Adalet Ağaoğlu’nun Radyo Oyunlarında Kadınlık Halleri

Yıl 2020, Cilt: 12 Sayı: 1, 1 - 15, 01.06.2020

Özlem Akkaya

https://doi.org/10.46655/federgi.745690

Öz

Devlet radyosunu çok katmanlı bir mücadele ve müzakere alanı olarak kabul eden bu çalışmada, Ağaoğlu’nun ilk iki radyo oyunu (Yaşamak ve İki Kişi Arasında), cinsiyet ideolojisiyle nasıl ilişkilendiklerini görmek üzere, kadınlık temsilleri ve anlatı yapıları temelinde eleştirel bir analize tabi tutulacaktır. Çalışmada radyonun bu ihtilaflı doğasının bir radyo çalışanı ve radyo oyun yazarı olarak Adalet Ağaoğlu’nun oyunlarına nasıl yansıdığı tartışılacak ve kadın kahramanların söz konusu oyunlarda daha büyük davaların sembollerine indirgenmiş yok-özneler olarak mı yoksa kendileri olarak mı yer aldıkları sorulacaktır. Bu oyunlara kulak vermek, devlet sponsorluğundaki cinsiyet ideolojisinin çelişkili ve tamamlanmamış doğasına ışık tutmanın yanı sıra, “kadınsı” popüler anlatıların değersizleştirilmesine de yanıt olacaktır.

Anahtar Kelimeler

radyo oyunu, toplumsal cinsiyet, Adalet Ağaoğlu, popüler kültür

Kaynakça

• “Adalet Ağaoğlu’yla Buluşma: Oyun Yazarlığı.” Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturgi Bölümü Dergisi, 15 (2003): 1-18. Ağaoğlu, Adalet. Ölmeye Yatmak (İstanbul: Everest, 2013).
• Ağaoğlu, Adalet. Çağımızın Tellalı: Radyo Oyunları (İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2011).
• Ağaoğlu, Adalet. Göç Temizliği (İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2008).
• Ahıska, Meltem. Radyonun Sihirli Kapısı: Garbiyatçılık ve Politik Öznellik (İstanbul: Metis, 2015).
• Anderson, Benedict. Imagined Communities: Reflections on the Origin and Spread of Nationalism (London: Verso, 1991).
• Ang, Ien. Watching Dallas: Soap Opera and the Melodramatic Imagination (Londra: Methuen, 1985).
• Atasü, Erendiz. “Edebiyattaki Kadın İmgelerinde Cumhuriyet’in İzdüşümleri, 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler ed. Ayşe Berktay Hacımirzaoğlu (İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları, 1998), 129-141.
• Berger, John. Görme Biçimleri (İstanbul: Metis, 2014).
• Bhabha, Homi (1990). “DissemiNation: Time, Narrative and the Margins of the Modern Nation,” Nation and Narration ed. Homi Bhabha (London: Routledge, 1990), 291-322.
• Bora, Aksu. “Ortadoğu’da Kadın Hareketleri: Farklı Yollar, Farklı Stratejiler,” İÜ Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 39 (2008): 55-69.
• Bourdieu, Pierre ve Wacquant, Loic. Düşünümsel Bir Antropoloji İçin Cevaplar (İstanbul: İletişim, 2011).
• Bourdieu, Pierre. Masculine Domination (Stanford: Stanford University Press, 2001).
• Bourdieu, Pierre “The Corporatism of the Universal: The Role of Intellectuals in the Modern World,” Telos, 81 (1989): 99–110.
• Bourdieu, Pierre. “The Forms of Capital,” Handbook of Theory and Research for the Sociology of Education ed. John Richardson (New York: Greenwood, 1986), 241-258.
• Cankaya, Özden. Bir Kitle İletişim Kurumun Tarihi: TRT 1927-2000 (İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2003).
• Conway, Ann ve Çimen Günay. “Ölmeye Yatmak’ta Cinsellik ve Olmayan Trajedi,” bianet, 9 Nisan 2003, https://m.bianet.org/english/human-rights/14913-olmeye-yatmakta-cinsellik-ve-olmayan-trajedi
• Cumhuriyet, “Radyo Temsili Dinlemek ve Sinema Günah,” 27 Şubat 1960.
• Cumhuriyet, “Bir Türk Piyes Yazarının Eseri Paris Radyosunda Yayınlandı,” 24 Haziran 1957.
• Cumhuriyet, “Okuyucularla Baş Başa,” 25 Ekim 1955.
• Cumhuriyet, “Ankara Radyosuna Sataşan Yasakçılar Gayreti Boşa Çıktı,” 11 Mart 1955.
• Cumhuriyet, “Okuyucularla Baş Başa, 11 Aralık 1954.
• Çeğin, Güney. “Muhalif Bir Entelektüelin Büyü Bozumu: Bourdieu ve Entelektüeli Sorunsallaştırmak,” Ocak ve Zanaat: Pierre Bourdieu Derlemesi ed. Güney Çeğin vd. (İstanbul: İletişim, 2014), 499-524.
• Coşkun, Betül. “Adalet Ağaoğlu’nun Hikâyelerinde Bir Eleştiri Vasıtası Olarak İroni,” A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), 49 (2013): 145-170.
• Günay Erkol, Çimen. Yaralı Erkeklikler: 12 Mart Romanlarında Yalnızlık, Yabancılaşma ve Ülke (Ankara: Ay İzi Yayınları, 2019).
• Günay Erkol, Çimen. “Osmanlı Türk Romanından Çağdaş Türk Romanına Kadınlık: Değişim ve Dönüşüm,” Türkiyat Mecmuası, 21 (2011): 147-175.
• Gürbilek, Nurdan. Mağdurun Dili (İstanbul: Metis, 2015).
• Kocabaşoğlu, Uygar. Şirket Telsizinden Devlet Radyosuna: TRT Öncesinde Radyonun Tarihsel Gelişimi ve Türk Siyasal Hayatı İçindeki Yeri (Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, 1980).
• Kütükçü, Tamer. Radyoculuk Geleneğimiz ve Türk Musikisi (İstanbul: Ötüken Yayınları, 2012).
• Lacey, Kate. Feminine Frequencies: Gender, German Radio, and the Public Sphere, 1923-1945 (Michigan: The University of Michigan Press, 1996).
• Modleski, Tania. Loving with a Vengeance: Mass-Produced Fantasies for Women (New York ve Londra: Routledge, 2008[1982]).
• Mulvey, Laura. “Visual Pleasure and Narrative Cinema,” Screen, 16, no. 3: 6-18.
• Öncü, Ayşe. “Turkish Women in the Professions: Why So Many?” Women in Turkish Society ed. Nermin Abadan Unat (Leiden: E. J. Brill, 1981), 181-193.
• Önsoy, Rifat. “Cumhuriyetten Bugüne İlk ve Orta Öğretimimiz ve Bazı Meseleleri,” Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6 (1991): 1-23.
• Pant, Saumya, Arvind Singhal ve Usha Bhasin. “Using Radio Drama to Entertain and Educate: India’s Experience with the Production, Reception, and Transcreation of ‘Dehleez,’” Journal of Development Communication, 13, no. 2 (2002): 52-66.
• Radway, Janice. Reading the Romance: Women, Patriarchy and Popular Literature (Londra: Verso, 1987).
• Sancar, Serpil. “Otoriter Türk Modernleşmesinin Cinsiyet Rejimi,” Doğu Batı Dergisi, 29 (2004): 197-214.
• Scott, Joan Wallach. Gender and the Politics of History (New York: Columbia University Press, 1989).
• Sennett, Richard ve Jonathan Cobb. The Hidden Injuries of Class (New York: Knorpf, 1972).
• Sharan, Mona ve Thomas W. Valente. “Spousal Communication and Family Planning Adaptation: Effects of a Radio Drama Serial in Nepal,” International Family Planning Perspectives, 28, no. 1 (2008): 16-25.
• Shelus, Victoria, Laure Vanenk, Monica Giuffrida ve Stefan Jansen. “Understanding Your Body Matters: Effects of an Entertainment-Education Serial Drama on Fertility Awareness in Rwanda,” Journal of Health Communication, 23 (2018): 761-772.
• Skuse, Andrew. “Radio Drama, Gender Discourse and Vernacularization in Afghanistan,” Gender, Technology and Development, 21, no. 3 (2017): 217-231.
• Şahin, Ufuk. “Bir Eleştirel Söylembiçim Uygulaması: Adalet Ağaoğlu’nun “Karanfilsiz” Adlı Hikâyesi,” Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, no. 3 (2013): 79-104.
• Şener, Sevda. “Adalet Ağaoğlu’nun Oyunları Bağlamında Türk Dramında Kadın İmgesi,” Hayata Bakan Edebiyat: Adalet Ağaoğlu’nun Yapıtlarına Eleştirel Yaklaşımlar ed. Nükhet Esen ve Erol Köroğlu (İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları, 2003), 133-141.
• Şener, Sevda. “Tiyatro Eserlerimizde Kadın İmajı,” Ankara Üniversitesi DTC Fakültesi Dergisi, 33, no. 1-2 (1990): 467-475.
• Talay Keşoğlu, Birsen. “1970’lerin En Kitlesel Kadın Örgütü: İlerici Kadınlar Derneği,” Kültür ve Siyasete Feminist Yaklaşımlar, 12 (2010): 61-84.
• Turner, Graeme. British Cultural Studies: An Introduction (New York ve Londra: Routledge, 2003).
• Türkiye İstatistik Kurumu. İstatistiklerle Kadın 2012 (Ankara: TÜİK Matbaası, 2012).
• Üstel, Füsun. “Makbul Vatandaş”ın Peşinde: II. Meşrutiyet’ten Bugüne Vatandaşlık Eğitimi (İstanbul: İletişim, 2011).
• Yoder, Paul Stanley, Robert Hornik ve Ben Chirwa. “Evaluating the Program Effects of a Radio Drama about AIDS in Zambia,” Studies in Family Planning, 27, no. 4 (1996): 188-203.