Şiir Üzerine Düşünceleri ve Dikkatleri Bağlamında Mukayeseli Bir Wilhelm Dilthey ve Cemil Meriç Okuması

Yıl 2018, Cilt: 24 Sayı: 95, 117 - 133, 01.08.2018

Ekrem Güzel

Öz

Bu makalenin amacı Wilhelm Dilthey ile Cemil Meriç’in şiire yaklaşımlarını

karşılaştırmak ve şiir üzerine düşüncelerinin farkları üzerinde durmaktır.

Farklılıklar, daha çok, Dilthey’in şiiri oldukça önemsemesi ve bu bağlamda

detaylıca incelemesine karşın Cemil Meriç’in yüzeysel kalan bakışına dayanmaktadır.

Tarih, toplum, felsefe, sanat, edebiyat ve şiir üzerine kafa yormuş ve

yazılar yazmış bu iki figürün (W. Dilthey ve C. Meriç) sanat, edebiyat ve şiir

hakkında yazdıkları külliyatlarında dikkate değer bir yer tutar. Dilthey, felsefesinde

yaşamı anlama bağlamında şiire çok önemli bir işlev yükler. Onun,

çağın tinini yakalayan bir doğaya sahip olduğuna inanır. Bunu izah etmek için

şiir ve Batı edebiyatlarının büyük şairleri (Goethe, Hölderlin, Shakespeare vs.)üzerinde uzun uzadıya durur. Hayatı, tarihi ve çağın ruhunu anlamlandırmada,

Dilthey şiir ve şaire büyük bir önem atfeder. Şiir, onun felsefî sisteminde

hayatî bir öneme sahiptir. Buna karşın Cemil Meriç, şiirle oldukça ilgili olmasına

rağmen, onun hakkında yüzeysel kalacak yargılarda bulunur. Şiiri, salt

duygulanım, coşku olarak görüp onun hakikat ve düşünceyle olan ilişkisinin

sorunlu olduğunu ileri sürer. Şiiri, kimi zaman, utanılacak bir şey olarak algılar.

Bazen de düşüncenin ve nesrin olduğu yerde şiire pek ihtiyaç olmadığını

dillendirir. Kısaca şiire, indirgemeci sayılabilecek ve pek de bilimsel olamayan

bir biçimde yaklaşır. Bu makalede, söz konusu iki farklı algı biçiminin izdüşümlerini

incelemenin yanı sıra Batıda (Avrupa düşüncesinde), Türk edebiyatı

ve tefekküründe şiir üzerine nasıl bir düşünme biçimi olduğuna da kısa değinilecektir.

Dilthey ve Cemil Meriç’in şiir üzerine düşüncelerini karşılaştırmak,

bize farklı algıları daha sarih biçimde görebilme imkânı verebilir.

Anahtar Kelimeler

Wilhelm Dilthey, Cemil Meriç, şiir, şiir üzerine düşünceler

Kaynakça

• Adonis (2014), Arap poetikası. (Çev. E. İşler), İstanbul: Yapı Kredi.
• Armağan M. vd. (2011) Bulutları delen kartal, (Konuşan: E. Göze), İstanbul:, Timaş.
• Barfield, R. (2011) The ancient quarrel between philosophy and poetry, New York: Cambridge University.
• Can, M. D. (2010) Düz yazıya kaçış: Şiir öldü, yaşasın Cemil Meriç! Cemil Meriç (içinde), (Editör: M.Yılmaz), Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Cündioğlu, D. (2010) Bir mabed işçisi Cemil Meriç, İstanbul: Kapı.
• Dilthey, W. (1985), Poetry and experience, (Translated by L. Agosta- R. Makkareel), Princeton: Princeton University.
• Dilthey, W. (2011) Hermeneutik ve tin bilimleri, (Çev. D. Özlem), İstanbul: Notos.
• Dilthey, W. (2011) İnsan ve tarih dünyası arasında tekilleşme ve sanat, Hermeneutik ve tin bilimleri (içinde), (Çev. D. Özlem), İstanbul: Notos.
• Gökalp, Z. (1952) Ziya Gökalp külliyatı şiirler ve Türk masalları, (Hazırlayan: F. A. Tansel), Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Güzel, E. (2015) Şiir ve felsefe bağlamında Cahit Koytak şiiri, Doktora Tezi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi.
• McCormick, P. (1975) L’esthétique de Dilthey: phénoménologie et théorie littéraire, Érudit, Vol. 2, Numéro 2.
• Meriç, C. (1997) Bu ülke, İstanbul: İletişim.
• Meriç, C. (1997) Mağaradakiler, İstanbul: İletişim.
• Meriç, C. (1997) Sosyoloji notları ve konferansları, İstanbul: İletişim.
• Meriç, C. (2003) Jurnal I, İstanbul: İletişim.
• Meriç, C. (2006) Kırk ambar I, İstanbul: İletişim.
• Murdoch, I. (2008) Ateş ve güneş, (Çeviren: S. Rifat Kırkoğlu) İstanbul: Ayrıntı.
• Özlem, D. (2011), Hermeneutik ve şiir, İstanbul: Notos.
• Philipson, M. (1958), Dilthey on art, The Journal of Aesthetics and Art Criticism, Vol. 17, No. 1.
• Rudolf, A. M. (1968), Toward a concept of style: An ınterpretation of Wilhelm Dilthey’s psycho-historical account of the ımagination, The Journal of Aesthetics and Art Criticism, Vol. 27, No. 2.
• Ülken, H. Z. (2008), Felsefeye giriş I, İstanbu: Türkiye İş Bankası.