TÜRKİYE’DE İHRACAT, DÖVİZ KURU, İŞSİZLİK VE EKONOMİK BÜYÜME İLİŞKİSİ: FOUİER KANTİL NEDENSELLİK VE FOURİER ADL EŞBÜTÜNLEŞME TESTLERİNDEN YENİ KANITLAR

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 2, 298 - 309, 30.06.2023

Gökçen Akyol , Meltem Bilirer , Feyyaz Zeren

https://doi.org/10.29106/fesa.1256614

Öz

Bu çalışmada işsizlik, döviz kuru ve ihracat oranlarının ekonomik büyüme üzerindeki etkilerini ölçmek ve değerlendirmek amaçlanmıştır. Bu amaçla 1961 – 2021 dönemi ele alınarak ihracat, döviz kuru ve işsizlik oranlarının ekonomik büyüme üzerindeki etkileri zaman serisi analizleriyle Türkiye örnekleminde incelenmiştir. Bu doğrultuda fourier Toda Yamamoto ve fourier kantil nedensellik testleri kullanılmış ve değişkenler arasında uzun dönemde nedensellik ilişkileri çift yönlü olarak araştırılmıştır. Yapılan nedensellik testleri neticesinde döviz kuru, işsizlik değişkenleriyle ekonomik büyüme arasında herhangi bir nedensellik bulunmamıştır. İhracattan ekonomik büyümeye doğru tek yönlü bir nedensellik ilişkisi tespit edilmiş fakat ekonomik büyümeden ihracata doğru herhangi bir nedensellik bulunmamıştır. Öte yandan fourier ADL eşbütünleşme testi kullanılarak işsizlik, döviz kuru, ihracat ve ekonomik büyüme arasında uzun dönemde eşbütünleşme ilişkisine rastlanmıştır. Bu sebeple değişkenler arasında birlikte hareketlilik söz konusudur.

Anahtar Kelimeler

İhracat, Döviz Kuru, İşsizlik, Ekonomik Büyüme, Fourier Kantil Nedensellik, Fourier ADL Eşbütünleşme

THE RELATIONSHIP BETWEEN EXPORTS, EXCHANGE RATE, UNEMPLOYMENT AND ECONOMIC GROWTH IN TURKEY: NEW EVIDENCE FROM FOUIER QUANTILE CAUSALITY AND FOURIER ADL COINTEGRATION TESTS

Öz

In this study, the effects of exports, exchange rates and unemployment rates on economic growth were analyzed in the sample of Turkey by time series analysis by considering the 1961 – 2021 periods. In this direction, fourier Toda-Yamamoto and fourier quantile causality tests were used and long-term causality relationships between variables were investigated bidirectionally. As a result of the research, no causality was found between the exchange rate, unemployment variables and economic growth as a result of the causality tests. A one-way causality relationship from exports to economic growth has been determined, but no causality from economic growth to exports has been found. On the other hand, by using the Fourier ADL cointegration test, a long-term cointegration relationship was found between unemployment, exchange rate, exports and economic growth. For this reason, there is a movement between the variables.

Anahtar Kelimeler

Export, Exchange Rate, Unemployment, Economic Growth, Fourier Quantile Causality, Fourier ADL Eşbütünleşme

Kaynakça

• Akay, H. K., Aklan, N. A., & Çinar, M. (2016). Türkiye Ekonomisinde Ekonomik Büyüme ve İşsizlik. Journal of Management and Economics Research, 14(1), 209-226.
• Akkaş, İ., & Öztürk, M. (2016). Türkiye’de İhracat, İthalat ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(42), 1336.
• Aktaş, C. (2009). Türkiye’nin İhracat, İthalat ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik Analizi. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18, 44-45.
• Aytaç, A. (2017). Ekonomik Büyüme–İhracat İlişkisi: 2001-2016 Türkiye Örneği. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 6(4), 214-222.
• Aytekin, İ. (2020). Döviz Kuru Sanayi Üretimi ve Ekonomik Güven Arasındaki İlişkinin Analizi: Türkiye Örneği. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 9(2), 322-330.
• Bağcı, E., & Börü, M. K. (2018). Ekonomik Büyüme ve İşsizlik Arasındaki İlişki: Türkiye’de Ekonometrik Bir Analiz. International Journal of Academic Value Studies (Javstudies).
• Bakhshi, Z. & Ebrahimi, M. (2016). The Effect of Real Exchange Rate on Unemployment. Marketing and Branding Research, 3, 4-13.
• Bayrak, S. (2019). Ekonomik Büyüme, İstihdam ve İşsizlik İlişkisi: Geniş Tanımlı İşsizlik Oranları ile Türkiye. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(6), 308.
• Ceylan, S., & Şahin, B. Y. (2010). İşsizlik ve Ekonomik Büyüme İlişkisinde Asimetri. Doğuş Üniversitesi Dergisi, 11(2), 164.
• Cheng K, Hsueh HP, Ranjbar O, Wang MC & Chang T (2021) Urbanization, Coal Consumption and CO2 Emissions Nexus in China Using Bootstrap Fourier Granger Causality Test in Quantiles, Letters in Spatial and Resource Sciences 14(1):31–49.
• Çağlar, A. E., & Mert, M. (2022). Türkiye’de Karbon Histeri Hipotezi Geçerli Midir? Fourier Birim Kök Testlerinden Kanıtlar. Fiscaoeconomia, 6(3), 1587-1610.
• Çiçek, M. (2018) Türkiye’de Merkezi Yönetim Faiz Dışı Kamu Harcamaları, Ekonomik Büyüme ve İşsizlik İlişkisi: 2006-2017 Dönemi Analizi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Çiftçi, N. (2014). Türkiye’de Cari Açık, Reel Döviz Kuru ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkiler: Eş Bütünleşme. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 138.
• Demirhan, E. (2005). Büyüme ve İhracat Arasındaki Nedensellik İlişkisi: Türkiye Örneği. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 60(4), 75-88.
• Dünya Bankası Veri Tabanı, https://data.worldbank.org/ Erişim tarihi 14.11.2022 Eichengreen, B., & Gupta, P. (2013). The Real Exchange Rate and Export Growth: Are Services Different?, Bank of Korea WP, 17. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Resmi Web Sitesi / Erişim Tarihi 14.11.2022
• Enders W & Jones P. (2016) Grain prices, oil prices, and multiple smooth breaks in a VAR. Studies in Nonlinear Dynamics & Econometrics, 20(4):399–419. https://doi.org/10.1515/snde-2014-0101
• Enders, W.& Lee, J., (2012). The flexible Fourier form and Dickey-Fuller type unit root tests, Economics Letters, 117, 196-199.
• Engle, R. F & Granger, C.W.J. (1987). Cointegration and Error Correction: Representation, Estimation, and Testing. Econometrica, 55 (2), 251-276.
• Eyüpoğlu, K., & Eyüpoğlu, S. (2020). Borsa İstanbul Sektör Endekslerinin Etkinliğinin Fourier Birim Kök Testleri ile Analizi. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, (29), 23-44.
• Fareed Z, Salem S, Adebayo TS, Pata UK & Shahzad F (2021) Role of Export Diversifcation and Renewable Energy on the Load Capacity Factor in Indonesia: A Fourier Quantile Causality Approach. Frontiers in Environmental Science, 434
• Frenkel, R. & Ros, J. (2006). Unemployment and the Real Exchange Rate in Latin America. World Development, 34(4), 631-646.
• Gazel, S. (2018). Değerli Metaller ve Makroekonomik Değişkenler: Türkiye İçin Bir Fourier Eşbütünleşme Testi Uygulaması. Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 25(2), 534.
• Granger, C. W. (1969). Investigating Causal Relations by Econometric Models and Crossspectral Methods. Econometrica: Journal of the Econometric Society, 424-438.
• Güven, E. & Türkan, A. (2021). İhracata Dayalı Büyüme Modeli: Türkiye Örneği (1980-2020). Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(1), 63-70.
• Haliloğlu, A. (2011). Türkiye’de İktisadi Büyüme ve İstihdam: 1980-2008, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kanca, O. (2012). Türkiye’de İşsizlik ve İktisadi Büyüme Arasındaki Nedenselliğin Ampirik Bir Analizi. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(2), 1-18.
• Kızılgöl, Ö. (2006). Türkiye’de Büyüme Oranı ile İşsizlik Oranı Arasındaki İlişki. Journal of Management and Economics Research, 4(6), 54-69.
• Kızılkaya, O. (2021). Türkiye’de Politik İstikrarın Doğrudan Yabancı Yatırımlara Etkisi: Fourier ADL Eşbütünleşme Testinden Kanıtlar. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (60), 580-581.
• Küçükaksoy, İ., & Ercan, E. (2015). Keynesyen Görüş ile Monetarist Görüşün Yöntem Farklılıkları Üzerine Bir İnceleme: 1929 Krizi Örneği. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (45), 57-72.
• Lin, F. L. (2021). R&D Investment, Financial and Environmental Performance Nexuses via Bootstrap Fourier Quantiles Granger Causality Test. Economies, 9(2), 85.
• Nazlioglu, S., Gormus, N. A., & Soytas, U. (2016). Oil prices and real estate investment trusts (REITs): Gradual-shift causality and volatility transmission analysis. Energy Economics, 60, 168–175.
• Özdemir, A., & Bilgen, A. (2021) Döviz Kuru Oynaklığının Ekonomik Büyüme Üzerine Etkileri: Türkiye Örneği. Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 543-559.
• Özgür, M. (2015). İhracat, İthalat ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik İlişkileri: Türkiye Örneği. Uluslararası Alanya İşletme Fakültesi Dergisi, 7(2), 193.
• Şanlı, B. (2011). Türkiye'de Uygulanan Kur Politikaları. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 49, 183-200.
• Şahin, L., & Yıldırım, K. (2015). On Dokuzuncu Yüzyıldan Günümüze Türkiye’de İşsizlikle Mücadele Politikalarının Gelişimi. Çalışma ve Toplum, 2(45), 111-152.
• Şentürk, M., & Akbaş, Y. E. (2014). İşsizlik-Enflasyon ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Karşılıklı İlişkinin Değerlendirilmesi: Türkiye Örneğii. Journal of Yasar University, 9(34), 5820-5832.
• Şimşek, M., & Kadılar, C. (2010). Türkiye’de Beşeri Sermaye, İhracat Ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin Nedensellik Analizi. CÜ İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 11(1), 115-140.
• Şişeci, G. N., & Yamaçlı, D. S. (2020) Enerji İthalatı, Döviz Kuru ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki: Türkiye İçin Bir Araştırma. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 253-276.
• Takım, A. (2010). Türkiye’de Ekonomik Büyüme ile İşsizlik Arasındaki İlişki: Granger Nedensellik Testi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (27), 7.
• Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Veri Tabanı, EVDS | Anasayfa (tcmb.gov.tr) / Erişim tarihi 14.11.2022
• Uçan, O., & Saraç, M. (2020). İthalat, Döviz Kuru Ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişkinin Zaman Serisi Analizi: Türkiye Örneği (1994-2018). Ömer Halisdemir Universitesi Iktisadi ve Idari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(4).
• Uğurlu, E. (2006). Reel Döviz Kuru ve Ekonomik Büyüme: Türkiye. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(22), 192-202-204-209.
• Uluslararası Çalışma Örgütü Uluslararası Çalışma Örgütü (ilo.org) / Erişim Tarihi 14.11.2022
• Uysal, D., & Alptekin, V. (2009). Türkiye Ekonomisinde Büyüme–işsizlik İlişkisinin VAR Modeli Yardımıyla Sınanması (1980–2007). Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (25), 69-78.
• Ünlü, H. (2016). Döviz Kuru Oynaklığı ve Ekonomik Büyüme: Türkiye Örneği. Sosyoekonomi, 24(27), 11-24.
• Yapraklı, S. (2007). İhracat ile Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensellik: Türkiye Üzerine Ekonometrik Bir Analiz. ODTÜ Gelişme Dergisi, 34, 108-109.
• Yılmaz, Ö. G. (2005). Türkiye Ekonomisinde Büyüme İle İşsizlik Oranları Arasındaki Nedensellik İlişkisi. Istanbul University Econometrics and Statistics e-Journal, (2), 63-76.
• Yiğidim, A., & Köse, N. (1997). İhracat ve Ekonomik Büyüme Arasındaki İlişki, İthalatın Rolü: Türkiye Örneği. Ekonomik Yaklaşım, 8(26), 73-81.
• Yurtkuran, S. (2020). Türkiye’de Kirlilik Sığınağı Hipotezi Geçerli mi? Fourier Eşbütünleşme ve Nedensellik Yöntemlerinden Kanıtlar. Akademik Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi (AKAD), 13(24), 69.