Kırşehir Ekolojik Koşullarında Bazı Mercimek (Lens culinaris L.) Çeşitlerinin Tarımsal Özelliklerinin ve Özellikler Arası İlişkilerin Belirlenmesi

Yıl 2021, Cilt: 8 Sayı: 15, 15 - 32, 01.06.2021

Ömer Sözen , Mehmet Yağmur

Öz

Kırşehir çevreyle ilgili koşullarında bazı mercimek (Lens culinaris L.) çeşitlerinin tane verimi ile bazı verim öğeleri yanında incelenen özellikler arası ilişkiler ortaya konulmuştur. Çalışma
Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi’ne ait deneme arazisinde 2020 ve 2021 yıllarında yazlık yetiştirme periyodunda yürütülmüştür. Tescilli 10 adet mercimek çeşidinin kullanıldığı çalışma
tesadüfi blokları deneme deseninde 3 tekrarlamalı olarak kurulmuştur. Çalışmada mercimek çeşitlerinde bitki boyu, ilk bakla yüksekliği, bitkide bakla sayısı, bitkide tane sayısı, bin tane ağırlığı, bitkide tane verimi, biyolojik verim ve dekara tane verimi gibi agronomik özellikler incelenmiştir. Çalışma sonucunda mercimek çeşitleri veriminin incelenen verim parametrelerinin bazılarından önemli derecede etkilendikleri belirlenmiştir. Tane verimi bakımından en yüksek ortalama değer 126.6 kg/da ile Karagül mercimek çeşidinden elde edilirken, en düşük değer ise 96.68 kg/da ile Yusuf han çeşidinde bulunmuştur. Yapılan korelasyon analizi sonucunda ise dekara tane veriminin yüz tane ağırlığı hariç tüm parametrelerle olumlu ve önemli ilişkiler sergiledikleri ortaya konulmuştur. Sonuç olarak Ankara Yeşili ve Sultan mercimek çeşitlerinin Kırşehir çevreyle ilgili şartlarında ümit var oldukları sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mercimek, çeşit, verim, verim öğeleri, korelasyon, Mercimek, çeşit, verim, verim öğeleri, korelasyon

Determination of Agricultural Characteristics and Relationships of Some Lentil Cultivars in Kırşehir Ecological Conditions

Öz

Anahtar Kelimeler

Mercimek, çeşit, verim, verim öğeleri, korelasyon

Kaynakça

• Akdağ, C. 1996. Yemeklik Tane Baklagiller. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları No: 10, Ders Notları Serisi No:4, Tokat.
• Aydın, N., Aydoğan, A., Karagöz, A., Karagül, V., Horan, A., Gürbüz, A. 2004. Orta Anadolu ve Kuzey Geçit Bölgelerindeki Yeşil Mercimek (Lens culinaris Medik) Genetik Kaynaklarının Toplanması, Karakterizasyonu ve Ön Değerlendirilmesi. Proje No: TAGEM/lY/96/02/03/004.
• Aydoğan, A., Aydın, N., Karagöz, A., Karagül, V., Horan, A., Gürbüz, A. 2003. İç Anadolu ve Kuzey Geçit bölgelerindeki yeşil mercimek (Lens culinaris Medik.) genetik kaynaklarının toplanması, karakterizasyonu ve ön değerlendirmesi. Türkiye 5. Tarla Bitkileri Kongresi. 13-17 Ekim 2003, Diyarbakır, 160-165.
• Aydoğan, A., Karagül, V., Gürbüz, A. 2008. Farklı Ekim Zamanlarının Yeşil ve Kırmızı Mercimeğin (Lens culinaris Medik.) Verim ve Verim Öğelerine Etkileri. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 17 (1- 2): 25-33.
• Baysal, A.S. and Başoğlu, S. 1988. Role of Chickpeas and Lentils in Human Nutrition. Chickpeas and Lentils Symposium, Turkish Grain Board Press, Antalya, Turkey.
• Bhattacharya, S., Narasimha, H. V., Bhattacharya, S. 2005, The Moisture Dependent Physical and Mechanical Properties of Whole Lentil Pulse and Split Cotyledon. International Journal of Food Science & Technology, 40 (2): 213-221.
• Biçer, B. T. and Şakar, D. 2008. Heritability and Path Analysis of Some Economical Characteristics in Lentil. Journal Central European Agriculture, 9 (1):191-196.
• Biçer, B.T. and Şakar, D. 2008a. Studies on Variability of Lentil Genotypes in Southeastern Anatolia of Turkey. Notulae Botanicae Horti Agrobotanici Cluj-Napoca, 36 (1): 20-24.
• Biçer, B.T. and Şakar, D. 2010. Heritability of Yield and Its Components in Lentil (Lens culinaris Medik.). Bulgarian Journal of Agricultural Science, 16 (1): 30-35.
• Bildirici, N. and Çiftçi, V. 2001, Van Ekolojik Koşullarında Yüksek Verimli Küçük Mercimek Çeşitlerinin ve Tane Verimi ile Verim Ögeleri Arasındaki ilişkilerin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 16 (1): 67-72.
• Bozdemir, Ç. and Önder, M. 2009. Yazlık Yeşil Mercimek (Lens culinaris Medik.) Genotiplerinin Ankara Ekolojik Koşullarında Verim ve Bazı Verim Özelliklerinin Belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 23 (49): 1-9.
• Bucak, B., Al, V., Baysal, İ., Polat, T. 2003. Kırmızı mercimekte alternatif hat ve çeşitler. GAP III. Tarım Kongresi, Şanlıurfa, 555-558.
• Burç, H. 2019. Türkiye’de tescil edilmiş bazı mercimek çeşitlerinin Kahramanmaraş ekolojik şartlarında verim ve bazı morfolojik özelliklerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, 47 s.
• Canbolat, M. 2014. Kahramanmaraş Koşullarında değişik mercimek (Lens culinaris Medik.) çeşitlerinde ekim sıklığının verim ve verim unsurları üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Kahramanmaraş, 55 s.
• Demirhan, M. H. 2006. Siirt ekolojik koşullarında bazı kışlık mercimek çeşitlerinin çeşit ve adaptasyon özellikleri üzerine araştırmalar. Yüksek Lisans Tezi, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, 56 s.
• Düzgüneş, O., Kesici, T., Kavuncu, O., Gürbüz, F. 1987. Research and Trial Methods. Journal of Agricultural Faculty of Ankara University, 381.
• Elkoca, E. and Çınar, T. 2015. The Adaptation Agronomical and Quality Characteristics of Some Dry Bean (Phaseolus vulgaris L.) Cultivars and Lines Under Erzurum Ecological Conditions. Anadolu Journal of Agricultural Sciences, 30: 141-153.
• Encan, G. 2004. Research of Yield and Its Yield Components in Some Lentil Lines. Institute of Science of Ankara University Master’s Thesis, Ankara, 50.
• Erman, M., Demirhan, H., Tunçtürk, M. 2005. Siirt ekolojik koşullarında kışlık olarak yetiştirilebilen bazı mercimek çeşitlerinin önemli tarımsal ve bitkisel özelliklerinin belirlenmesi. Türkiye IV. Tarla Bitkileri Kongresi, 5- 9 Eylül, Antalya, Cilt: I, 237-240.
• FAOSTAT, 2019. Food and Agriculture Organization of the United Nations. http://www.fao.org/faostat, (5 Kasım 2021).
• Ghafoor, A., Zubair, M., Malik, B.A. 1990. Path Analysis is Mash (Vigna mungo L.). Pak. J. Of Botany, 22 (2):160-167.
• Günel, E., Yılmaz, N., Erman, M., Kulaz, H. 1993. Van Ekolojik Koşullarında Mercimeğin (Lens culinaris Medic.) Fenolojik ve Morfolojik Özellikleri Üzerinde Araştırmalar. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, (12): 315-323.
• Güneş, M. 2016. Kahramanmaraş koşullarında bazı yemeklik baklagil (Bakla, Mercimek, Nohut, Bezelye) çeşitlerinin verim ve verim unsurlarının belirlenmesi üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, 56 s.
• Kaçar, O. and Azkan, N. 1997. Bursa ekolojik koşullarında yetiştirilebilecek mercimek çeşitlerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi, 22-25 Eylül 1997, Samsun, 598-600.
• Kakde, S. S., Sharma, R. N., Khilkre, A. S., Lambade, B. M. 2005. Correlation and path analysis studies (Lens culinaris M.). Journal of Soils and Crops, 15(1): 67-71.
• Karadavut, U., Erdoğan, C., Özdemir, S., Geçit, H. H. 1999. Küçük taneli bazı yabancı mercimek hatlarının Amik Ovası koşullarında kışlık olarak yetiştirilmesi üzerine bir araştırma. Türkiye III. Tarla-Bitkileri Kongresi, 15-18 Kasım 1999, Adana, 407-411.
• Karadeniz, E. 2008. Mardin-Kızıltepe koşullarında Türkiye’de tescil edilmiş mercimek çeşitlerinin verim ve bazı verim özelliklerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Yüzüncü Yıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Van.
• Kayan, N. and Olgun, M. 2012. Evaluation of Yield and Sökme Yield Components in Lentil (Lens culinaris Medik.). International Journal of Agriculture: Research and Review, 2: 834-843.
• Koç, M. 2004. Diyarbakır koşullarında bazı kırmızı mercimek (Lens culinaris Medik.) çeşit ve hatlarında verim ve verimle ilgili özelliklerin saptanması üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, 43 s.
• Koç, M. and Anlarsal, A. E. 2018. Güneydoğu Anadolu Bölgesi Ekolojik Koşullarında Bazı Kırmızı Mercimek (Lens culinaris Medik.) Çeşit ve Hatlarının Önemli Tarımsal Özellikleri Yönünden Genotip X Çevre İnteraksiyonlan ve Stabilitelerinin Belirlenmesi Üzerine Araştırmalar. Çukurova Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, Cilt: 36-1.
• Kumar, R., Sharma, S. K., Sharma, A., Sharma, S. 2004. Path Coefficient Analysis of Yield Components in Lentil (Lens culinaris Medik.). Legume Research, 27 (4): 305-307.
• Küçükay, A.B. 2019. Isparta koşullarında yetiştirilen kırmızı mercimek çeşitlerinin verim ve verim öğelerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, 71 s.
• Küçüakay, B. A., Şener, A., Kaya, A. 2019. Isparta Koşullarında Yetiştirilen Kırmızı Mercimek Çeşitlerinin Verim ve Verim Öğelerinin Belirlenmesi. Türk Tarım Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 7 (sp2): 97-102.
• Ölmez, Z. T. A. 2011. Adıyaman koşullarında değişik mercimek (Lens culinaris Medik.) çeşitlerinde verim ve verim unsurları üzerine bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, 68 s.
• Öktem, A. G. 2016. Şanlıurfa Koşullarında Yetiştirilen Bazı Kırmızı Mercimek (Lens culinaris Medik.) Genotiplerinin Verim ve Verim Öğelerinin Belirlenmesi. Nevşehir Bilim ve Teknoloji Dergisi, 5 (1): 27-34.
• Paola, R., Giulio, R., Paola, D. R. 1991. Response to Selection for Seed Yield in Bean (Phaseolus vulgaris L.). Euphytica, 57: 117-123.
• Solanki, I. S. 2006. Comparison of Correlations and Path Coefficients Under Different Environments in Lentil (Lens culinaris Medik.). Crop Improvement, 33 (1): 70-73.
• Sözen, Ö. and Karadavut, U. 2017. Bazı Yeşil Mercimek Genotiplerinde Dane Verimi ve Verim Komponentleri Arasındaki İlişkilerin Belirlenmesi. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 26 (1): 104-110.
• Stoilova, T. 1998b. Evaluation of Lentil Germplasm for Morphological, Phenological and Disease Resistance. 3. Europan Conference on Grain Legumes. Valladolid, Spain, 207.
• Şakar, D., Biçer, T., Gül, Ö., Alp A. 1997. Güneydoğu Anadolu yerel mercimeklerinde bazı özellikler yönünden gözlemlenen varyasyonlar. Türkiye II. Tarla Bitkileri Kongresi, 22-25 Eylül 1997, Samsun, 593-594 s.
• Şehirali, S. 1988. Yemeklik Dane Baklagiller. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları: 1089, Ders Kitabı No:314, Ankara.
• Tekin, Y. 2019. Batman ekolojik koşullarında farklı mercimek çeşitlerinin verim ve adaptasyon özellikleri üzerinde araştırma. Yüksek Lisans Tezi, Siirt Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, 66 s.
• Toklu, F., Özkan, H., Karaköy, T., Coyne, C. J. 2017. Evaluation of Advanced Lentil Lines for Diversity in Seed Mineral Concentration, Grain Yield and Yield Components. Tarım Bilimleri Dergisi, 23: 213-222.
• Trowell, H., Burkitt, D., Heaton, K. 1985. Dietary Fibre, Fibre-Depleted Foods and Disease. Academic Press, 433, London, England.
• Türk, Z. and Atikyılmaz, N. 1998. Diyarbakır Ekolojik Koşullarında Yüksek Verimli Kırmızı Mercimek Çeşitlerinin Belirlenmesi. Harran Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 3 (3-4): 67-72.
• Ulukuş, F. 2019.Yurtiçi ve yurtdışı kaynaklı mercimek genotiplerinin önemli tarımsal özelliklerinin belirlenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, 69 s.
• Ulukuş, F. and Önder, M. 2019. Agronomic Characteristics of Domestic and Abroad Originated Lentil Genotypes. Selçuk Journal of Agriculture and Food Sciences, 33(2): 114-120.
• Urbano, G., Porres, J. M., Frias, J., Concepeio, V. V. 2007. Nutritional Value. Lentil. S. Yadav, D. McNeil and P. Stevenson, 47-93, Springer Netherlands.
• Verma, A.K., Matho, R.N., Bhattacharya, A. 2004. Path Analysis in Lentil (Lens culinaris Medik). Journal of Research, Birsa Agricultural University, 16 (1): 135-138.
• Wallace, D., Baudoin, J., Beaver, J., Coyne, D., Halseth, D., Masaya, P., Munger, H., Myers, J., Silbernagel, M., Yourstone, K. 1993. Improving Efficiency of Breeding for Higher Crop Yield. TAG Theoretical and Applied Genetics, 86 (1): 27-40.
• Younis, N., Hanif, M., Sadiq, S., Abbas, G., Asghar, M.J., Haq, M.A. 2008. Estimation of Genetic Parameters and Path Analysis in Lentil. Pak. J. Agr. Sci. 45 (3):44- 48.