19. Yüzyıl Fransız Oryantalist Resimlerinde Doğulu Kadınlar: Harem, Hamam ve Kamusal Alanda Kadın İmgeleri

Yıl 2022, Cilt: 2 Sayı: 1, 3 - 24, 30.06.2022

Aslı Telseren Ömeroğlu

Öz

19. yüzyıl Fransız oryantalist resminde Doğulu kadın imgesi, en ilgi çeken temalardan biri olmuştur. Bazen arzu nesnesi, bazen uzak durulması gereken tehlikeli bir figür bazen ise kurtarılması gereken baskılanmış kadın bedeni olarak izleyiciye sunulmuştur. Akdenizli Doğu ile Avrupalı Batı arasında bir kesişme noktası olan Osmanlı Devleti’nin siyasi ve askeri gücündeki değişiklikler, söz konusu Doğulu kadın imgesinin temsil biçimini de etkilemiştir. Bu bağlamda Oryantalizmin değişimleri, dönüşümleri ve süreklilikleri üzerinde etkili olan toplumsal, siyasal, kültürel ve felsefi gelişmelerin ile emperyalist düşünce biçiminin toplumsal cinsiyet ilişkilerini hem “Doğu’da” hem de “Batı’da” değiştirmiş olduğu görülmektedir. 19. yüzyıl Fransa’sının oryantalist resimlerinde Doğulu kadın temsillerini analiz edebilmek, toplumsal cinsiyet ilişkileri ile “Doğu” ile “Batı” arasındaki iktidar ilişkilerinin siyasi perdesini aralamayı ve homojen bir “Doğu” ya da homojen bir “Batı” olmadığının bilincinde olmayı gerekli kılmaktadır. Bu çalışmada, 19. yüzyılın siyasal, tarihsel ve toplumsal koşulları göz önünde bulundurularak Fransız Oryantalist resimlerinde, Doğulu addedilerek ötekileştirilmiş kadın temsillerine odaklanılmış ve resim kompozisyonlarında yer alan mekânların Doğulu kadın imgelerine etkileri ele alınmıştır. Bununla birlikte oryantalist kompozisyonlarda ırka ve sınıfa ilişkin figür temsilleri kesişimsellik teorisi ve postkolonyal feminist teori çerçevesinde değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Oryantalizm, toplumsal cinsiyet, oryantalist resim, kadın temsilleri, eril bakış

Oriental Women in 19th Century French Orientalist Paintings: Women in Harem, Hammam and Public Spaces

Öz

The images of Oriental women are among the most alluring themes of European orientalism. Oriental women are seen as objects of desire, femmes fatales from whom all men need to avoid, or oppressed women who must be saved from the barbary of the “Orient” and Oriental men. Deterioration of the political and military power of the Ottoman Empire, which was a crossroad between the Mediterranean East and the European West, also influenced the representations of Oriental women. Cultural, social, political, and intellectual developments, which impact the changes, transformations, and continuities of orientalism, also emerge as a significant factor that shapes gender relations both in the “Orient” and “Occident”. In such a context, understanding the representations of oriental women in paintings necessitates a multi-dimensional perspective which includes being aware of the fact that neither a homogeneous “Orient” nor a homogeneous “Occident” exits; understanding gender relations as power relations; and the dynamics of power relations between the “Orient” and “Occident”. In such a context, considering the social, political, and historical conditions of the 19th-century, we will focus on the representations of Oriental women figured in different places in 19th-century French orientalist paintings and question the forms of othering of women who were defined as Orientals by orientalists. To better understand the representations of race and class that impact gender representations, this subject will be considered within the framework of the theory of intersectionality and postcolonial feminism.

Anahtar Kelimeler

Orientalism, gender, orientalist paintings, representations of women in art, male gaze

Kaynakça

• Abu-Lughod, L. (2007). Oryantalizm ve Orta Doğu Feminist Çalışmaları (B. Koçak, Çev.). A. Yıldız (Ed.), Oryantalizm Tartışma Metinleri içinde (449-463). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Ahmed, L. (1982).Western Ethnocentrism & Perceptions of the Harem. Feminist Studies.8 (3). 521-534.
• Alloula, M. (2001[1998]). From The Colonial Harem. N. Mirzoeff, (Ed.), Visual Culture Reader (1. Baskı) içinde (317-322). New York: Routledge.
• Antmen, A. (2008). Önsöz. A. Antmen, (Ed), Sanat/Cinsiyet: Sanat Tarihi ve Feminist Eleştiri içinde (7-12). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Benjamin, R. (2003). Orientalism: Delacroix to Klee. Sydney: The Art Gallery of New South Wales.
• Berger, J. (2008). Görme Biçimleri (Yurdanur Salman, Çev.). 14. Baskı. İstanbul: Metis Yayınları.
• Bilge, S. (2009). Théorisations féministes de l’intersectionnalité. Diogène, vol. 225, no 1. (70-88).
• Burnett, R. (2007). İmgeler Nasıl Düşünür? (Güçsal Pusar, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Crenshaw, K. (1989). Demarginalizing the Intersection of Race and Sex: A Black Feminist Critique of Antidiscrimination Doctrine, Feminist Theory and Antiracist Politics. University of Chicago Legal Forum. Vol. 1989, Article 8.
• Eldem, E. (2007). Doğuyu Tüketmek. İstanbul: Osmanlı Bankası Arşiv ve Araştırma Merkezi.
• Davis, K. (2015). L’Intersectionnalité, Un Mot à la mode. Ce Qui Fait le Succès d’une Théorie Féministe. J. Falquet ve A. Kian (Ed), Cahiers du CEDREF: Intersectionnalité et colonialité. Débats contemporains, içinde (67-95). Paris : Université Paris Diderot.
• Germaner, S. ve İnankur, Z. (2002). Oryantalistlerin İstanbul’u. İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hentsch, T. (2008). Hayali Doğu: Batının Akdenizli Doğuya Politik Bakışı (Aysel Bora, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Kabbani, R. (1993). Avrupa’nın Doğu İmajı (S. Tuncer, Çev.). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Kahf, M. (2006). Batı Edebiyatında Müslüman Kadın İmajı (Y. Sezdirmez, Çev.). İstanbul: Küre Yayınları.
• Kian, A. (2010). Genre et perspectives post/dé-coloniales. A. Kian (Ed), Cahiers du CEDREF: Genre et perspectives postcoloniales içinde (7-18). Paris : Université Paris Diderot.
• Kontny, O. (2005). Üçgenin Tabanını Yok Sayan Pythagoras: Oryantalizm ve Ataerkillik Üzerine. Doğu Batı. 20 (1). (121-136).
• Lewis, R. (1996). Gendering Orientalism: Race, Femininity and Representation, Londra: Routledge.
• Lewis, R. (2006). Oryantalizmi Yeniden Düşünmek: Kadınlar, Seyahat ve Osmanlı Haremi (Beyhan Uygun-Aytemiz, Şeyda Başlı, Çev.). İstanbul: Kapı Yayınları.
• MacKenzie, J. (2004). Orientalism: History, Theory and the Arts. Manchester: Manchester University Press.
• McClintock, A. (1995). Imperial Leather: Race, Gender, and Sexuality in the Colonial Contest, New York: Routledge.
• Mohanty (1984). Under Western Eyes: Feminist Scholarship and Colonial Discourses. Boundary 2. 12 (3). 333-358.
• Montagu, M. (1996). Doğu Mektupları (M.A. Enginöz, Çev.). İstanbul: Yalçın Yayınları.
• Mulvey, L. (2008). Görsel Zevk ve Anlatı Sineması (E. Soğancılar, Çev.). A. Antmen, (Ed), Sanat/Cinsiyet: Sanat Tarihi ve Feminist Eleştiri içinde (277-297). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Nead, L. (2001[1998]). From the Female Nude: Art, Obscenity and Sexuality. N. Mirzoeff, (Ed.), Visual Culture Reader (1. Baskı) içinde (317-322). New York: Routledge.
• Peltre, C. (1998). Orientalism in Art (J. Goodman, Çev.). New York: Abbeville Press.
• Perroy, E. (1955). Le Moyen Age, Paris: P.U.F.
• Pierce, L. P. (1996). Harem-i Hümayun: Osmanlı İmparatorluğu’nda Hükümranlık ve Kadınlar (A. Berktay, Çev.). İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları.
• Roberts, M. (2007). Intimate Outsiders: The Harem in Otoman and Orientalist Art and Travel Literature. North Carolina: Duke University Press.
• Said, E. W. (2004[1978]). Şarkiyatçılık: Batı’nın Şark Anlayışları (B. Ünler, Çev.). İstanbul: Metis.
• Southern, R. W. (1962). Western Views of the Islam in the Middle Ages. Cambridge, Mass.:Harvard University Press.
• Spivak, G. C. (2010). Can the Subaltern Speak?:Reflections of the History of an Idea. New York: Columbia University Press.
• Thornton, L.(1983/1994a). The Orientalists: Painter-Travellers 1828-1908. Paris: ACR Édition Internationale.
• Thornton, L.(1985/1994b). Women as Portrayed in Orientalist Painting. Ed. A. Chaouki Rafif, Paris: ACR Édition Internationale, 1985.
• Walby, S. (1992). Woman and Nation. International Journal of Comparative Sociology, Vol. 33, no 1-2. (81-100).
• Yeğenoğlu M. (2003). Sömürgeci Fanteziler: Oryantalist Söylemde Cinsel ve Kültürel Fark. İstanbul: Metis Yayınları.
• Yuval-Davis N. Ve Anthias F. (1989). Woman-Nation-State. New York: Palgrave Macmillan.
• Cité par Azadeh KIAN, « Mondialisation, ‘guerre antiterroriste’, néo-orientalisme, renouveau des nationalismes et redéploiement de violence de genre », op. cit., p.216.
• Resim 1: https://www.jeanleongerome.org/Harem-Women-Feeding-Pigeons-In-A-Courtyard.html (Erişim Tarihi: 20.08.2019).
• Resim 2: Jean-Léon Gérôme, The Complete Works, https://www.jeanleongerome.org/Slave-Market-Or-For-Sale.html (Erişim Tarihi: 20.08.2019).
• Resim 3: Musée des Augustins, https://musees-occitanie.fr/musees/musee-des-augustins-musee-des-beaux-arts-de-toulouse/collections/peintures-xixe-siecle/edouard-debat-ponsan/le-massage-scene-de-hammam/ (Erişim Tarihi: 20.08.2019).
• Resim 4: Jean-Léon Gérôme, The Complete Works, https://www.jeanleongerome.org/The-Bath.html (Erişim Tarihi: 20.08.2019).
• Resim 5: Jean-Léon Gérôme, The Complete Works, https://www.jeanleongerome.org/Allumeuse-De-Narghil%C3%A9-The-Teaser-Of-The-Narghile-Or-The-Pipelighter.html (Erişim Tarihi: 20.08.2019).
• Resim 6: Jean-Léon Gérôme, The Complete Works, https://www.jeanleongerome.org/Bathing-Scene.html (Erişim Tarihi: 20.08.2019).
• Resim 7: Musée du Louvre, https://www.louvre.fr/en/mediaimages/le-bain-turc (Erişim Tarihi: 20.08.2019).
• Resim 8: Musée d’Arts de Nantes, https://www.navigart.fr/museedartsdenantes/#/artwork/110000000002416 (Erişim Tarihi: 20.08.2019).
• Resim 9: Musée du Louvre, https://www.louvre.fr/mediaimages/une-odalisque-dite-la-grande-odalisque (Erişim Tarihi: 20.08.2019).
• Resim 10: The Walters Art Museum, https://art.thewalters.org/detail/18275/odalisque-with-slave/ (Erişim Tarihi: 20.08.2019).
• Resim 11: Musée du Louvre, https://www.louvre.fr/mediaimages/femmes-d-alger-dans-leur-appartement-1 (Erişim Tarihi: 20.08.2019).