Göçmen Kadının Öznelliği Tartışması Üzerine

Yıl 2022, Cilt: 14 Sayı: 2, 17 - 32, 15.12.2022

Nazlı Şenses Özcan , Funda Gencoglu

https://doi.org/10.46655/federgi.1168871

Öz

Özellikle feminist bir bakışla kadın araştırmacılar tarafından gerçekleştirilen çalışmalarda hem kadın göçmenlerin deneyimlerinin özgünlüğünden söz etmenin kaçınılmazlığı ve vazgeçilmezliği hem de bunun ‘ötekileştirme’ tuzağına düşmeden yapılması konusunda azami dikkat gösterme çabası vurgulanmaktadır. Bu nedenle, bu yaklaşımla yapılan çalışmalarda özne, öznellik ve göçmen kadının özne olma hali gibi kavramlara dair tartışmalar son yıllarda giderek artan şekilde ön plana çıkmaktadır. Bizim bu makalede yapmak istediğimiz genel olarak göç olgusu, özel olarak kadın göçmenler hakkındaki literatürde sıkça karşılaşmakta olduğumuz bu kavramları anlamlandırmaya çalışmaktır. Bu doğrultuda, eleştirel bir literatür analizi yapıyor ve analizimizin birinci boyutunda, göçmen (ve) kadın olmanın göç sürecinde tecrübe ve/veya mücadele edilmesi gereken süreçleri ve iktidar ilişkilerini nasıl farklılaştırdığını analiz edip durumun özgünlüğünü görünür kılan çalışmaların bir haritasını çıkarıyoruz. İkinci aşamada ise bu koşullar içerisindeki öznenin nasıl tepki verdiği, ne hissettiği, ne yarattığı yani kısaca kendini nasıl var ettiği üzerine bir kavrayış geliştirmemizi sağlayan çalışmalara odaklanıyoruz. Bu iki boyutlu analizle hem göçmen kadınlar hakkındaki literatürün şimdiye kadarki gelişimini haritalandırmış hem de an itibariyle literatürün neye ihtiyaç duyduğunu tespit etmiş olmayı umuyoruz. Sonuçta, literatürdeki bu ihtiyacın kadın göçmenlerin içinde bulundukları koşulları oluşturan iktidar ilişkilerini nasıl tecrübe ettikleri ve/veya onlarla nasıl mücadele ettikleri, nasıl başa çıktıklarına dair sözlerinin ve öz-değerlendirmelerinin daha fazla duyulması/görülmesi olduğunu iddia ediyoruz.

Anahtar Kelimeler

Kadın göçmenler, özne, öznellik, cinsiyetlendirilmiş göç süreçleri

Discussions on Migrant Women's Agency in the Migration Studies on Turkey

Öz

Studies carried out by women researchers, especially with a feminist perspective, emphasize both the inevitability and indispensability of talking about the authenticity of the migratory experiences of women. Moreover, the effort is to show maximum attention to do this authenticity without falling into the trap of 'othering'. For this reason, in these studies the discussions on concepts such as agency/subject, subjectivity and the state of being an agent in the case of migrant women have increasingly come to the fore in recent years. What we want to do in this article is to try to make sense of these concepts that we frequently encounter in the literature (of the post 2015 period) about the phenomenon of migration in general and women immigrants in particular. In this regard, we conduct a critical literature analysis and, in the first dimension of our analysis, we analyze how being a migrant (and) woman look like in migratory processes and we map out the studies that make the originality/authenticty of the situation visible. In this respect, we categorize these power relations and processes as capitalist, legal-institutional and patriarchal. In the second stage, we focus on studies that enable us to develop an understanding of how the subject reacts, what she feels, reacts, creates, in short, how she realizes herself in these migratory processes. With this two-dimensional analysis, we hope to have both mapped the evolution of the literature on migrant women in Turkey so far and identified what the literature needs at the moment. Ultimately, we argue that this need in the literature is to hear/see more of the words and self-evaluations of women migrants about how they experience and/or struggle with the power relations that constitute their conditions, and how they deal with them. 

Anahtar Kelimeler

women migrants, aegnt/subject, agency, gendered migratory processes, feminization of migration

Kaynakça

• Acara, Eda. ve Özdemir, Sevim. “Spaces of Social Reproduction, Mobility, and the Syrian Refugee Care Crisis in Izmir, Turkey”. Urban Geography (2022): 1-19.
• Akyuz, Selin. ve Tursun, Özgün. “When Syrian ‘Girls’ Meet Turkish ‘Boys’: Mapping Gendered Stories of Mixed Marriages” Middle East Critique 28, no.1 (2019): 29–49. Balcioglu, Zeynep. “Agency, Forced Migration and Social Capital: The Case of Young Syrian Refugee Women in Turkey,” Youth, Gender and the Capabilities Approach to Development: Rethinking Opportunities and Agency from a Human Development Perspective der. Aurora Lopez-Fogues ve Fridevs Melis Cin (London: Routledge,2017), 163-176.
• Canefe, Nergis. “Invisible Lives: Gender, Dispossession, and Precarity Amongst Syrian Refugee Women in The Middle East” Refuge: Canada’s Journal of Refugees 34, no.1 (2018): 39-49.
• Coşkun, Emel. “Türkiye'nin Göç Rejiminde Toplumsal Cinsiyet Faktörü: Ugandalı Göçmen Kadınlar Örneği” Fe Dergi: Feminist Eleştiri 8, no.1 (2016): 91-104.
• Coşkun, Emel. “Criminalisation and Prostitution of Migrant Women in Turkey: A Case Study of Ugandan Women” Women’s Studies International Forum 68, (2018): 85–93.
• Çoşkun, Emel. ve Eski, Beril. “Toplumsal Cinsiyet Perspektifinden Türkiye’nin Sığınma Sistemi,” Göçmen ve Mülteci Kadınlar: Türkiye’de Araştırma, Politika ve Uygulamada Toplumsal Cinsiyet Farkındalığı der. Emel Çoşkun, Selmin Kaşka, Lucy Williams (İstanbul: Bağlam Yayınları, 2022), 133-154.
• Williams, Lucy, Coşkun, Emel ve Kaşka, Selmin. “Women, Migration and Asylum Seeking in Turkey: Research, Policy and Practice,” Women, Migration and Asylum in Turkey: Developing Gender-Sensitivity in Migration Research, Policy and Practice der. Lucy Williams, Emel Coşkun, Selmin Kaşka (Switzerland: Palgrave Macmillan, 2020), 1-17.
• Dedeoğlu, Saniye. “Göç Prekaryalaşma ve Kadin Emeği: Türkiye’de Suriyeli Kadinlarin Mevsimlik Tarimsal Üretimdeki Yeri”. Toplum ve Hekim 34, no.3 (2019): 187-197.
• Deniz, Ayla. “Türkiye’ye Filipinli Dadı Göçü: Aracı Firmaların Rolünü Anlamak” Coğrafi Bilimler Dergisi 16, no.2 (2018): 289-301.
• Deniz, Ayla. ve Özgür, E. Murat. “Antalya’daki Rus gelinler: Göçten Evliliğe, Evlilikten Göçe” Sosyoloji Dergisi 3, no.27 (2013):151–175.
• Donato, Katharine, Gabaccia, Donna, Holdaway, Jennifer, Manalansan, Martin. ve Pessar, Patricia. “A Glass Half Full? Gender in Migration Studies” International Migration Review (Gender and Migration Revisited) 40, no.1, (2006): 3-26.
• Ekiz-Gökmen, Çisel. “Türk Turizminin Yabancı Gelinleri: Marmaris Yöresinde Turizm Sektöründe Çalışan Göçmen Kadınlar” Çalışma ve Toplum 1, no.28, (2011): 201–231.
• Erder, Sema. “Zor Ziyaret: Nataşa mı? Döviz Getiren Bavul mu? Eski Doğu Bloku Ülkelerinden Gelen Kadınların Emek Piyasasına Girişi” Birkaç Arpa Boyu… 21. Yüzyıla Girerken Türkiye’de Feminist Çalışmalar. Prof. Dr. Nermin Abadan Unat’a Armağan der. Serpil Sancar (İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları, 2011): 191–218
• Filiyeva Erkeç, Ulviya. “Evlilik Yoluyla Kadin Göçü Ve Türkiye’de “Rus Gelin”lerin Durumu” Journal of Social Sciences and Humanities 1, no.2, (2017): 21–43.
• Gülçür, Leyla. ve İlkkaracan, Pınar. “The “Natasha” Experience: Migrant Sex Workers from the Former Soviet Union and Eastern Europe in Turkey” Women’s Studies International Forum 25, no.4, (2002): 411–421.
• Kaşka, Selmin. “Exploring “Women” and “Gender”: Trajectories of Migration Research in Turkey,” Women, Migration and Asylum in Turkey: Developing Gender-Sensitivity in Migration Research, Policy and Practice der. Lucy Williams, Emel Coşkun, Selmin Kaşka (Switzerland: Palgrave Macmillan, 2020), 23-47.
• Kivilcim, Zeynep. “Legal Violence Against Syrian Female Refugees in Turkey” Feminist Legal Studies 24, no.2, (2016): 193–214.
• Lutz, Helma. “Gender in the Migratory Process” Journal of Ethnic and Migration Studies 36, no.10, (2010): 1647–1663.
• Morokvasic, Mirjana. “Birds of Passage are also Women” International Migration Review 18, no.4, (1984): 886-907.
• McPherson, Melinda. Refugee Women, Representation and Education: Creating a Discourse of Self-Authorship and Potential (London: Routledge, 2014).
• Önder, Fatma. “İstanbul'da Evde Bakım Hizmetlerinde Çalışan Göçmen Kadınlar ve Ev Sahipleri: Mikro-Siyaset Pratiği Olarak Duygulara Bakmak” Calisma ve Toplum 71, no.4, (2021): 2863-2894
• Özkaleli, Umut. “Displaced Selves, Dislocated Emotions and Transforming Identities: Syrian Refugee Women Reinventing Selves” Women's Studies International Forum 70, (2018): 17-23.
• Özkaleli, Umut. “Agency in Multiple Temporalities: Being Syrian Women, Becoming Widows and Refugees, Remaining Pious” Women's Studies International Forum 89, (2021):1-9
• Teke-Lloyd, Fatma Armağan. “Beyond Illegality: The Gendered (In-)Securities of Illegal Armenian Care Workers in Turkey” Fe Dergi: Feminist Eleştiri 10, no.1, (2018): 79-93.
• Toksöz, Gülay. “Göç ve Refah Rejimlerinin Toplumsal Cinsiyet Üzerindeki Etkileri: Türkiye’de Göçmen Kadın İşçiler” Göçmen ve Mülteci Kadınlar: Türkiye’de Araştırma, Politika ve Uygulamada Toplumsal Cinsiyet Farkındalığı der. Emel Çoşkun, Selmin Kaşka, Lucy Williams (İstanbul: Bağlam Yayınları, 2022), 74-94.
• Toksöz, Gülay. ve Ünlütürk Ulutaş, Çağla. “Is Migration Feminized? A Gender and Ethnicity Based Review of The Literature on Irregular Migration to Turkey,” Turkey, Migration and the EU: Potentials, Challenges and Opportunities der. Seçil Paçacı-Elitok ve Thomas Straubhaar (Hamburg: Hamburg University Press, 2012), 85-111.
• Uçar, Canan. “Gaziantep Parça Başı Emek Piyasasının Suriyeli Kadınları: Emek, Zorunlu Göç ve Şiddet,” Toplumsal Cinsiyet Perspektifinden Türkiye’de Göç Araştırmaları der. Kristen Biehl ve Didem Danış (İstanbul: Sabancı Üniversitesi Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Mükemmeliyet Merkezi ve Göç Araştırmaları Derneği, 2020), 37-55.
• Ünlütürk Ulutaş, Çağla. ve Akbaş, Sezgi “Ötekilerin Ötekisi: Denizli Işgücü Piyasasında Suriyeli Kadınlar,” Feminist Sosyal Politika: Bakım, Emek, Göç. Gülay Toksöz’e Armağan der. Çağla Ünlütürk-Ulutaş (İstanbul: Notabene, 2018), 281-308
• Ünlütürk-Ulutaş, Çağla. ve Akbaş Sezgi. “Toplumsal Cinsiyet Perspektifinden Türkiye İşgücü Piyasasında Suriyeli Kadın Emeğinin Vasıfsızlaşması,” Göçmen ve Mülteci Kadınlar: Türkiye’de Araştırma, Politika ve Uygulamada Toplumsal Cinsiyet Farkındalığı der. Emel Çoşkun, Selmin Kaşka, Lucy Williams (İstanbul: Bağlam Yayınları, 2022), 206-219.
• Vaghefi, Sanam. “Devlet ve Diaspora Çıkmazında Feminizm: Türkiye’deki İranlı Sığınmacı Kadınların Toplumsal Dışlanma ve Gündelik Direniş Deneyimleri” Fe Dergi: Feminist Eleştiri 6, no.2: (2014): 51-59.
• Yalçın, Çiğdem. “Türkiye’de Ev Hizmetlerinde Çalışan Göçmen Kadınlar ve Ekonomik Şiddet” Fe Dergi: Feminist Eleştiri 7, no.1 (2015): 50-60.
• Yaman, Melda. “Suriyeli Kadin “Mültecilerin” Emek ve İstihdam Koşullari” Toplum ve Hekim 33, no.4 (2018): 306-313.