anthropocentric approach in crisis perod philosophies: Ibn Bajje and Levinas Examples

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 75, 384 - 399, 15.07.2022

Ömer Ceran

Öz

Philosophers have been influenced by the events of their age while generating their thoughts. These mostly political and social events affected them positively or negatively. Periods of future anxiety and affecting the whole society qualify as crisis periods. Ibn Bājje and Levinas who is the subject of this study lived in such a crisis period. Ibn Bājje –a twelfth century philosopher from Muslim Spain- was born in al-Andalus where small states were constantly at war with each other in the 12th century. He lived in late his life in Almoravids period. Levinas was born Litvanya as a member of Jewish family in 1906. He witnessed two world wars. Many of his close relatives were killed by Nazis. While he was fighting in the French army againts Germany he was captured and gained his freedom thanks to international agreements. Thoughts both philosophers are human oriented. However, Their thoughts developed in different directions. Ibn Bājje’s philosohy has an introverted understanding and promotes personel exaltation. Despite that Levinas placed ‘the other’ at the center of his philosophy. We will consider and compare thoughts of two philosophers in this study.

Anahtar Kelimeler

Ibn Bajje, Levinas, Crisis period philosophy

KRİZ DÖNEMİ FELSEFELERİNDE ANTROPOSANTRİK YAKLAŞIM: İBN BACCE VE LEVİNAS ÖRNEKLERİ

Öz

Filozoflar düşüncelerini üretirken yaşadıkları çağı olaylarından etkilenmişlerdir. Onların düşüncelerine etki eden çoğunlukla siyasi ve sosyal karakterli bu olaylar onların hayatlarında bazen olumsuz izler ve hatıralar bırakmıştır. Gelecek kaygısının açık bir şekilde kendisini hissettirdiği ve ortaya çıkan olumsuz durumun topyekûn yaşandığı bu dönemler kriz dönemleri olarak nitelenmektedir. Bu dönemlerde yaşamış olan filozofların düşünceleri üzerinde bu ortamın etkilerini görmek mümkün olmaktadır. Bu çalışmamızda düşüncelerini değerlendireceğimiz İbn Bācce ile Levinas yaşadıkları dönemler itibariyle böyle bir kriz döneminde düşüncelerini üretmiş filozoflardır. İbn Bācce Endülüs’te küçük devletlerin sürekli birbiriyle savaş halinde oldukları bir dönemde doğmuş ve ömrünün sonlarını katı ve mutaassıp bir din anlayışına sahip olan Murabıtlar Devleti döneminde yaşamıştır. Levinas ise Yahudi bir ailenin çocuğu olarak dünya savaşlarına gebe bir ortamda Avrupa’da doğmuş ve Nazizmin ve Yahudi karşıtlığının yükseldiği bir ortamda ölümün nefesini sürekli ensesinde hissettiği bir çocukluk ve gençlik geçirmiştir. Nitekim o birçok yakın akrabasını Nazi kamplarında kaybetmiştir. Düşünceleri dikkatle izlenecek olursa her iki filozofun, düşüncelerinde insanı merkeze alan bir anlayış geliştirdikleri görünmektedir. Fakat bu antroposantrik yaklaşımın yansıması ikisinde farklı yönlerde gelişmiştir. İbn Bācce içe dönük bir anlayış ve içsel bir tecrübeyle insanı amacına ulaştırmayı önerirken Levinas dışa dönük bir bakış açısıyla, başkasını/ötekini ön plana çıkarmıştır. Biz bu çalışmada her iki filozofun düşünceleri için yaşamlarıyla bağlantılı olarak bir çözümleme yapmaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

İbn Bacce, Levinas, Kriz dönemi felsefeleri

Kaynakça

• Acar, Sengün Meltem. “Levinas’ta Aşkınlık Düşüncesine Giriş”, Kaygı Felsefe Dergisi, 2016, sayı: 27, ss. 93-110
• Akarsu, Bedia. Çağdaş Felsefe, İstanbul: İnkılâp Kitabevi, 1994.
• Alford, C. Fred. Levinas, The Frankfurt School and Psychoanalysis, London: Continuum, 2002.
• Aydınlı, Yaşar. “İbn Bâcce” maddesi, TDV İslâm Ansiklopedisi, c. 19, ss. 348-353
• Bernasconi, Robert. Levinas Okumaları, çev: Zeynep Direk, İstanbul: Pinhan Yayıcılık, 2011.
• Doukhan, Abi. Emmanuel Levinas A Philosophy of Exile, London: Bloomsbury, 2012.
• Groff, Peter S. “Cultivating Weeds: The Place of Solitude in The Political Philosophies of Ibn Bājje and Nietzsche”, Philosophy East & West, volume: 70, number: 3, 2020, ss. 699-739
• Gözel, Özkan. Levinas, İstanbul: Say Yayınları, 2012.
• Güneş, Cevriye Demir. “Emmanuel Levinas ve Etik”, Çağdaş Fransız Felsefesinde Etik, ed: Veli Urhan, Ankara: Hece Yayınları, 2016.
• İbn Bācce, “Fī Ġāyeti’l-İnsāniyye”, Rasāilü İbn Bācceti’l-İlāhiyye içinde, tah. Mācid Faḥri, Beyrūt: Dāru’n-Nehār, 1991.
• İbn Bâcce, Kitâbü’n-Nefs, çev. Burhan Köroğlu, İstanbul: Yazma Eserler Kurumu Yayınları, 2019.
• İbn Bācce, “Tedbīru’l-Mütevaḥḥid”, Rasāilü İbn Bācceti’l-İlāhiyye içinde, tah. Mācid Faḥri, Beyrūt: Dāru’n-Nehār, 1991.
• Kopecka, Panlina. “The Perfect City by al-Farabi and Ibn Bajja”, Paideia: Philosophical E-Journal of Charles University, 2015, volume: XII, issue: 2-3.
• Levinas, Emmanuel. Sonsuza Tanıklık Emmanuel Levinas’tan Seçme Yazılar, haz: Zeynep Direk, Erdem Gökyaran, İstanbul: Metis Yayınları, 2002.
• Levinas, Emmanuel. Otherwise Than Being or Beyond Essence, trans. to English: Alphonso Lingis, London: Kluwer Academic Puplishers, 1978.
• Lèvinas, Emmanuel. Ölüm ve Zaman, çev: Nami Başer, İstanbul: Ayrıntı Yayınları, 2006.
• Levinas, Emmanuel. Zaman ve Başka, çev: Özkan Gözel, haz: Zeynep Direk, İstanbul: Metis Yayınları, 2005.
• Masûmî, M. Saghir Hasan. “Endülüs’ün Büyük Filozofu İbn Bâcce”, çev: Bayram Tamtürk, Mütefekkir Dergisi, 2020, sayı: 13/7, ss. 291-306
• Moran, Dermot. Edmund Husserl Founder of Phenomenology, Cambridge: Polity Press, 2005.
• O’Callaghan, Joseph F. A History of Medieval Spain, London: Cornell University Press, 1983.
• Steiner, Gary. Anthropocentrism and Its Discontents, Pittsburgh: University of Pittsburgh Press, 2005.
• Tassone, Biagio B. From Psychology to Phenomenology, Franz Bretano’s Psychology from an Empirical Stantpoint and Contemporary Philosophy of Mind, London: Palgrave Macmillan, 2012.
• Ülken, Hilmi Ziya. İslâm Felsefesi, Ankara: Doğu Batı Yayınları, 2015.
• Özalp, Hasan. “Endülüs’te Aklî Düşünce”, İslam Felsefesi Tarihi, ed. Bayram Ali Çetinkaya, Ankara: Grafiker Yayınları, 2012.
• Ünder, Hasan. Çevre Felsefesi, Ankara: Doruk Yayımcılık, 1996.
• Yıldız, Mustafa. “Yalnızlığın Felsefesi: İbn Bacce’de Filozofun Yabancılaşması Sorunu”, Felsefe Dünyası Dergisi, 2012/1, sayı: 55, ss. 99-126