ONTOLOJİ İLE EPİSTEMOLOJİ ARASINDAKİ MESAFEYİ AHLAKLA KAPATMAK: MEVLÂNA’DA AYRICALIKLI BİR EPİSTEMOLOJİK STATÜ OLARAK AHLAK

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 75, 19 - 36, 15.07.2022

Zübeyir Ovacık

Öz

Mevcut çalışma ahlak merkezli bir düşünce dizgesi ortaya koymuş olan Mevlânâ’da ahlak gibi değerler alanına ilişkin bir disiplinin ontolojik ve epistemolojik çerçevesinin nasıl temin edileceği meselesi üzerine yoğunlaşmaktadır. Epistemolojik ve ontolojik bir tartışmayı ahlak dolayımıyla gündemine almış olan Mevlâna, ahlak alanını evren içerisindeki insanı konuşabilmenin yegâne alanı olarak tayin etmektedir. Tasavvuf düşüncesinin teorik imkânları içerisinde kendine özgü bir varlık metafiziği ortaya koyan ve bu metafizik kurguya elverişli epistemolojik enstrümanlardan söz eden Mevlâna, süjenin obje ile ilişkisini de bir değer ontolojisi çerçevesi içerisinde ele almaktadır. Tasavvuf düşüncesinin keşf ve sezgi yöntemini esas aldığı görülen Mevlâna’nın açıklamalarının nasıl rasyonelleştirilebileceği meselesi felsefi düşünce açısından kritik bir konu olmaya devam etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Mevlâna, Ahlak, Etik, Ontoloji, Epistemoloji, Felsefe

CLOSING THE DISTANCE BETWEEN ONTOLOGY AND EPISTEMOLOGY WITH ETHICS: ETHICS AS A PRIVILEGED EPISTEMOLOGICAL STATUS IN MEVLANA

Öz

The present study focuses on the issue of how to provide the ontological and epistemological framework of a discipline related to the field of values such as morality in Mevlânâ, who has revealed a moral-centered thought system. Mevlana, who has put an epistemological and ontological discussion on his agenda through morality, determines the field of morality as the only field of speaking to the human in the universe. Mevlâna, who reveals a unique metaphysics of existence within the theoretical possibilities of Sufi thought and talks about epistemological instruments suitable for this metaphysical fiction, also deals with the relationship of the subject with the object within the framework of a value ontology. The issue of how to rationalize Rumi's explanations, which seems to be based on the method of discovery (keşf) and intuition in Sufi thought, remains a critical issue in terms of philosophical thought.

Anahtar Kelimeler

Mevlana, Morality, Ethics, Ontoloji, Epistemoloji, Felsefe

Kaynakça

• • Aristoteles (1996). Metafizik, Çev. Ahmet Arslan, İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• • Atademir, Hamdi R. (1947). Filozoflara Göre Felsefe, Konya: Akdemir Yayımevi.
• • Badiou, A. (2013). Etik, Kötülük Kavrayışı Üzerine Bir Deneme, çev.: Tuncay Birkan, İstanbul: Metis Yayınları.
• • Çilingir, L. (2019). “Etik Temellendirme”, Etik ve Etik Sorunlar, Editör: Prof. Dr. Celal Türer, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• • Descartes, R. (1997). Felsefenin İlkeleri. (Çev. M. Karasan). İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• • Fara, Patricia. (2012). Bilim, Dört Bin Yıllık Bir Tarih, Çeviren: Aysun Babacan, İstanbul: Metis Yayınları.
• • Heidegger. (2021). Varlık ve Zaman, Çev. Kaan Ökten, İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• • Kant, I. (1999). Pratik Aklın Eleştirisi, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• • Kant, I. (2002). Gelecekte Bilim Olarak Ortaya Çıkabilecek Her Metafiziğe Prolegomena, Çevirenler: İoanna Kuçuradi-Yusuf Örnek, Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• • Mevlâna. (2007). Divan-ı Kebir, I-VIII c., Çev. A. Gölpınarlı, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• • Mevlâna. (2015). Mesnevî-i Ma’nevî, Çevirenler: Prof. Dr. Derya Örs, Prof. Dr. Dr. Hicabi Kırlangıç, İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları: 216.
• • Platon. (2010). Devlet, Çev. Sabahattin Eyuboğlu - M. Ali Cimcoz, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• • Türer, C. (2018). “Türkistan’ın Pîri Hoca Ahmed Yesevi”, Türk Düşünce Tarihi, Editör: Bayram Ali Çetinkaya, Ankara: Grafiker Yayınları.
• • Türer, C. (2019). “Niçin Etik”, Etik ve Etik Sorunlar, Editör: Prof. Dr. Celal Türer, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• • Türer, C. (2019). “Normatif Etikler”, Etik ve Etik Sorunlar, Editör: Prof. Dr. Celal Türer, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• • Ülken, H. Z. (1936). Yirminci Asır Filozofları, İstanbul: Kanaat Kitapevi.