Peşrevs Performed in Localties in the Context of Fasil Music

Yıl 2024, Cilt: 30 Sayı: 118, 529 - 550, 01.05.2024

Burak Kurubaş , Mehmet Gönül

https://doi.org/10.22559/folklor.2590

Öz

This articles investigates the music culture prevalent in regions where fasil music
holds sway, with a particular focus on the performance of peşrevs within this
cultural milieu. The study aims to elucidate the performance practices, structural
characteristics, performance environments, and significance of peşrevs within the
regional musical repertoire. Employing the descriptive survey model-a
qualitative research method-the data acquired through document analysis
underwent content analysis. Within this research framework, three works
officially registered in the TRT repertoire-Elazığ (Paşa Göçtü) Peşrevi, Konya
(Çuhacıoğlu) Peşrevi, and Kayseri Peşrevi-alongside five unregistered works,
including Diyarbakır Peşrevi and Mardin Peşrevi, were examined. It was
observed that the structural forms of these pieces, often distinguished by regional
names and central to the research, exhibit significant similarities in terms of
performance practices, venues, and the inherent characteristics of the peşrev, a
form of Turkish instrumental music. An additional significant finding of the
study is the preservation of the fasil music culture, a tradition deeply rooted in
Turkish music history, within the aforementioned regions. In the compilation,
distinct musical expressions rooted in classical Turkish music and Anatolian
music traditions were identified in Elazığ, Konya, Kayseri, Diyarbakır, and
Mardin. Consequently, it is evident that the repertoires of these regions have
been profoundly shaped by the influence tradition of fasıl encountered in classical
Turkish music, with the tradition continuing to intertwine with local musical
customs, thereby enriching the cultural tapestry of the regions under
investigation.

Anahtar Kelimeler

Turkish music culture, fasıl, region, form, peşrev

Fasıl Müziği Bağlamında Yörelerde İcra Edilen Peşrevler

Öz

Bu çalışmada, fasıl müziği kültürünün baskın olduğu yörelerin müzik kültürü ve
bu kültür bağlamında çeşitli yörelerde icra edilen peşrevler ele alınmıştır. Fasıl
müziği kültürünün görüldüğü yörelerin müzik icrası uygulamaları, söz konusu
yörelerde icra edilen peşrevlerin form özellikleri, icra edildiği ortamlar ve yöre
repertuvarındaki öneminin tespit edilmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın
yürütülmesinde nitel araştırma yöntemlerinden betimsel tarama modeli
kullanılmış ve doküman analizi tekniğiyle elde edilen veriler incelenmiştir.
Araştırma kapsamında TRT repertuvarında peşrev adıyla kayıtlı Elazığ (Paşa
Göçtü) Peşrevi, Konya (Çuhacıoğlu) Peşrevi, Kayseri Peşrevi olmak üzere üç adet
ve kayıtlı olmayan Diyarbakır Peşrevi, Mardin Peşrevi olmak üzere peşrev adıyla
icra edilen toplam beş adet esere ulaşılmıştır. Genellikle yöre adlarıyla özdeşleşmiş
ve araştırmanın üzerinde durduğu söz konusu eserlerin form yapılarının, Türk müziği
saz eserleri formlarından “Peşrev” formunun icra uygulamaları, icra ortamları
ve özellikleri itibariyle birçok noktada benzeştiği ve benzer özellikler sergilediği
görülmüştür. Çalışmada öne çıkan önemli bir başka husus ise, Türk müziğinde
geleneksel bir şekilde geçmişten günümüze kadar sürdürülen fasıl müziği
kültürünün adı geçen yörelerde hâlâ yaşatılmasıdır. Derlemede Elazığ, Konya,
Kayseri, Diyarbakır ve Mardin yörelerinde klasik Türk müziği kültürü ve
Anadolu müzik kültürü geleneğinin özgün müzik uygulamalarına rastlanmıştır.
Ele alınan yöre repertuvarlarının fasıl müziği etkisi altında şekillendiği, klasik
Türk müziğinde karşılaşılan fasıl geleneğinin, söz konusu yörelerin kendi müzik
gelenekleriyle iç içe geçmiş bir yapıda sürdürüldüğü sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türk müziği kültürü, fasıl, yöre, form, peşrev

Kaynakça

• Abacı, T. (2013). Harput/Elazığ türküleri, 2. baskı, İkaros.
• Akdoğu, O. (2003). Türk müziği’nde türler ve biçimler. Ege Üniversitesi Yayınları.
• Aksoy, E. Çapraz, E. (2019). Kayseri türküleri ve oyun havaları. Kayseri Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları.
• Atlı, S. (2016). Erzincan-Kemaliye (Eğin) sıra gezme sohbet toplantıları ve Eğin Fasıl Grubu, Karadeniz Araştırmaları Dergisi (51), 273-300.
• Aydın, E. (2018). Mardin’de dinî musiki (Hâfız Mehmet Ali Demir Örneği). [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] Harran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İslâm Tarihi Ve Sanatları Anabilim Dalı.
• Cömert, E. (2022). Türk musikisi kaynaklarında “bülbül” ismiyle anılan peşrevler, İstanbul Üniversitesi Türkiyat Mecmuası, 32 (1),117-149.
• Devellioğlu, F. (1986). Osmanlıca-Türkçe ansiklopedik lügat.7. baskı, Aydın.
• Emnalar, A. (1998). Türk halk müziği ve nazariyatı. Ege Üniversitesi Basımevi.
• Gazimihal, M. R. (1947). Konya’da Musiki. CHP Halkevleri Yayımları.
• Gönül, M. (2018). Türk musikisinin tasnif ve tesmiyelerine bir bakış, İstem Dergisi, 16(31), 35-46.
• Gönül, M. (2023). Türk Müziği Solfej-Makam-Usûl-Dikte Alıştırmaları. 2. baskı, NEÜ Yayınları.
• Giray, M. Z. (2013). Diyarbakır musiki folkloru [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Folklor ve Müzikoloji Anabilim Dalı.
• Güldoğan, V. (2011). Diyarbakır Kültürü. Kripto.
• Halıcı, M. (1985). Konya sazı ve oturakları. Özden.
• Kaya, C. V. (2014). Ankara Devlet Konservatuvarı’nın Halk Müziği Alan Araştırmaları Kataloğu. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi] İstanbul Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi Müzikoloji ve Müzik Teorisi Anabilim Dalı.
• Kınık, M. (2011). Kayseri’de halk müziği ve Kayseri türküleri. Yayınevi.
• Uygur, H. K. (2014). Mardin’in geleneksel eğlencesi: Leyli Gecesi, Milli folklor, 26, (102) 86-98.
• Özbek, M. (1981). Folklor ve türkülerimiz. Ötüken.
• Özkan, İ. H. (2011). Türk musikîsi nazariyatı ve usulleri. Ötüken.
• Sakman, M. T. (2001). Dünden bugüne Konya oturakları. Milenyum.
• Say, A. (2009). Müzik sözlüğü. Müzik Ansiklopedisi Yayınları.
• Say, A. (2001). Müziğin kitabı. Müzik Anasiklopedisi Yayınları.
• Sınır, İ. (2011). Diyarbakır’da geleneksel eğlence: Velime geceleri. Halk Kültüründe Eğlence Sempozyum Bildirileri, 11-13 Aralık 2009, Motif Vakfı Yayınları.
• TDK, (1998). Türkçe sözlük. 9. baskı, Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tokel, B. B. (2012). Türküler kalır. Kapı.
• TRT, Müzik Dairesi Başkanlığı. Türk Halk Müziği Nota.
• Turhan, S. Taşbilek Ş. (2009). Elazığ-Harput havaları. Elazığ Belediyesi Kültür Yayınları.
• Uçan, A. (2005). Türk Macar kültür müzik ilişkilerine ve Türk Macar karşılaştırmalı Türk halk müziği araştırmalarına genel bakış. Türk Macar Halk Müziğinin Karşılaştırılmalı Araştırılması. Macaristan Cumhuriyeti Ankara Büyükelçiliği Yayınları.
• Yakıcı, A. (2013). Halk şiirinde türkü. Akçağ.
• Yönetken, H. B. (2005). Derleme notları I. Sun.