Türk Kılıç Dansları

Yıl 2023, Cilt: 29 Sayı: 115, 747 - 766, 31.07.2023

Erhan Solmaz Muharrem Feratan

https://doi.org/10.22559/folklor.2405

Öz

Dünya üzerindeki tüm kültürlerde halk dansları çeşitli şekillerde sınıflandırılmıştır.
Bu sınıflandırmalarda savaş konulu danslar özel bir yer tutar. Bu dansları özel kılan
ise ait olduğu toplumun birlik-beraberlik duygusunu güçlendiren güçlü bir araç
olmasıdır. Örneğin bir toplumun hafızasında yer etmiş bir kahramanın davranışı
veya bir savaşın anısının o toplumun bütün bireylerini şekillendirdiği görülmüştür.
Savaş dansları içerisinde yer alan silahlı danslardan kılıçlı olanlar dünyadaki
birçok kültürde kahramanlık sembolü olarak görülmektedir. Kılıcın etkisinin
doğrudan bilek gücüne dayanması nedeniyle kılıçla yapılan danslar ilk çağlardan
beri yiğitlik, mertlik göstergesi olarak icra edilmiştir. Yüzyıllar boyunca birçok
toplumun geleneksel halk danslarının içerisinde yer alan savaş dansları arasında
en yaygın olan kılıç dansları, bazen tek kişi tarafından solo olarak, bazen iki kişi
arasında karşılıklı olarak, bazen de kalabalık bir dansçı grubu tarafından karşılıklı
olarak veya daire şeklinde icra edilirler. Antik Anadolu uygarlıklarında da görülen
kılıç dansları Avrupa kılıç danslarının kökenini oluşturması açısından önem
taşımaktadır. Çünkü bu tür danslar Hititlerden Friglere, Lidyalılardan Helenistik
dönem ve Bizans uygarlığına kadar birçok kültürde karşımıza çıkmaktadır. Türklerin
Anadolu’ya yerleşmesiyle beraberlerinde getirdikleri “Bozkır” kültürünün Akdeniz
ve Mezopotamya kültürleri ile harmanlanmasıyla oluşan günümüz Anadolu Türk
kültüründe de kılıçlı dansların varlığı görülmektedir. Çalışmanın amacı, günümüz
Anadolu’sunda görülen kılıçlı dansların neler olduğunu ve bu dansların Anadolu
sahasında nasıl bir dağılım gösterdiğini ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda
çalışma, kılıç genel adı altında kama, pala, yatağan, hançer ve bıçak gibi kesici
silahları kapsamakta ve Anadolu sahası ile sınırlandırılmaktadır. Yöntem olarak
da konu ile ilgili yazılı ve görsel materyallerin incelenerek çözümlenmesini içeren
doküman analizi tekniği kullanılmıştır. Ayrıca danslara ait görüntüleri kare kod
(QR kod) sistemiyle çalışmamıza ekleyerek bu dansların benzer özellikleri ve
farklılıkları tartışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Anadolu, kılıç, dans, savaş, halkbilimi

Kaynakça

• Akgün, K. P. (2006). Kişilerarası iletişimde dans ve beden dili işlevini etkileyen etmenler ve bir alan araştırması [Yayımlanmamış Doktora tezi] Konya Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Aksan, D. (2000). Her yönüyle dil (Ana çizgileriyle dilbilim) Türk Dil Kurumu.
• Aktürk, Ö. (1999). Varoluşundan bugüne insanın dansı anlatım aracı olarak kullanma biçimi [Yayımlanmamış Yüksek lisans tezi] Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü And, M. (2012). Oyun ve Bügü. Yapı Kredi.
• Avşar, M. E.(2013). Manisa halk kültürü I.cilt. Manisa’yı Mesir’i Tanıtma ve Turizm Derneği.
• Bron, C. (1996) The sword dance for Artemis. The J. Paul Getty Museum Journal. (24), 69-83.
• Can, Ş. (2021). Klasik Yunan mitolojisi. Ötüken.
• Coşkun, E. (2008). Fiziksel Tiyatro çalışmalarının kapsamı ve DV8 grubunun fiziksel tiyatro yaklaşımı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] Adana Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Crosfield, D. E. (1950). Dances of Greece. The Royal Academy of Dancing.
• Çoruhlu, T. (1990). Korunma silahlarından kalkan. İlgi Dergisi, (60),18-21.
• Dağlı, H. A. (2012). Manisa Turgutlu yöresinde halk oyunları ve halk oyunlarına eşlik eden yöresel sazlar [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] İzmir Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Emiroğlu, K. ve S. Aydın, (2003), Antropoloji sözlüğü. Bilim ve Sanat.
• Eralp, N.(1993). Tarih boyunca Türk toplumunda silah kavramı ve Osmanlı imparatorluğunda kullanılan silahlar. Atatürk Dil Tarih ve Kültür Kurumu.
• Ercilasun, A. B. (2004). Başlangıcından yirminci yüzyıla Türk dili tarihi. Akçağ.
• Eroğlu, T. (2010). Türk dans antropolojisine giriş. Yurt Renkleri.
• Fenmen, B.(1986). Bale tarihi. Sevda-Cenap And Müzik Vakfı.
• Fischer, E. (1995). Sanatın gerekliliği (Çev. C. Çapan,) Payel.
• Gazimihal, M. R. (1997). Türk halk oyunları kataloğu II. (Baskıya hazırlayanlar: N. Tan ve A. Çakır). Kültür Bakanlığı.
• Goulaki-Voutira, A. (1996) Pyrrhic dance and female Pyrrhic dancers. RIdIM/RCMI Newsletter, (21), 3-12.
• Göher, F.(2016). İslamiyet’ten önceki Türklerde kültür ve müzik, Hun, Kök Türk, Uygur Devletleri, Ötüken.
• Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe sözcüklerin köken bilgisi sözlüğü. Türk Dil Kurumu. Huizinga, J. (1995). Homo Ludens (M. A. Kılıçbay, Çev.) Ayrıntı.
• Koçkar, M. T. (1998). Çağlar boyunca iletişim sanatı olarak dans ve halk dansları. Bağırgan.
• Köse, O. (2001). Trabzon’da yaylacılık ve yayla hayatı [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kürkçüoğlu, A.C., Akalın, M., S. S. Kürkçüoğlu & S. E. Güler. (2002). Şanlıurfa, uygarlığın doğduğu şehir. Şanlıurfa Kültür, Eğitim, Sanat ve Araştırma Vakfı.
• Örnek, S. V. (1995). İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane. Gerçek.
• Özarslan, M. (2011). Türk Halk Danslarında Köroğlu. (Ed.. A. Yaman, A. A. Yaşa, E. Öztürk, & B.
• K.Yiğit) Uluslararası Köroğlu, Bolu Tarih ve Kültürü Sempozyumu Bildirileri. BAMER
• Öztürk, S. (2016). Eşkıyalar, kabadayılar, külhanbeyiler ve silah toplama. Bilgi ve Bellek dergisi (5),136-159 Öztürkmen, Arzu (2011) Osmanlı minyatürlerinde dansı okumak. Porte Akademik Müzik ve Dans Araştırmaları Dergisi, (3), 97-110 Pakalın, M. Z. (1993). Osmanlı tarih deyimleri ve terimleri sözlüğü II. Milli Eğitim Bakanlığı.
• Roux, J. P. (2004). Türklerin tarihi. Kabalcı.
• Sami, Ş. (2011.) Kâmûs-ı Türkî. (Çev. R.Gündoğdu, N. Adıgüzel & E. F. Önal) İdeal Kültür.
• Sarıoğlu, H & M. Özdemir.(2018). Savunma silahlarından deri kalkanlar, Sanat Dergisi, (22), 85-97.
• Sönmez, D. (2008). Antik dönemde Anadolu’da müzik ve müzik aletleri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Speck, P. (2003). Understanding Byzantium: studies in Byzantine historical sources, (Ed. Takacs Sarolta). Routledge.
• Yamaner, N. H. (2006) Türk halk oyunlarında terminoloji sorunu. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İzmir Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Zenbilci, İ. K. & U.Çetin (2018). Prehistorik çağlardan Modernizm’e dansın anlamı: tasvirler üzerinden ikonografik bir analiz, Journal of History Studies, (10), 265-294.
• Elektronik kaynaklar Bergama Kılıç Kalkan. (2022). https://www.youtube.com/watch?v=x8f8ovqT0IY adresinden 28 Eylül 2022 tarihinde erişilmiştir.
• Britannica. (2022). https://www.britannica.com/art/sword-dance#ref120962 adresinden 28 Eylül 2022 tarihinde erişilmiştir.
• Bursa Kılıç Kalkan Folklor ve Turizm Derneği Kılıç Kalkan gösterisi. (2022). https://www.youtube. com/watch?v=4qNI8V4lfyQ adresinden 28 Eylül 2022 tarihinde erişilmiştir. [20 Eylül 2022].
• Bursa Kılıç Kalkan. (2022). http://bursakilickalkan.com/tarihce/ adresinden 28 Eylül 2022 tarihinde erişilmiştir.
• Çağlar, M. (2020). Erzurum kültüründe at motifi ve Köroğlu barı, https://www.erzurumpost.com/ erzurum-kulturunde-at-motifi-ve-koroglu-bari_3985m.html adresinden 28 Eylül 2022 tarihinde erişilmiştir.
• Diyarbakır Dicle Üniversitesi Halk Dansları Topluluğu. (2022) https://youtu.be/jsILKlWCEUE adresinden 28 Eylül 2022 tarihinde erişilmiştir. E.Ü. DTMK Ekin Dans Topluluğu. (2022) https://youtu.be/ISyBLUrGt34 adresinden 28 Eylül 2022 tarihinde erişilmiştir.
• Erzurum İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. (2022) https://erzurum.ktb.gov.tr/TR-273905/erzurum-barlari.html adresinden 28 Eylül 2022 tarihinde erişilmiştir. Erzurum Köroğlu Barı. (2022) https://www.youtube.com/watch?v=7GVqLXITcUA adresinden 28 Eylül 2022 tarihinde erişilmiştir.
• Hançer Barı. (2022). https://www.youtube.com/watch?v=Lzgkm-qNGhM adresinden 28 Eylül 2022 tarihinde erişilmiştir.
• KTÜ Horon Kulübü- Bıçak horonu (2022) https://www.youtube.com/watch?v=rrqqILTCs1U adresinden 28 Eylül 2022 tarihinde erişilmiştir. Nisanyan Sözlük (2022). https://www.nisanyansozluk.com/kelime/k%C4%B1l%C4%B1%C3%A7 adresinden 20 Eylül 2022 tarihinde erişilmiştir.
• Seymen oyunları/Seymen zeybeği (2022). https://www.youtube.com/watch?v=VGER8nKvG7k adre sinden 28 Eylül 2022 tarihinde erişilmiştir.
• Seymen sekmesi (2022) https://www.youtube.com/watch?v=LWZ7DI8x4GM&t=167s adresinden 28 Eylül 2022 tarihinde erişilmiştir.
• Şanlıurfa fasıl oyunu (Kılıç Kalkan) ŞURKAV-2009 (2022). https://www.youtube.com/watch?v=_ q4vAer1R7Q&t=752s adresinden 28 Eylül 2022 tarihinde erişilmiştir.