Ahmet Gazioğlu ve Andreas Onoufriou’nun Romanlarında “Öteki”İmajları: Kıbrıs, Milliyetçilik ve Savaş

Yıl 2023, Cilt: 29 Sayı: 116, 1105 - 1128, 02.11.2023

Şevki Kıralp

https://doi.org/10.22559/folklor.2479

Öz

Bu çalışmada, Kıbrıs’ta yaşayan iki toplum (Rumlar ve Türkler) için oldukça
önemli bir dönüm noktası olan 1974 yılını konu alan iki eserdeki, Kıbrıslı Türk yazar
Ahmet Gazioğlu’nun Kıbrıs’ta Aşk ve Savaş romanı ile Kıbrıslı Rum yazar Andreas
Onoufriou’nun İ Gi Pou Mas Egennise (Bizi Doğuran Toprak) romanındaki
“öteki” imajları karşılaştırmalı olarak incelenmiştir. Her iki roman da milliyetçi
anlatılar içermektedir. Onoufriou’nun romanındaki “ötekilerin” Türkiye, Yunan
Cuntası, ABD, İngiltere ve fanatik milliyetçi Rum terör örgütleri olduğu saptanmıştır.
Gazioğlu’nun romanında ise Yunanlılar (özellikle darbeci Yunan subayları) ve
Kıbrıslı Rumlar “ötekilerdir”. İki roman arasındaki temel farklardan biri Onoufriou’nun
Kıbrıslı Rum “ötekileri” varken Gazioğlu’nun Kıbrıslı Türk “ötekileri” bulunmamasıdır.
Onoufriou, romanında Kıbrıslı Rumlar ile dostluk bağlarına atıf yaptığı Kıbrıslı
Türkleri, “Kıbrıs halkı” olarak kurguladığı grubun bir parçası şeklinde yansıtmakta,
fakat “azınlık” olduklarını vurgulamaktadır. Gazioğlu’nun romanında ise Kıbrıslı
Rumlar Kıbrıslı Türklere yapılan haksızlıklar ile özdeşleşirken Türkiye Kıbrıslı
Türklere verdiği güven ile özdeşleşmektedir. Edebiyat literatüründe, romanlardaki
“öteki” imajlarını incelemek son yıllarda artış gösteren eğilimlerdendir. Bununla birlikte,
Kıbrıs Türk ve Kıbrıs Rum romanlarından örnekleri karşılaştırmalı olarak ele
alan “öteki” imajı incelemeleri henüz yeterli sayıda değildir. Bu çalışma vasıtasıyla
literatürdeki bahse konu boşluğun doldurulmasına katkıda bulunmayı amaçlamaktayım.
İki romanı incelerken doküman analizi yönteminden yararlanılarak nitel, betimleyici ve
mukayeseye dayalı bir metodoloji takip ettim.

Anahtar Kelimeler

Enosis, kimlik, 1974, Kıbrıs Türk edebiyatı, Kıbrıs Rum edebiyatı

The “Other” in Gazioğlu’s and Onoufriou’s Novels: Cyprus, Nationalism and War

Öz

This paper examines the images of “others” in Turkish Cypriot author Ahmet
Gazioğlu’s novel War and Love in Cyprus and Greek Cypriot author Andreas
Onoufriou’s novel The Native Land in a comparative perspective. Both novels focus
on the war in 1974 that constituted a significant threshold for the two communities.
Both novels comprise nationalist narratives. While for Gazioğlu, Greeks (particularly
the coup makers) and Greek Cypriots are the “others”, for Onoufriou the “others”
are Türkiye, Greek Junta, USA, UK and Greek Cypriot terrorist organizations.
Onoufriou characterizes Turkish Cypriots as a friendly group constituting a part
of the “people” yet emphasizes that they are a “minority”. In Gazioğlu’s novel, for
Turkish Cypriots the trustworthy actor is Türkiye and Greek Cypriots are identified
with the suppression that made Turkish Cypriots suffer. In the literature, there is a
growing trend to analyze novels based on the image of the “other” they present.
Nevertheless, the number of studies comparatively analyzing the “others” in Greek
Cypriot and Turkish Cypriot novels is not yet satisfactory. This paper aims to fill this
gap. This paper utilizes documentary analysis as its main research method. It follows
a qualitative, descriptive and comparative methodology.

Anahtar Kelimeler

Enosis, identity, 1974, Turkish Cypriot literature, Greek Cypriot literature

Kaynakça

• Adıvar, H. E. (1943). Vurun kahpeye. Remzi.
• Adıvar, H. E. (2014). Ateşten gömlek. Can.
• Akpınar, S., & Şahin, B. (2017). Orhan Pamuk romanlarında “öteki”. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 5(11), 330-344.
• Apaydın, T. (2016). Toz duman içinde. Literatür.
• Akgün, S. (2012). 1942-1943 arası dönemde Kıbrıs Türk kimliğinin ilk kurumsallaşma hareketleri. Electronic Turkish Studies, 7(3).
• Akyay, B. (2022). Yunan şair Georgios Zalokostas ve 1826 Mesolongi kuşatması hakkındaki şiiri:“To Mesologgion”. Balkan Araştırma Enstitüsü Dergisi-Trakya Üniversitesi, 11(2), 311-380.
• Alp, K. (1966). Kıbrıs anemonları. Ada Tepe.
• Altıntaş, Ö. (2021). İlk Türk popüler edebiyat eserlerinde çeviri yoluyla milli kimlik inşası. Folklor/ Edebiyat, 27(107), 839-855.
• Angın, Z. (2022). Peyami Safa’nın eserlerinde “biz” ve “öteki” kavramlarına karşılaştırmalı bir bakış. Kare, (14), 21-30.
• Anık, M. (2019). Halka karşı entelektüel, entelektüele karşı halk: Birbirine ‘Yaban’ iki kesim. Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (BUSBED), 9(17), 165-188.
• Athanasopulos, H. (2001). Greece, Turkey and the Aegean Sea: A case study in international law. McFarland.
• Atun, S., & Fevzioğlu, B. (2004-2008). Kıbrıs Türk edebiyatında öykünün 107 yıllık kronolojikantolojik tarihsel süreci, Cilt I, II, II. Samtay. Atun, S. (2010). Kıbrıs Türk edebiyatı. Samtay.
• Aylanç, M. (2016). İsmail Bozkurt’un romanlarında realist roman kişileri ve karakterizasyon. Folklor/Edebiyat, 22(87), 43-52.
• Aylanç, M. (2017). Kıbrıs Türk romanında eserler sözlüğü. Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi.
• Aylanç, M. (2018). Kıbrıs Türk romanında savaş karşıtlığı ve hümanist yaklaşımlar. Journal of International Social Research, 11(55), 54-65.
• Bakır, S. (2022). Nâzım Hikmet’in romancılığı. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (74), 296-304.
• Balıkçıoğlu, E. (2021). İngiliz emniyet raporu ışığında Türk Mukavemet Teşkilâtı’nın (TMT) örgütsel nitelik ve yapısının değerlendirilmesi (1957-1958). Vakanüvis-Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 6(Spec. Iss.), 116-144.
• Ballıkaya, N., & Uğurlu, S. B. (2022). Görev duygusu ve soy takıntısı: Murtaza ve Zebercet tiplerine karşılaştırmalı bir bakış. Folklor/Edebiyat, 28(111), 769-790.
• Balyemez, M. (2022). Kıbrıs Sorunu’nda önemli bir girişim: Kıbrıs Türktür Partisi ve Demokrat Parti ile ilişkileri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(3), 1709- 1728.
• Baykara, B. (1973). Kanayan toprak. Milliyetçi.
• Biricik, I. (2020). Romanlarda ötekileştirilen kimlik: Dış Türkler. Türkoloji Dergisi, 24(1), 8-28.
• Bozdoğan, A. (2008), Romanda Türkiye Dışındaki Türk Dünyası. Akçağ.
• Bozkurt, İ. (2002). Bir gün belki. Cem.
• Bozkurt, İ., Karakartal, O. & Solak, N. (Ed.) (2019). Kıbrıs Türk edebiyatı tarihi (1571-2017), Dördüncü Cilt: Roman. KİSBU.
• Bulut, B. (2022). “Ben ve öteki” bağlamında Yakup Kadri’nin Sodom ve Gomore romanında yabancı askerler. İstanbul University Journal of Sociology, 42(1), 237-259.
• Coetzee, J. M. (1980). Waiting for the Barbarians [Barbarları Beklerken]. Secker & Warbug.
• Conrad, J. (1899). Heart of Darkness [Karanlığın Kalbi]. Blackwood’s Magazine.
• Çete, A. (2017). Rigas Velestinlis ve Namık Kemal’de Osmanlıcılık düşüncesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 4(2), 113-128.
• Demirağ, Y. (2005). Pan-ideologies in the Ottoman empire against the West: From pan-Ottomanism to pan-Turkism. The Turkish Yearbook of International Relations, (36), 139-158.
• Demirözü, D. (2003). İlk dönem Yunan romanında (1834-1880) öteki imajı. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 43(1), 169-194.
• Demirözü, D. (2007). Savaştan barışa giden yol: Atatürk-Venizelos dönemi Türkiye-Yunanistan ilişkileri. İletişim.
• Demiryürek, M. (2009) Hafız Cemal ve Christodoulos Tsiapouras’a göre Hasan Bulliler (1894-1896), Turkish Studies, 4(8), 1044-1054.
• Demiryürek, M. (2011) A novel on the Cyprus problem: Small wars, LAÜ I. Uluslararası Tarih Kongresi, 469-476.
• Demiryürek, M. (2016) Türk dünyasını tanıtıcı ve birleştirici rolü bağlamında roman, Türklük Bilimi Araştırmaları, 39, 93-113.
• Drousioti, K. (2022). Anti-ethnic hegemony, identity construction and political complicities. European Education [early access]. DOI: 10.1080/10564934.2022.2135103.
• Dündar, F. (2021). Halide Edib Adıvar’ın Ateşten Gömlek adlı romanında “biz” ve “ötekiler”. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (5), 344-353.
• Gazioğlu,A. (1975). Kıbrıs’ta aşk ve savaş. Efes.
• Gazioğlu, A. (2000). İngiliz yönetiminde Kıbrıs II (1878-1952), Enosis çemberinde Türkler: Bugünlere gelmek kolay olmadı (1). CYREP.
• Georgiou, C. (2002). Arhipelagos: İ Pagida [Takımada: Tuzak]. Livani.
• Gümüşatam, G. (2013). Kıbrıs Türkleri’nin eşkıyalık destanı Hasan Bulliler’in metindilbilimsel tutarlılık ve bağdaşıklık görünümleri. Electronic Turkish Studies, 8(13).
• Gündüz, O. (2007). Yakın dönem tarihsel romanlarda çatışma alanları ve tarihsel romanların “ulusal kimlik” edinmedeki rolü. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 14(35), 135-156.
• Güney, A. (2004). The USA’s role in mediating the Cyprus conflict: A story of success or failure?. Security Dialogue, 35(1), 27-42.
• Güntekin, Y. N. (1945). Yeşil gece. Semih Lütfi.
• Gökalp, G. G. (1999). Osmanlı dönemi Türk romanının başlangıcında beş eser. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 16, 185-202.
• Gökçek, A. (2022). Timothy Mo’nun Ekşi-Tatlı (Sour Sweet) ve Kazuo Ishıguro’nun Çocukluğumu Ararken (When We Were Orphans) Romanlarının Edward Said’in Öteki Kavramı Bağlamında İncelenmesi. AKRA Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 10(28), 227-242.
• Göz, K. (2020). Vurun Kahpeye ve Cemile bağlamında tip ve karakterlerin karşılaştırmalı incelemesi. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(1), 539-551.
• Hakeri, H. B. (2004). Kültürümüzde sanatçılar ve yazarlar isimler sözlüğü. Hakeri.
• Hobsbawm, E., & Ranger, T. (Ed.). (2012). The invention of tradition. Cambridge University Press.
• Houellebecq, M. (2015). Soumission [Teslimiyet]. Flammarion.
• Ioannidou, E. (2004). On language and ethnic identity among Greek Cypriot students. Cyprus Review, 16(1), 29-52.
• Ioannou, G. (2020). The normalisation of Cyprus’ partition among Greek Cypriots: Political economy and political culture in a divided society. Springer.
• Jackson, C. M. (2021). Ethnic protection rackets: Turkish Cypriot statebuilding before 1974. Civil Wars, 23(4), 520-544.
• Jones, S. (2008). Small wars. Random House.
• Kallousia, M. (2007). Strangers at home: Images of Turkish-Cypriot ‘others’ in contemporary Greek-Cypriot fiction. Études helléniques/Hellenic Studies, 15(2), 287-296.
• Karabulut, M. (2020). Talip Apaydın’ın “Sarı Traktör” romanında yapı ve izlek. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (25), 24-33.
• Karadağ, M. (2016). Peter Weiss’deki mitik direnme eyleminin halk edebiyatımızdaki ortak yanları. Folklor/Edebiyat, 22(86), 9-28.
• Karaosmanoğlu, Y. K. (1932). Yaban. Muallim Ahmet Halit.
• Karaosmanoğlu, Y. K. (1966). Sodom ve Gomore. Bilgi.
• Kata, M. (2019). Ahmet Gazioğlu. İçinde: Bozkurt, İ., Karakartal, O. & Solak, N. (der.) Kıbrıs Türk edebiyatı tarihi (1571-2017), Dördüncü Cilt: Roman. KİSBU.
• Katsikas, S., & Dimitriadis, S. (2021). Muslim converts to Orthodox Christianity during the Greek War of Independence, 1821–1832. European History Quarterly, 51(3), 299-323.
• Katselli, R. (1979). Prosfigas ston Topo mou: Kypros 1974 [Kendi Vatanımda Mülteci: Kıbrıs 1974]. Hrisopolitissa.
• Kazamias, A. (2022). Dependence and transposition: Orientalist representations of the Arabs in modern Greek culture. Journal of Greek Media & Culture, 8(2), 161-184.
• Kaya, Ş. (2019). Türk roman eleştirisinde iki kadın: Suat Derviş ve Behice Boran’ın Tatarcık roman eleştirilerinin karşılaştırmalı analizi. Folklor/Edebiyat, 25(98), 387-404.
• Kıralp, Ş. (2014). National identity and elite interests: Makarios and Greek Cypriot nationalism (1967-1974). [Doctoral dissertation] Keele University.
• Kıralp, Ş. (2018). 1967-1974 Döneminde Kıbrıs sorunu ve Türkiye ile Yunanistan’ın Kıbrıs politikaları/ The Cyprus question in the period 1967-1974: Turkish and Greek policies on Cyprus. Journal of History Culture and Art Research, 7(2), 444-460.
• Kıralp, Ş. (2019). Defending Cyprus in the early postcolonial Era: Makarios, NATO, USSR and the NAM (1964–1967). Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 21(4), 367-386.
• Kızılyürek, N. (2002). Milliyetçilik kıskacında Kıbrıs. İletişim.
• Kızılyürek, N. (2005). Birleşik Kıbrıs cumhuriyeti: Doğmamış bir devletin tarihi. İletişim.
• Kınacı, C. (2013). Kazak Sovyet edebiyatında Adaskandar (Yolunu Şaşıranlar) ve Möldir Mahabbat (Saf Aşk) romanları ekseninde gerçeğin kurgulanması ve Sovyet gerçekçiliği. MTAD, 11 (2), 95-111.
• Killoran, M. (2021). Nationalism and embodied memory in Northern Cyprus. In Cyprus and its people (pp. 159-170). Routledge.
• Klapsis, A., Arvanitopoulos, C., Hatzivassiliou, E., & Pedaliu, E. G. (Ed.). (2020). The Greek Junta and the international system: A Case Study of Southern European Dictatorships, 1967-74. Routledge.
• Kolcu, A. İ. (2002). Türk dünyasında roman. Hece (Türk Romanı Özel Sayısı), 65(67), 89-99.
• Korkmaz, R. (Ed.). (2014). Yeni Türk edebiyatı el kitabı: 1839-2000. Grafiker.
• Kornioti, N. (2020). The island of Cyprus, sovereignty, and international law in the early decades of British rule (1878-1923). Cyprus Review, 32(2), 105-128.
• Levent, N. A. (1977). Sen de direneceksin. Işık.
• Meleagrou, I. (1981). Proteleftea ora [Sondan bir önceki saat]. Kedros.
• Milas, H. (2000). Türk romanı ve” öteki»: ulusal kimlikte Yunan imajı. Sabancı Üniversitesi. Mukanov, S. (2009) Adasqandar. Jazuwşı.
• Mushtaq, H. (2010). Othering, stereotyping and hybridity in fiction: A Post-colonial analysis of Conrad’s Heart of Darkness (1899) and Coetzee’s Waiting for the Barbarians (1980). Journal of Language and Literature, (3), 25-30.
• Onoufriou, A. (1989). I gi pou mas egennise [Bizi Doğuran Toprak]. Theopress.
• Papadakis, I. (1993). Perceptions of history and collective identity: A study of contemporary Greek Cypriot and Turkish Cypriot nationalism. [Doctoral dissertation] University of Cambridge.
• Papadakis, Y. E. (2000). Memories of walls, walls of memories. MOM Éditions, 31(1), 231-239.
• Pechlivanis, P. (2021). An uneasy triangle: Nicolae Ceaușescu, the Greek Colonels and the Greek Communists (1967-1974). The International History Review, 43(3), 598-613.
• Peristianis, N. (2008). Between nation and state: nation, nationalism, state, and national identity in Cyprus. [Doctoral dissertation] Middlesex University.
• Pipitzios, I. (1995). Orfani tis Xiou-Thriamvos tis aretis [Sakız adasının öksüzü-Erdemin zaferi]. Kosta kai Eleni Ourani.
• Prizel, I. (1998). National identity and foreign policy: Nationalism and leadership in Poland, Russia and Ukraine. Cambridge University Press.
• Ran, N. H. (1967). Yaşamak güzel şey be kardeşim. Adam.
• Soutsos, P. (1996). O Leandros. Kosta kai Eleni Ourani.
• Soutsos, A. (1994). Eksoristos tou 1831 Komikotragikon Istorima [1831 Sürgünü-Trajikomik Anlatı]. Kosta kai Eleni Ourani.
• Tekin, H. (1998). Yeşil adanın çocukları. T.C. Kültür Bakanlığı.
• Türkeş, Ö. (2003). Genel bir bakış. İçinde: Balabanlılar, M. (Der.). Türk romanında Kurtuluş Savaşı. Türkiye İş Bankası.
• Udasmoro, W. (2018). Othering and selfing: Reading gender hierarchies and social categories in Michel Houellebecq’s novel Soumission. Humaniora, 30(1), 1-9.
• Wodak, R., Cillia, R., Reisigl, M., Liebhart, K. (2009). The discursive construction of national identity. Edinburgh University Press.
• Yaşın, Ö. (1970). Mücahitler. Savaş.
• Yaşın, M. (2003). Sınırdışı saatler. Adam.
• Yaşın, N. (2002). Üzgün kızların gizli tarihi. İletişim.
• Yeniasır, M., Gökbulut, B., & Tamer, İ. (2020). Ahmet Gazioğlu’nun Kıbrıs’ ta aşk ve savaş adlı romanına 1974 Kıbrıs Türk Barış Harekâtı’nın yansıması. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (43), 149-182.
• Yorgancıoğu, O.M. (2007). Köklerimiz nasıl sallandı. Umay.
• Yorgancıoğu, O. M. (2009). Köklerimiz tek tek sökülüyor. Canbulat.