Bahşiş Yörüklerinde Evlilik ile İlgili Âdet ve İnanmalar

Yıl 2018, Cilt: 24 Sayı: 95, 67 - 93, 01.08.2018

Rabia Gökçen Kayabaşı

https://doi.org/10.22559/folklor.299

Öz

İnsan neslini devam ettirme gereksiniminden doğan aile kavramının oluşumu

Türk toplumunda önemli bir yere sahiptir. Türk toplumunda aile kurma, evlilik

töreninin gerçekleşmesi ile birlikte başlamaktadır. İnsan hayatı boyunca

doğum, evlenme ve ölüm olmak üzere üç önemli “geçiş dönemi” ile karşılaşmaktadır.

Evlenme de hayatın doğumdan sonraki geçiş dönemi olarak kabul

edilmektedir. Türklerin geçmişte konargöçer bir toplum hayatı yaşamaları,

gittikleri yerlere kendi kültürlerini götürmelerine ve ister istemez başka kültürlerin

de etkisi altında kalmalarına neden olmuştur. Bu nedenle evlenme ile

ilgili âdet ve inanmalar, bölgeden bölgeye şekil olarak değişiklik gösterse de

kendi içerisinde bir bütündür. Bu çalışmanın amacı Anamur ve çevresinde

yaşayan Bahşiş Yörüklerinde hayatın geçiş dönemlerinden biri olan evlenme

ilgili âdet ve inanmaların kayıt altına alınarak yok olmasını engellemek ve gelecek

kuşaklara bu kültür birikimini aktarmaktır. Bu çalışmada yöntem olarak halk kültürü ürünlerinin derlenmesinde kullanılan alan araştırması, örnek olay

ve yazılı kaynaklardan yararlanma yöntemleri kullanılmış, gözlem ve görüşme

(mülakat) metotları tercih edilmiştir. Ayrıca kaynak şahıslarla birebir yapılan

görüşmeler ve gözlemler neticesinde derlenen bilgiler bir bütün oluşturacak

şekilde evlenme öncesi, evlenme sırası ve evlenme sonrası ritüeller olmak üzere

üç ana başlık hâlinde incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

konargöçer yaşam, Bahşiş Yörükleri, geçiş dönemi, evlilik ritüeli

Kaynakça

• Ağdemir, S. (1991) Aile ve eğitim. Başbakanlık Aile Araştırma Kurumu Başkanlığı Dergisi, 1, 1, 11-14.
• Araz, N. vd., (1991) 21. yüzyılın eşiğinde örf ve âdetlerimiz (Türk töresi). İstanbul: Türk Kültürüne Hizmet Vakfı.
• Arslantürk, Z., Amman, M. T. (2001) Sosyoloji. İstanbul: Çamlıca.
• Artun, E.(1996) Çukurova yörüklerinin gelenek ve görenekleri. I. Akdeniz Yöresi Türk toplulukları sosyo-kültürel yapısı (Yörükler) sempozyumu bildirileri. Ankara, 25-62.
• Atalay, B. (1985) Dıvanü Lügati’t Türk tercümesi II. Cilt. Ankara: TTK.
• Atalay, B. (1985) Divanü Lûgat-it Türk tercümesi I. Cilt. Ankara: TDK.
• Ataman, S.Y.(1992) Eski Türk düğünleri ve evlenme ritleri. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Boratav, P. N. (1994) 100 soruda Türk folkloru (inanışlar, töre ve törenler, oyunlar). İstanbul: Gerçek.
• Çobanoğlu, Ö. (1999) Halkbilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. Ankara: Akçağ.
• Doğan, İ. (2001) Osmanlı ailesi. Ankara: Yeni Türkiye.
• Doğan, M. S. ve Doğan, C. (2004) Tarihsel gelişim sürecinde Yörükler, Sosyoloji Konferansları Dergisi, C. 30, 15-29. Ankara.
• Eker, G. Ö. (1999a) Türk kültürü içinde Kıbrıs düğün geleneğinin değerlendirilmesi, Türk Kültürü, sayı 1, 39-50.
• Eker, G. Ö. (1999b) Küççe düğününün çocuk gelişimi ve eğitimi açısından değerlendirilmesi. Millî Folklor, sayı 42, 62-66.
• Eliade, M. (1994) Ebedi Dönüş Mitosu. (Çev. Ümit Altuğ), Ankara: İmge.
• Erdentuğ, N. (1974) Türkiye’nin Karadeniz bölgesi evlenme görenekleri ve törenlerinin etnolojik incelemesi. I. Uluslararası Türk Folklor Semineri Bildirileri, Ankara: Başbakanlık. 373-382.
• Erdentuğ, N. (1977) Sosyal âdet ve görenekler. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Ergin, M. (2004) Dede Korkut kitabı-1, Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Erkal, M. E. (1999) Sosyoloji. İstanbul: Der.
• Eröz, M. (1977) Türk kültürü araştırmaları. İstanbul: Kutluğ. Eröz, M. (1991)Yörükler. İstanbul.
• Gıddens, A. (2000) Sosyoloji (Çev. C. Güzel) Ankara: Ayraç.
• Gökyay, O. Ş. (1976) Dede Korkut hikâyeleri. İstanbul.
• Gönen, S. (2006) Dede Korkut Hikâyeleri’nden günümüze yansıyan evlilik âdetleri, Milli Folklor, cilt 9, Yıl 18, sayı 69, 62-71.
• İnan, A. (2000) Tarihte ve bugün şamanizm. Ankara.
• Jameson, Raymond Delay; “Rites de passage.” M. Leach Ve J.Fread (Ed.), Standart Dictionary of folklore, mythology and legend, New York, Funk&Wagnals, 1972, 945- 946. Kafesoğlu, İ. (1993) Türk milli kültürü. İstanbul: Boğaziçi.
• Kalafat, Y. (1998) Kuzey Azerbaycan – Doğu Anadolu ve Kuzey Irak’ta eski Türk dini izleri, Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Kayabaşı, O. A. (2013) Taşeli yöresi geçiş dönemleri, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Kayabaşı, O. A. (2016) Taşeli yöresi tahtacılarının geçiş dönemlerinde mitolojik unsurlar. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 78, 139-158.
• Koşay, H. Z. (1944) Türkiye Türk düğünleri üzerine mukayeseli malzeme. Ankara. Köse, N. (2003) Türk düğünlerinde gerdek sonrası duvak geleneği. Milli Folklor, C 8, 15(60), 92-109.
• Mirzaoğlu, F. G. (2003a) Çukurova bozlağı. Ankara: Binboğa.
• Nas Erdem, G. (2015) Yörük kültüründe düğün-ölüm âdetleri ve adlandırmaları (Anamur örneği). Journal of Turkish Language and Literature Volume:1, Issue: 2, (25-32).
• Nirun, N. (1994) Sistematik sosyoloji yönünden aile ve kültür. Ankara: A.K.M. Ozankaya, Ö. (1999) Toplumbilim. İstanbul: Cem.
• Ögel, B. (1971)Türk mitolojisi II. İstanbul.
• Ögel, B. (1991) Türk kültür tarihine giriş-VI. Ankara.
• Örnek, S. (2000) Türk halkbilimi. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Özdemir, N. (2005) Cumhuriyet dönemi Türk eğlence kültürü. Ankara: Akçağ.
• Seyirci, M. (2000) Batı Akdeniz bölgesi yörükleri. İstanbul: Der.
• Şimşek, R. G. (2008) Barçın yaylası (Başyayla- Sarıveliler- Ermenek) folkloru, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Konya.
• Tezcan, M. (1998) Türk kültüründe başlık parası geleneği (Kültürel Antropolojik Yaklaşım), Ankara: Kültür Bakanlığı HAGEM.
• Tezcan, M. (2000) Türk aile antropolojisi. Ankara: İmge.
• Türk Dil Kurumu, “Kına”, Türkçe Sözlük, Ankara: TDK, s.1155, 2005.
• Top, N. (1986) Akraba Evlilikleri. İstanbul: Engin.
• Yakıcı, A.(1991) Düğün kelimesi ve kültürümüzdeki yeri üzerine, Millî Folklor Dergisi. Sayı: 11, s. 33-35.
• Yeşil, Y. (2012) Türk Dünyası’nda geçiş dönemi ritüelleri ve bu ritüellerde icra edilen türler, yayımlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Ankara.