POST-NORMAL ZAMANLARDA BİLİM TEORİSİ - BİLİM KAVRAYIŞI İLİŞKİSİ

Yıl 2020, Sayı: 71, 46 - 78, 15.07.2020

Ömer Faik Anlı

Öz

Antropojenik iklim değişikliği, COVID-19 pandemisi gibi toplumsal anlamda karar risk derecesinin ve bilgi temelli öngörü belirsizliklerin yüksek olduğu ‘gerçek durumlar’ çatışan değerler ortamı yaratmaktadır. Benzer bir durum ‘aşı karşıtlığı’ gibi ‘yapay olarak üretilmiş’, kitlesel-popüler (çoğunlukla yerel) durumlara ilişkin karar alma süreçlerinde de görülmektedir. Çatışan değerler bağlamında bilgiye dayalı olmayan kararlar, gerçeklikten kopma riski taşır. Bu risk, 'bilim önemlidir!' gibi klişelerle minimize edilemezdir. O halde, ‘gerçeklikle bağın kopması’ riskini minimize ederken gerek olağan bilimin içsel işleyişinde gerekse de toplumla buluşmasında problemler açığa çıktığında politika önerilerinde ‘post-modern’ teşhislerden daha işlevsel bir alternatife ihtiyaç duyulmaktadır: Bunun için Thomas Kuhn’un teorisinden yankı bulan “post-normal” kavramı işlevsel görünmektedir. Bu durumda, bilim politika konularına uygulandığında politika önerileri için kesinlik sağlayamaz ve herhangi bir karar sürecindeki çelişkili değerler, problem çözme işinde bile göz ardı edilemez” hale gelir. Tam da bu noktada, etkileşimli diyalog bilim içi bir yöntem olmaktan öteye geçer ve müzakere masasına herkesin kendi zihninde farklı birer bilim kavrayışıyla oturup, aynı kelimeleri kullanarak anlaşmaya çalıştıkları bir ‘post-normal’ durum açığa çıkar. Bu çalışmadaki hipotetik girişim, non-analitik theoria olarak terimselleştirilen, Heidegger ve Habermas’ın teorilerinden köken alan, eklektik olmayan bir kolajla oluşturulacak alternatif bir meta-teorik zemin açmayı hedeflemiştir. Amaçlanan toplumsal bağlamda oluşturulan bilim imajı (kavrayışı) ile bilimin gerçekliğini kendisine konu edinen bilim teorisi arasındaki boşluğu belirleyebilecek teorik bir çerçeve oluşturabilmektir.

Anahtar Kelimeler

Post-normal, Bilim Teorisi, Bilim Kavrayışı, Heidegger, Habermas

The Relationship Between Theory of Science and Understanding of Science in Post-Normal Times

Öz

An environment of conflicting values emerges in decision-making processes regarding real situations with high level of knowledge-based predictive uncertainties and risk levels such as anthropogenic climate change, COVID-19 pandemics. A similar situation is observed in decision-making processes regarding 'artificially produced' (mostly local) mass-popular situations such as anti-vaccination movement. Decisions that are not knowledge-based in the context of conflicting values carry the risk of disconnection from reality. This risk is not minimized by stereotypes like 'science matters'. Therefore, when minimizing the risk of 'disconnection from reality', a more functional alternative is required than 'post-modern' diagnoses when problems arise both in the internal functioning of ordinary science and in meeting with society: For this, the concept of "post-normal", which echoes Thomas Kuhn's theory, seems functional. In this case, when science is applied to policy issues, it cannot provide certainty for policy recommendations, and contradictory values in any decision process become indispensable even in problem solving. It is precisely at this point that interactive dialogue goes beyond being an in-science method, and a 'post-normal' situation emerges in the negotiating table where everyone tries to agree with a different understanding of science in their own mind and try to agree using the same words. The hypothetical intervention in this study aimed to open an alternative meta-theoretical ground to be created with a non-eclectic collage, termed as non-analytical theoria, originating from the theories of Heidegger and Habermas. The aim is to create a theoretical framework to illuminate the gap between the science image (comprehension) created in the social context and the theory of science that takes the reality of science as a subject.

Anahtar Kelimeler

Post-normal, Theory of Science, Conception of Science, Heidegger, Habermas

Kaynakça

• Eczacıbaşı, Faruk. Daha Yeni Başlıyor. 4. Baskı, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2019.
• Fay, Brian, Çağdaş Sosyal Bilimler Felsefesi. çev. İsmail Türkmen. 4. Basım. Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2017.
• Feyerabend, Paul, Yönteme Karşı. çev. Ertuğrul Başer, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 1999.
• Feyerabend, Paul, Özgür Bir Toplumda Bilim. çev.Ahmet Kardam, Ayrıntı Yayınları, İstanbul, 2017.
• Funtowicz, Silvio. O. & Ravetz, Jerome R. “Science For a Post-normal Age”, Futures, 25, s. 739-755, 1993.
• Grove, Jack, “Social sciences and humanities faculties 'to close' in Japan after ministerial intervention”, Times Higher Education, https://www.timeshighereducation.com/news/social-sciences-and-humanities-faculties-close-japan-after-ministerial-intervention 2015 (Erişim Tarihi: 05.10.2017)
• Habermas, Jürgen, “İdeoloji” Olarak Teknik ve Bilim. çev. Mustafa Tüzel. 7.Baskı. Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2010.
• Habermas, Jürgen, Sosyal Bilimlerin Mantığı Üzerine. çev. Mustafa Tüzel, Alfa Yayınları, İstanbul, 2018.
• Hacking, Ian, Temsil ve Müdahale -Doğa Bilimleri Felsefesine Girişte Temel Konular-. Çeviren: O. A. Altınok, 1.Baskı. Alfa Yayınları, İstanbul, 2016.
• Heidegger, Martin What is called thinking?. Translated by F. D. Wieck & J. G. Gray. Harper & Row, New York, 1968.
• Heidegger, Martin, “What is metaphysics?”, ed. D. F. Krell, in Basic writings. 2nd rev. and expanded edition, pp. 89-110. Harper-SanFrancisco, San Francisco, 1993.
• Heidegger, Martin, Varlık ve Zaman. çev. Kaan Ökten, 2.Basım. Alfa Yayınları İstanbul, 2018.
• Hobsbawm, Eric, Devrim Çağı 1789-1848. çev. Bahadır Sina Şener. 8. Baskı. Dost Kitabevi, Ankara, 2016.
• Hulme, Mike, İklim Değişikliği Konusunda Neden Anlaşamıyoruz? -İklim Değişikliğinin Bilimsel, Ekonomik, Politik ve Sosyolojik Boyutu-, çev. Merve Özenç, Alfa Yayınları, İstanbul, 2016.
• Jasanoff, Sheila, “Technologies of Humility”. Nature 450, 33. 2007, https://doi.org/10.1038/450033a.
• Lakatos, Imre, “Yanlışlama ve Bilimsel Araştırma Programlarının Metodolojisi”, Eleştiri ve Bilginin Gelişmesi, Editör: Imre Lakatos, Alan Musgrave, s.123-246. Çeviren: Nur Küçük. İthaki Yayınları, İstanbul, 2017.
• Nalbantoğlu, Hasan Ünal, “Modern Çağ’da universitas kavramına ne oldu?”, Arayışlar içinde, s.13-36. İletişim Yayınları, İstanbul, 2009.
• Snow, Charles Percy, İki Kültür. çev. Tuncay Birkan, 5. Baskı, Tübitak Popüler Bilim Kitapları, Ankara, 2010.
• Weinberg, Alvin M. “Science and Trans-Science”, Minerva, Vol. 10, No.2, pp. 209-222, 1972.
• Wittgenstein, Ludwig, Philosophical Investigations. Translated by G.E.M Anscombe, Third Edition, Blackwell Publishing, USA, 2001.
• Wolff, Jonathan, “Why is Middlesex University philosophy department closing?”, The Guardian,https://www.theguardian.com/education/2010/may/17/philosophy-closure-middlesex-university 2010 (Erişim Tarihi: 25.03.2020)