PSİKANALİTİK BİR OKUMA DENEMESİ: ELEKTRA KOMPLEKSİ IŞIĞINDA AŞK-I MEMNU

Yıl 2017, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 9, 01.04.2017

Hayrunisa Topçu

Öz

Psikanaliz,
sadece tıp alanında çığır açmakla kalmaz, edebiyat araştırmalarına da geniş ve
derinlikli bir bakış açısı kazandırır. Ham maddelerinden biri insan olan
edebiyat da psikiyatri için geniş bir deney alanı oluşturur. Psikanalizin
kurucularından Sigmund Freud’un tıp dünyasına kazandırdığı Elektra ve Oedipus
kompleksleri genel anlamıyla, üç ile beş yaş aralığındaki çocukların, kendi
cinslerinden olan ebeveynlerini rakip kabul ederken karşı cinsten olan
ebeveynlerine düşmanlık beslemeleri şeklinde açıklanabilir. Bu durumun akabinde
sağlıklı bir ruhsal gelişim devam ettirilirse kompleksin etkileri ortadan
kalkar fakat aksi durumda kompleksin yansımaları yetişkinliğe de sıçrayabilir.

Bu
çalışmada edebiyat araştırmacılarınca Türk edebiyatının en başarılı eserlerinden
kabul edilen Halit Ziya Uşaklıgil’in Aşk-ı
Memnu adlı romanı Elektra kompleksi bağlamında çözümlenmeye çalışılacaktır.
Romanın baş kahramanlarından Bihter’in kendisinden oldukça büyük Adnan
Ziyagil’le yaptığı evlilik ve annesi Firdevs Hanım’a duyduğu nefret Elektra
kompleksi ışında değerlendirilecektir. Böylelikle hem Aşk-ı Memnu’nun farklı bir bakış açısıyla incelenmesi hem de roman
kahramanlarının daha derinlikli bir değerlendirmesinin yapılması
planlanmaktadır. Bu çalışmanın aynı zamanda psikoloji ile edebiyat arasındaki
sıkı ilişkinin bir göstergesi olarak psikanalitik çözümlemeler için örnek
oluşturacağı umulmaktadır. 

Anahtar Kelimeler

Aşk-ı Memnu, psikanaliz

Kaynakça

• CEBECİ, O. (2004). Psikanalitik Edebiyat Kuramı. İstanbul: İthaki Yayınları.
• ENGİNÜN, İ. (2010). Halit Ziya. Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839 – 1923) (s. 328-362). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• FREUD, S. (1996). Psikanalize Toplu Bakış. Beş Konferans ve Psikanalize Toplu Bakış (Çev.: K. Şipal). (s. 75 – 157). İstanbul: Cem Yayınevi.
• FREUD, S. (1997a). Kadın Cinselliği. Cinsellik Üzerine (Çev.: S. Budak). (s. 357-379). Ankara: Öteki Yayınları.
• FREUD, S. (1997b). Kadınlık. Psikanalize Yeni Giriş Dersleri (Çev.: S. Budak). (s. 141-165). Ankara: Öteki Yayınları.
• KERMAN, Z. (2008). Halit Ziya Uşaklıgil’in Romanlarında Batılı Yaşayış. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• KORKMAZ, R. (2004). Servet-i Fünun Edebiyatı. İçinde R. Korkmaz (Ed.), Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı (1839 – 2000) (s. 119-164). Ankara: Grafiker Yayınları.
• MORAN, B. (2004). Psikanaliz ve Eleştiri. Edebiyat Kuramları ve Eleştiri (s. 149-156). İstanbul: İletişim Yayınları.
• ÖNERTOY, O. (1995). Halit Ziya Uşaklıgil Romancılığı ve Romanımızdaki Yeri. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• TANPINAR, A. H. (2007). Hâlit Ziya Uşaklıgil. Edebiyat Üzerine Makaleler (s. 288-290). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• TURA, S. M. (2002). Şeyh ve Ayna. Şeyh ve Arzu. (s. 11-48). İstanbul: Metis Yayınları.
• UŞAKLIGİL, H. Z. (2010). Aşk-ı Memnu. (Haz.: M. Kaya). İstanbul: Özgür Yayınları.