication use: A quasi-experimental study. Saudi journal of biological sciences, 28(6), 3343–3350. https://doi.org/10.1016/j.sjbs.2021.02.081
• Ergözen, S., & Pıçakçıefe, M. (2022). Muğla’da diyabet tanısı almış hastalarda diyabetik ayak eğitim durumunun ve farkındalığının incelenmesi. Karya Journal of Health and Science, 3(3), 274-277. https://doi.org/10.52831/kjhs.1153426
• Goodall, R. J., Ellauzi, J., Tan, M. K. H., Onida, S., Davies, A. H., & Shalhoub, J. (2020). A Systematic Review of the Impact of Foot Care Education on Self Efficacy and Self Care in Patients With Diabetes. European journal of vascular and endovascular surgery: The official journal of the European Society for Vascular Surgery, 60(2), 282–292. https://doi.org/10.1016/j.ejvs.2020.03.053
• Güngör Tolasa, A., & Akyol, A. D. (2024). Effectiveness of a theory-based foot care education program on self-efficacy and adaptation in patients with diabetes in Turkey: A randomized controlled trial. Wound management & prevention, 70(1). https://doi.org/10.25270/wmp.23007
• Hirpha, N., Tatiparthi, R., & Mulugeta, T. (2020). Diabetic Foot Self-Care Practices Among Adult Diabetic Patients: A Descriptive Cross-Sectional Study. Diabetes, metabolic syndrome and obesity: targets and therapy, 13, 4779–4786. https://doi.org/10.2147/DMSO.S285929
• International Diabetes Federation (IDF) (2021). IDF diabetes atlas tenth edition. https://idf.org. 10.02.2023 tarihinde https://diabetesatlas.org/idfawp/resource-files/2021/07/IDF_Atlas_10th_Edition_2021.pdf adresinden alındı. İstek, N., & Karakurt, P. (2018). Global bir sağlık sorunu: Tip 2 diyabet ve öz-bakım yönetimi. JAREN, 4(3), 179-182. https://doi.org/10.5222/jaren.2018.63634
• Kalaycı, Ö., Açıkgöz, B., Bayraktaroğlu, T., & Ayoğlu, F.N. (2020). Diyabetli hastaların ayak bakımı ve diyabetik ayak hakkındaki bilgi, tutum ve davranışlarının değerlendirilmesi. Turk J Diab Obes, 2, 98-107. https://doi.org/10.25048/tudod.622852
• Karahan Okuroğlu, G., Ecevit Alpar, Ş., Ulu, G., Doğan, Y., Akay, Ş., Erdem, N., Yener, S., Azun, Z., & Bayram, K. (2021). Tip 2 diyabetli bireylerin ayak bakımı davranışlarının değerlendirilmesi. Turkiye Klinikleri Journal of Nursing Sciences, 13(1),87-95. https://doi.org/ 10.5336/nurses.2020-76143
• Kearney, B. Y., & Fleischer, B. J. (1979). Development of an instrument to measure exercise of self-care agency. Research in nursing & health, 2(1), 25–34. https://doi.org/10.1002/nur.4770020105
• Koyuncu, F., Ayhan, H., & İyigün, E. (2019). Diyabetik ayak ülseri ve hemşirelik konulu yayınların bibliyometrik analizi. Eskisehir Medical Journal, 3(2), 212-218.
• Lincoln, N.B., Jeffcoate, W., Ince, P., & Radford, K.A. (2007). Validation of a new measure of protective foot care behavior: the Nottingham assessment of functional foot care (NAFF). Practical Diabetes International, 24(4), 207 -211. https://doi.org/10.1002/pdi.1099
• Mekonen, E.G., & Gebeyehu Demssie, T. (2022). Preventive foot self-care practice and associated factors among diabetic patients attending the university of Gondar comprehensive specialized referral hospital, Northwest Ethiopia, 2021. BMC Endocr Disord, 22(1),124. https://doi.org/10.1186/s12902-022-01044-0
• Mumcu, C.D., & Vardar İnkaya, B. (2020). Web tabanlı eğitim ile diyabet öz-bakım yönetimi. Acta Medica Nicomedia, 3(2), 88-91.
• Nahcivan, N. (2004). A Turkish language equivalence of the exercise of self-care agency scale. WJNR, 26(7), 813-824. https://doi.org/10.1177/0193945904267599
• Nazik, S., Nazik, H., Şahin, A.R., & Ateş, S. (2019). Evaluation of self-care agency of patients with diabetic foot infection: A cross-sectional descriptive study. JOSAM, 3(3), 214-217. https://doi.org/10.28982/josam.473045
• Neşe, A., Bakır, E., Samancıoğlu Bağlama.S., & Karasu, F. (2021). Tip 2 diyabet hastalarında sağlık okuryazarlığı düzeyinin diyabet öz-bakımı üzerine etkisi: Klinik tabanlı bir çalışma. Turkiye Klinikleri J Health Sci, 6(1), 112-119. https://doi.org/10.5336/healthsci.2020-74281
• Pourkazemi, A., Ghanbari, A., Khojamli, M., Balo, H., Hemmati, H., Jafaryparvar, Z., & Motamed, B. (2020). Diabetic foot care: Knowledge and practice. BMC endocrine disorders, 20(1), 40. https://doi.org/10.1186/s12902-020-0512-y Qasim, M., Rashid, M.U., Islam, H., Amjad, D., & Ehsan, S.B. (2021). Knowledge, attitude, and practice of diabetic patients regarding foot care: Experience from a single tertiary care outpatient clinic. Foot (Edinburgh, Scotland), 49, 101843. https://doi.org/10.1016/j.foot.2021.101843
• Sari, Y., Upoyo, A. S., Isworo, A., Taufik, A., Sumeru, A., Anandari, D., & Sutrisna, E. (2020). Foot self-care behavior and its predictors in diabetic patients in Indonesia. BMC research notes, 13(1), 38. https://doi.org/10.1186/s13104-020-4903-y
• Tel Aydın, H., & Çelik, P. (2020). Diyabetik ayak gelişimini önleyici hasta eğitim programının hastaların ayak bakımı ile ilgili bilgi ve uygulamalarına etkisi. Türk Diyab Obez, 2, 90-97. https://doi.org/10.25048/tudod.586127
• Toygar, İ., Hançerlioğlu, S., Yıldırım Şimşir, I., & Çetinkalp, Ş. (2020). Diyabetik ayak hastalarının yaşam kalitesi ve etkileyen faktörler. Ege Tıp Dergisi, 59(4), 272-279. https://doi.org/10.19161/etd.834143
• Usluoğlu, H. & Güngörmüş, Z. (2022). Diyabetik hastaların öz yeterlilikleri ile öz-bakım aktiviteleri arasındaki ilişki. Social Sciences Studies Journal (SSSJournal), 4(21), 3165-3170. https://doi.org/10.26449/sssj.683
• Yıldırım, A., & Çelik, B. (2016). Diyabetik ayak vaka örneğinde hemşirelik gereksinimlerinin Orem öz-bakım kuramına göre değerlendirilmesi. STED, 25(5), 205-221.
• Yılmaz, Y., & Aşılar, R. H. (2022). Hipertansiyon hastalarında uyku kalitesinin öz bakım gücü ve kan basıncı kontrolüne etkisi. Journal of Turkish Sleep Medicine, 9(3), 278-287. https://doi.org/10.4274/jtsm.galenos.2022.19970