The Parody of Myth/Metaphysics and Estrangement Effect in Efrâsiyâb’ın Hikâyeleri (Efrasiyab’s Tales)* by İhsan Oktay Anar

Yıl 2023, Cilt: 29 Sayı: 116, 1197 - 1212, 02.11.2023

Vedi Aşkaroğlu , Dinara Ashimova , Nurzat Dyussenov

https://doi.org/10.22559/folklor.2506

Öz

Every age has its own dynamics as regards politics, social life, culture, power
relations, and perception of art. Accordingly, the twenty-first century is a period
when postmodern view of the world forms the central, dominant approach in
literature. The novel is no longer “created” but “produced” through such new
concepts as parody, pastiche, collage, intertextuality, and metafiction with a desire
to incorporate a polyphonic worldview, create the effect of alienation, and show
the relative nature of what has been called “real(ity)”. In this article, first a brief
theoretical discussion of the postmodern parody, which is achieved through the use
of intertextuality and irony, is presented. The theoretical basis of such narrative
techniques are constructed, pertaining to how they can be handled, evaluated, used
in literary analysis through the formation, and the maintenance of new discourses
might be clearly understood. Then, the use of “parody” and “irony” in “Efrasiyab’s
Tales” is analyzed and how the mythical, metaphysical beliefs, ideas, and values
are parodied in the newly created context is reflected. Through the analysis, it is
indicated that postmodern texts, as exemplified in “Efrasiyab’s Tales”, present
various appearances of what is accepted as real(ity) and lead the reader into
questioning and (re-)evaluating it from different perspectives. In the article, how
the author uses and parodies so many mythological stories, names, scripts from
the holy books of Judaism, Christianity, İslam and even Buddhism is discussed
in relation to the main texts. Some ideas, beliefs, rituals and practices are handled
in an ironic way and parodied so that the reader is forced to re-evaluate all s/
he has as ideology, belief, religion, culture (or anything belonging to culture and
civilization) in the modern world.

Anahtar Kelimeler

Efrâsiyân'in hikâyeleri, postmodernizm, parodiy, estranggement, myth, metaphysics

İhsan Oktay Anar’ın Efrâsiyâb’ın Hikâyeleri’nde Mit/Metafizik Gülünçlemesi ve Yabancılaştırma Etkisi

Öz

Her çağın siyaset, sosyal yaşam, kültür, güç ve iktidar ilişkileri ile buna uygun
biçimde ortaya çıkan sanat anlayışını yansıtan kendine özgü bir yapısı bulunmaktadır.
Buna göre, 21. yüzyıl, sanat ve edebiyatta 20. yüzyılın ikinci yarısında ortaya
çıkan postmodern dünya algısının merkezde olduğu ve baskın eğilim gösterdiği bir
dönemdir. Bu dönemde, diğer türlerin yanında, özellikle roman türü çoksesli dünya
algısını sunmak, sorgusuzca kabul edilen kavramlar, düşünceler, inançlar ve değerlerin
yabancılaştırılmasını sağlamak ve gerçek(lik) adı verilen her türlü algının
göreceli doğasını göstermek amacıyla gülünçleme (parodi), ironi, kolaj, metinlerarasılık
ve üstkurmaca gibi tekniklerle (“yaratılmaz”) “üretilir”. Bu makalede ilk
olarak metinlerarasılık ve ironi kullanımıyla elde edilen postmodern gülünçlemenin
(parodi) kısa kuramsal bir tartışması yapılmış, daha sonra ise, “Efrâsiyâb’ın
Hikâyeleri”nde gülünçleme ve ironi kullanımı irdelenmiştir. Romandaki mitsel,
metafizik inançların, düşüncelerin ve değerlerin yeni oluşturulan bağlamlarda nasıl
gülünçleştirildiği çalışmamızda sunulmuştur. Çözümleme yoluyla, “Efrâsiyâb’ın
Hikâyeleri” ile örneklemi oluşturulan postmodern metinlerin “gerçek(lik)” olarak
kabul edilen şeyin çeşitli görüngülerini ne şekilde sunduğu irdelenmiştir. Metnin
okuru sorgulamaya ve “gerçek(lik)i” farklı yönlerden yeniden değerlendirmeye
nasıl yönlendirdiği ortaya konulmuştur. Makalede halk hikâyeleri ve hatta mitolojik
anlatıların bir derlemesi olarak da görülebilecek olan İhsan Oktay Anar’ın
Musevilik, Hristiyanlık, İslamiyet ve Budizm gibi inançların metinlerinden / kutsal
kitaplardan alınan pek çok mitolojik hikâye, isim ve anlatıyı nasıl şakacı / alaycı
bir şekilde kullandığı ele alınmaktadır. Bazı fikir, inanç, ritüel ve uygulamalar
ironik bir şekilde ele alınmış ve parodisi yapılmıştır. Böylece okuyucu günümüz
insanının sahip olduğu ideoloji, inanç, din (ya da kültür ve medeniyete ait herhangi
bir şey) olgularını yeniden değerlendirmeye zorlanmaktadır. Romanın sunduğu
bağlamdan yola çıkarak makalede yer alan tartışma ve değerlendirme sonucunda,
dinsel/metafizik inançların yüzyıllar boyunca hem Doğu’da hem de Batı’da güç
ve otoriteye sahip olanlar tarafından, sunulan yapılandırılmış mitolojik ve dinsel
söylem kullanılarak güç ve iktidarın hizmetinde taraflı ve tek yanlı olarak inşa
edildiği ortaya çıkmaktadır. Romanda, doğaüstü olayların ve metafizik varlıkların
yer aldığı hikâyelerin söylemlere nasıl dönüştürülüp dinleyicilere sunulduğu ortaya
konulmaktadır. Bu nedenle makale, okuyucuların dikkatini insan yapımı mitik
ve dinî inançlara çekmekte ve onları “gerçek” olarak kabul edilen her şeyin aslında
insan toplulukları arasında insanlar tarafından söylemlerle oluşturulduğunu ortaya
koymaktadır.

Kaynakça

• Aktulum, K. (2011). Metinlerarasılık/göstergelerarasılık, Kanguru.
• Anar, İ.O. (2012).Efrâsiyâb’ın hikâyeleri, İletişim.
• Aytaç, G.(2003).Genel edebiyat bilimi, Say.
• Best, S.and Kellner, D. (1991). Postmodern theory: critical interrogations. Guilford.
• Ecevit, Y. (2014). Türk romanında postmodernist açılımlar, İletişim.
• Golden, K. (1985)Myth, psychology and Marlowe’s Dr. Faustus, College Literature,12 (3) 202-210.
• Harvey, D. (2012). Postmodernliğin durumu. (translated by Sungur Savran). Metis.
• Hutcheon, L.(1987). The politics of postmodernism: parody and history, Cultural Critique, 5, 179-207.
• Lucy, N. (2003). Postmodern edebiyat kuramı. (translated by Aslıhan Aksoy) Ayrıntı.
• Maturana, H. R. and Varela, F. J. (1972). Autopoiesis and cognition: the realization of the living. Boston studies in the philosophy and history of science (1 ed.) Reidel.
• Sakallı, C. (2006). Karşılaştırmalı yazınbilim ve yazınlararasılık/sanatlararasılık üzerine. Seçkin.
• Toth, T.(2009). Homage and a kind of thumbed nose to a very old tradition: John Fowles’s “the ebony tower””, Eger Journal of English Studies, 9, 21-31.
• Willett, J. (1964). Brecht on theatre. Hill and Wang.