Harem mi Haram mı? Kadınların Mekânsal Özgürlüğünün Kıskaçları

Yıl 2021, Cilt: 13 Sayı: 2, 60 - 74, 15.12.2021

Güldane Mirioğlu

https://doi.org/10.46655/federgi.904377

Öz

Bu çalışmanın amacı cinsiyete dayalı mekânsal sınırları inşa eden çok boyutlu bileşenlerin kesişimselliğini anlamaktır. Çalışmada toplum ile mekân ve beden kesişimselliği, Balıkesir kentinde kadınlara özel bir kafe örneğinde incelenmiştir. Çalışma kapsamında kafenin ilk işletmecisi (K1), kafenin açılışında ona yardımcı olan kadın arkadaşı (K2) ve kafeyi kadınlara özel kına gecesi organizasyon faaliyetlerine yönelik bir işletmeye dönüştüren şimdiki işletmecisi (K3) olmak üzere 3 kişi ile odak grup görüşmesi yapılmıştır. Görüşme, görüşülen kişilerin bilgisi dâhilinde ses kaydına kaydedildi, daha sonra yazıya geçirilerek analiz edilmiştir. Kadınlara özel kafe kadınlar için kamusal mekân kullanımını teşvik amaçlı bir girişim gibi başlasa da söz konusu mekân ayrımı başlı başına kadın kimliğinin mahrem inşasını sürdüren bir pratiktir. Bununla beraber böylesi bir ayrımla kadınları kamusal mekânda bulunmaya teşvik eden bu girişimin bile ataerkil engellerle karşılaşması, kadın bedenin özgürlüğünün adeta bir yengecin kıskacındaymışçasına
tutulduğunu göstermektedir. Kentsel mekânda kadın ve erkekleri ayrı tutmaya yönelik bu girişimler kadın bedeninin mahrem inşasını sürdüren dahası güçlendirerek yeniden üreten ideolojik inşalardır. Fakat kentsel mekân, kenti kullanan bireylerin eylemlerinden bağımsız değildir. Bu çalışma örneğinde de kentliler kadınlara özel kafe kullanımını tercih etmeyerek, kent kimliğinin muhafazakâr oluşumunu reddetmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

ayrı mekanlar, feminist coğrafya, kadınlara özel kafe, cinsiyet, mekan

Kaynakça

• Alkan, Ayten. (1999). Toplumsal Cinsiyet ve Kentsel Mekânın Düzenlenmesi Çerçevesinde Kent Planlaması Disiplini. SBF Dergisi 14. 1-32. Get by: http://www.politics.ankara.edu.tr/dergi/tartisma/1999/toplumsal-cinsiyet.pdf.
• Arendt, Hannah. (2013). İnsanlık Durumu. Çev. Şener, B. S. 7. Ed. İstanbul: İletişim Yay.
• Beebeejaun, Yasminah. (2017). Gender, urban space, and the right to everyday life. Journal of Urban Affairs. 39 (3). 323-334.
• Bondi, Liz. (1998). Gender, Class and Urban Space: Public and Private Space in Contemporary Urban Landscapes. Urban Geography. 19 (2). 160-185.
• Bondi, Liz. (2005). Gender and the Reality of Cities: embodied identities, social relations and performativities. online papers archived by the Institute of Geography, School of Geosciences, University of Edinburgh. Get by: https://www.era.lib.ed.ac.uk/bitstream/handle/1842/822/lbondi002.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Bondi, Liz. and Davidson, Joyce. (2003). Troubling the Place of Gender. K. Anderson, M. Domosh, S. Pile and N. Thrift. (Ed.). Handbook of Cultural Geography. 325-343. Sage.
• Bondi, Liz. and Domosh, Mona. (1998). On The Contours of Public Space: A Tale of Three Women. Antipode. 30 (3). 270-289.
• Bourdieu, Pierre. (2015). Eril Tahakküm. (Çev. B. Yılmaz). İstanbul: Bağlam Yay.
• Boyacıoğlu, İnci. (2016). Dünden Bugüne Türkiye’de Kadına Yönelik Şiddet ve Ulusal Kadın Çalışmaları: Psikolojik Araştırmalara Davet. Türk Psikoloji Yazıları. Kasım 2016, 19 (Special Issue). 126-145.
• Boyer, Kate. (1998). Place and the politics of virtue: clerical work, corporate anxiety, and changing meanings of public womanhood in early twentieth-century Montreal. Gender, Place and Culture. 5 (3). 261–275.
• Butler, Judith. (2014). Bela Bedenler. Çev. C. Çakırlar ve Z. Talay. İstanbul: Pinhan Yay.
• De Certau, Michel. (2008). Gündelik Hayatın Keşfi I. Eylem, Uygulama, Üretim Sanatları. Ankara: Dost Kitabevi yay.
• Harvey, David. (2014). Postmodernliğin Durumu. Çev. S. Savran. 7. Ed. İstanbul: Metis Yay.
• Harvey, David. (2016). Sosyal Adalet ve Şehir. Çev. Mehmet Moralı. 5. Ed. İstanbul: Metis Yay.
• Hubbard, Phil. (2005). Women Outdoors: Destabilizing the Public/Private Dichotomy İçinde: A Companion to Feminist Geography. 322-333. (Ed.) L. Nelson, J.Seager. Blackwell.
• Işık, Oğuz. (1994). Değişen Toplum/Mekân Kavrayışları: Mekânın Politikleşmesi, Politikanın Mekansallaşması, Toplum ve Bilim, 64-65: s. 7-38.
• Kandiyoti, Deniz. (2019). Kurtulmuş ama Özgürleşmiş mi? İçinde: Cariyeler Bacılar Yurttaşlar. 71-91. İstanbul: Metis yay.
• Karaca, Elif. Gizem. and Şar, Sevgi. (2016). Geçmişten Günümüze Kına. Lokman Hekim Tıp Dergisi. 6 (2): 30-37.
• Lefebvre, Henri. (2014). Mekânın Üretimi. (Çev. I. Ergüden) 2. Baskı. İstanbul: Sel yay.
• Mayol, Pierre. (2015). Konut. İçinde: Gündelik Hayatın Keşfi II. M. De Certau, L. Giard ve P.Mayol. s. 29-159. 2. Ed. Ankara: Dost Kitabevi.
• Mirioğlu, Güldane. (2020). Mekânı Feminist Perspektifle Okumak: Balıkesir Kenti Merkezi İş Alanı Örneği. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), 41, 103-128.
• Oğuz, Melis and Atatimur, Neslihan. (2008). Kent ve Kadın. Kültür ve Siyasette Feminist Yaklaşımlar. Sayı 6. s.126-144.
• Sennett, R. (2013). Kamusal İnsanın Çöküşü. (Çev: A. Yılmaz, S. Durak). (Orijinal Yay. yılı 1992). 3. Baskı. İstanbul: Ayrıntı Yay. Tillion, Germanine. (2006). Harem ve Kuzenler. İstanbul: Metis yay.
• Wilson, Elizabeth. (1992). Görünmez Flaneur. Çev. F. Çulha ve A. Bora. Birikim. Sayı: 43. 54-65.
• Wolff, Janet. (1985). The Invisible Flâneuse. Women and the Literature of Modernity. Theory Culture and Society. 2 (3): 37-46.