DİVAN ŞİİRİNDE REDDİYE VE NİYÂZÎ-İ MISRÎ’NİN FUZÛLÎ’YE YAZDIĞI BİR REDDİYE

Yıl 2016, Cilt: 22 Sayı: 87, 115 - 122, 01.08.2016

Belda Aka

Öz

Arapça “redd” kökünden türetilmiş “reddiye”, sözlüklerde “bir fikri reddetmek için

yazılan yazı” olarak tanımlanır. Divan şiiri terminolojisinde ise daha çok bir şairin şiirindeki

bir düşünceye karşı çıkmak için yazılan şiirler reddiye olarak kabul edilir.

Reddiyeler “nakiza/nakize” benzeri şiirler olmaları nedeniyle divan şiiri nazire geleneği

içinde değerlendirilmesi gereken manzumelerdir. Bilindiği gibi “nazire” bir şairin şiirine,

aynı vezin ve kafiyede yazılan benzer şiir anlamına gelir. Divan şairleri arasında oldukça

yaygın olan nazire yazma geleneği, aynı zamanda şairleri yetiştiren bir “okul” işlevi görmesi

yönüyle de önemlidir. Nakizanın nazireden farkı, örnek alınan şiirdeki (zemin şiirdeki)

fikirlere benzer değil aykırı düşüncelerin yer almasıdır. Reddiyelerde de nakizalarda olduğu

gibi zemin şiirde yer alan düşüncelere karşı çıkılır. Ancak, reddiyelerin nakizalardan farkı,

özellikle din ve ibadetle ilgili düşüncelere karşı çıkmak için yazılan şiirler olmalarıdır.Bu yazıda çeşitli kaynaklarda verilen bilgilerden yararlanılarak reddiye tanımlanıp

özellikleri tespit edilecek; 17. yüzyıl şairi Niyâzî-i Mısrî’nin, 16. yüzyılın büyük şairi

Fuzûlî’nin ibadetle ilgili görüşlerine yer verdiği gazeline yazdığı reddiye incelenecektir.

Söz konusu şiirlerin incelenmesiyle, Divan şiirinde gazel nazım şekliyle reddiye yazma

geleneğine açıklık getirilmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Nazire, nakiza, reddiye, Fuzûlî

Kaynakça

• Akün, Ö. F. (1994). “Divan Edebiyatı”, DİA, 9, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, s. 389- 427.
• Aşkar, M. (1998). Niyazî-i Mısrî ve Tasavvuf Anlayışı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ayan, H. (2012). Fuzûlî Rind ile Zâhid Sıhhat u Maraz, İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları.
• Banarlı, N. S. (1962). “Büyük Nazîreler – Mevlid ve Mevlid’de Milli Çizgiler”, Yüksek İslam Enstitüsü Dergisi, 1(1), s. 1-24.
• Batuk, C. (2007). “Reddiye/ Polemik Geleneği ve Mevlânâ’nın Hıristiyanlık Algısı”, Tasavvuf, (20), s. 39 – 68.
• Dilçin, C. (1986). “Gazel”, Türk Dili - Türk Şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri), LII (415, 416, 417), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, s. 78-247.
• Fuzûlî Divanı (2012). (hzl. İsmail Parlatır). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Niyâzî-i Mısrî Dîvânı (2008). (hzl. Kenan Erdoğan). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Karabey, T. (2007a). “Dîvân Şiirinde ‘Sapma’lar”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 32, s. 15 – 38.
• Karabey, T. (2007b). “Fuzûlî’nin Bazı Türkçe Şiirlerinde Görülen Batınî Temayüller”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 35, s. 59 – 72.
• Köksal, F. (2006). Sana Benzer Güzel Olmaz – Divan Şiirinde Nazire. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Mengi, M. (2010). “Eski Edebiyatımızdaki Bazı İnsan Tipleri”, Divan Şiiri Yazıları, Ankara: Akçağ Yayınları, s. 251- 268.
• Sinanoğlu, M. (2007). “Reddiye”, DİA, 34, İstanbul: Diyanet Vakfı Yayınları, s. 516 – 521.
• Tanpınar, A. H. (2003). 19uncu Asır Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Çağlayan Kitabevi.
• Yılmaz, O. (2011). “ ‘Bir Münekkit Var Şarihten İçeri’ Türk Şerh Edebiyatı’nda ‘Reddiye’ Geleneği ve Sudî-i Bosnevî Örneği”, Divan Edebiyatı Araştırmaları, 7, s. 107 – 154.