MUHASEBEDE YAPAY ZEKA KULLANIMININ MESLEK ETİĞİNE ETKİLERİ: ChatGPT UYGULAMASI

Yıl 2023, Cilt: 8 Sayı: 3, 535 - 549, 09.10.2023

Onur Özevin

https://doi.org/10.29106/fesa.1348752

Cited By: 2

Öz

Bu çalışma, muhasebede yapay zeka kullanımının meslek etiği üzerindeki etkilerini incelemeyi ve meslek etiği açısından fayda ve risklerini tartışmayı amaçlamaktadır. Araştırma, yapay zekanın meslek etiği ilkelerini bir meslek mensubu kadar uygulayıp uygulayamayacağını araştırmıştır. İlk olarak, geçmiş literatürde meslek mensuplarının meslek etiği uyum ve algı düzeylerini ölçen çalışmalar incelenmiştir. Ardından, ChatGPT yapay zeka aracına uygulanan anket ve senaryo testleri ile yapay zekanın meslek etiği uyum algısı ölçülmeye çalışılmıştır. Sonuç olarak, günümüzde yapay zekanın muhasebe süreçlerinde insan kontrolünde kullanılmasının yüksek fayda ve verimlilik sağlayacağı, ancak otonom muhasebe süreci için sorumluluk ve hesap verebilirlik konularında sorunlar olduğu sonucuna varılmıştır. Gelecek çalışmalar için, yapay zekanın muhasebe alanındaki sonraki adımı olacak, “otonom muhasebe” modelinin araştırılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

muhasebe etiği, yapay zeka, meslek etiği

EFFECTS OF USE OF AI IN ACCOUNTING ON PROFESSIONAL ETHICS: ChatGPT APPLICATION

Öz

This study aims to examine the effects of the use of artificial intelligence in accounting on professional ethics and to discuss the benefits and risks in terms of professional ethics. The research investigated whether artificial intelligence can apply the principles of professional ethics as much as a professional. Firstly, the studies measuring the professional ethics compliance and perception levels of the members of the profession in the previous literature were examined. Then, with the questionnaire and scenario tests applied to the ChatGPT artificial intelligence tool, the perception of professional ethics compliance of artificial intelligence was tried to be measured. As a result, it has been concluded that the use of artificial intelligence in human control in accounting processes will provide high benefits and efficiency, but there are problems in responsibility and accountability for the autonomous accounting process. For future studies, it is recommended to investigate the "autonomous accounting" model, which will be the next step of artificial intelligence in the field of accounting.

Anahtar Kelimeler

accounting ethics, articial intelligence, business ethics

Kaynakça

• ATTARD-FROST, B., DE LOS RÍOS, A., & WALTERS, D. R. (2023). The ethics of AI business practices: a review of 47 AI ethics guidelines. AI and Ethics, 3(2), 389-406.
• AYMANKUY, Y., ve SARIOĞLAN, M. (2005). Muhasebe Meslek Mensuplarının Meslek Etiğine Yaklaşımları ve Balıkesir il Merkezinde Bir Uygulama. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(14), 23-45.
• BALDWIN, A. A., BROWN, C. E., ve TRINKLE, B. S. (2006). Opportunities For Artificial İntelligence Development in The Accounting Domain: the Case For Auditing. Intelligent Systems in Accounting, Finance ve Management: International Journal, 14(3), 77-86.
• BARAN, E., ve BAŞKAN, T. D. (2021). Muhasebe Meslek Mensuplarının Etik Dışı Davranış Sergilemelerinin Nedenleri: Literatür İncelemesi, Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(2), 470-506.
• BENDIAB, G., HAMEURLAINE, A., GERMANOS, G., KOLOKOTRONIS, N., ve SHIAELES, S. (2023). Autonomous vehicles security: Challenges and solutions using blockchain and artificial intelligence. IEEE Transactions on Intelligent Transportation Systems.,24(4), 3614-3637.
• BİLEN, A., ve YILMAZ, Y. (2014). Muhasebe Mesleğinde Etik Ve Etikle İlgili Çalışmalar. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(6), 57-72.
• BODDINGTON, P. (2017). Towards A Code Of Ethics For Artificial İntelligence, E-book, Springer.
• BOSE, S., DEY, S. K., ve BHATTACHARJEE, S. (2023). Big Data, Data Analytics And Artificial İntelligence in Accounting: An overview. Handbook of Big Data Research Methods: 0, 32.
• BOZÇALI, E. (2023). Meslek Mensuplarının Genel İş Etiği Düzeyleri İle Meslektaşlarının Muhasebe Meslek Etiğine Yönelik Tutumlarına İlişkin Algıları Arasındaki İlişkiler (Master's thesis, Aksaray Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• CHAN, S. Y., ve LEUNG, P. (2006). The Effects of Accounting Students' Ethical Reasoning And Personal Factors On Their Ethical Sensitivity. Managerial auditing journal, 21(4), 436-457.
• ÇETİN, A. C., ve DAĞLI, S. Ş. (2014). Muhasebe Meslek Etiği Ve Meslek Mensuplarının Etik Hakkındaki Görüşleri Üzerine Isparta İlinde Bir Araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (20), 55-84.
• ÇINAR, O., ve GÜNEY, S. (2012). Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlerin (SMMM) Etik Algıları: Erzurum Örneği. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26(2), 91-106.
• ÇİÇEK, H., CANBAZ, S., ve KESKİN, A. (2013). Muhasebe Meslek Mensuplarının Meslek Etiğine Bakış Açıları: Kırklareli ilinde bir araştırma. TSMMMO Sosyal Bilimler Dergisi.2, 1-19.
• DAŞTAN, A., BAYRAKTAR, Y., ve Bellikli, U. (2015). Muhasebe Mesleğinde Etik İkilem Ve Etik Karar Alma Konularında Farkındalık Oluşturma: Trabzon İlinde Bir Araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 29(1).
• DEMİR, Ö., ve GÜL M.,(2023). Muhasebe Meslek Mensuplarının Etik Farkındalıklarının Analizi: Elazığ İlinde Bir Araştırma. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 35-49.
• DİKGÖZ B. ve ERSERİM A. (2022), Muhasebede Etik Kavramına Postmodern Bir Bakış Balkan ve Yakın Doğu Sosyal Bilimler Dergisi, 08(02), 123-139.
• EDMONDSON,(2023)https://www.businesstechweekly.com/finance-and-accounting/accounting-software/artificial-intelligence-in-accounting-and-auditing/
• EFE, A., ve KÜÇÜKKOCAOĞLU, G. (2021). Yapay Zeka Yöntemleri İle Hisse Senedi Fiyat Öngörüleri. Ekonomi Politika ve Finans Araştırmaları Dergisi, 6(2), 565-586.
• EMERSON, T. L., CONROY, S. J., ve STANLEY, C. W. (2007). Ethical Attitudes of Accountants: Recent Evidence from a Practitioners’ Survey. Journal of business Ethics, 71, 73-87.
• ERGÜN, H., ve GÜL, K. (2005). Muhasebe Mesleği Etik Kuralları Ve Bu Kuralların Meslek Mensuplarınca Algılanışı. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (25), 144-154.
• GÜR, E. (2018). Muhasebe Meslek Etiği. Adam Academy Journal of Social Sciences, 8(2), 371-407.
• FİDAN, M. E., ve SUBAŞI, Ş. (2014). Muhasebe Meslek Mensubu Adaylarının Etik Algıları: ı̇stanbul ı̇li Örneği. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (64), 111-130.
• FLORY, S. M., PHİLLİPS Jr, T. J., REİDENBACH, R. E., ve Robin, D. P. (1992). A Multidimensional Analysis of Selected Ethical İssues in Accounting. Accounting Review, 284-302.
• GAUDINE, A., ve THORNE, L. (2001). Emotion and Ethical Decision-Making İn Organizations. Journal of Business Ethics, 31, 175-187.
• GREENMAN, C. (2017). Exploring the İmpact Of Artificial Intelligence On The Accounting Profession. Journal of Research in Business, Economics and Management, 8(3), 1451.
• GÜMÜŞ, U. T., ve GÖĞEBAKAN, H. (2016). Muhasebe Hata Ve Hileleri İle Muhasebe Mesleğinde Etik, Aydın İlinde Muhasebeciler Üzerine Bir Araştırma.1(3), 12-27.
• GÜNEŞ, M., ve YALÇIN, N. (2023). Muhasebe Meslek Mensuplarının Etik İdeoloji ve Adalet Yaklaşımı: İstanbul Örneği. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 509-523.
• GÜNEY, C., ve BİÇER, M. S. (2016). Muhasebe Meslek Etiği Ve Erzincan İlinde Bir Araştırma. Journal of International Social Research, 9(45), 790-798.
• HACIHASANOĞLU, T. (2013). Sakarya İlinde Faaliyet Gösteren Bağımsız Muhasebecilerin Meslek Etiği Algılama Düzeylerine İlişkin Bir Araştırma. Cumhuriyet Universitesi Journal of Economics ve Administrative Sciences (JEAS), 14(1), 357-372.
• HAENLEİN, M., KAPLAN, A., TAN, C. W., ve ZHANG, P. (2019). Artificial Intelligence (AI) and Management Analytics. Journal of Management Analytics, 6(4), 341-343.
• HAN, H., SHİWAKOTİ, R. K., JARVİS, R., MORDİ, C., ve BOTCHİE, D. (2023). Accounting and Auditing with Blockchain Technology and Artificial Intelligence: A Literature Review. International Journal of Accounting Information Systems, 48, 1-16.
• HASAN, A. R. (2021). Artificial Intelligence (AI) in Accounting and Auditing: A Literature Review. Open Journal of Business and Management, 10(1), 440-465.
• https://www.freeagent.com/accountants/resources/ai-in-accounting/
• https://www.mordorintelligence.com/industry-reports/artificial-intelligence-in-accounting-market
• https://www.vantagemarketresearch.com/industry-report/artificial-intelligence-in-accounting-market
• Huang, M. H., ve Rust, R. T. (2018). Artificial Intelligence in Service. Journal of Service Research, 21(2), 155-172.
• KARABAYIR, M. E., ÖZTÜRK, S., ve CENGİZ, S. (2018). Muhasebe Meslek Mensubu Adayları Ve Etik İkilem. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi (MUVU),Nisan Özel, 328-353.
• KAYA, N., ve YANIK, R. (2011). MUHASEBE MESLEK AHLAKİ, ETİK VE MÜŞTERİ TATMİNİ İLİŞKİSİ. EKEV AKADEMİ DERGİSİ, 15(49), 293-306.
• KISAKÜREK, M. M., ve ALPAN, N. (2010). Muhasebe Meslek Etiği Ve Sivas İlinde Bir Uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (47), 213-228.
• KİRADOO, G. (2020). Ethics in accounting: Analysis of Current Financial Failures And Role of Accountants. International Journal of Management (IJM), 11(2), 241-247.
• KOKINA, J., ve DAVENPORT, T. H. (2017). The Emergence Of Artificial İntelligence: How automation is Changing Auditing. Journal of Emerging Technologies İn Accounting, 14(1), 115-122.
• KRAUT, R. (2009). What is good and why: The ethics of well-being. Harvard University Press.
• KUMAR, P., CHAUHAN, S., ve AWASTHİ, L. K. (2023). Artificial İntelligence İn Healthcare: Review, Ethics, Trust Challenges Ve Future Research Directions. Engineering Applications of Artificial Intelligence, 120, 105894.
• KURNAZ, E., ve KARADOĞAN, S. N. (2020). Muhasebede Hata ve Hilelerin Meslek Etiği Açısından İncelenmesi: Erzincan İli Örneği. İşletme Akademisi Dergisi, 1(2), 125-142.
• KUTLU, H. A. (2008). Muhasebe Meslek Mensupları ve Çalışanlarının Etik İkilemleri: Kars ve Erzurum İllerinde Bir Araştırma. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 63(02), 143-170.
• KUTLUK, F. A., ve ERSOY, A. (2011). Muhasebe Meslek Üyelerinin Etik Yargi Düzeyleri Üzerine Bir Arastirma/A Research About Ethical Judgment Levels of Accountants. Ege Akademik Bakis, 11(3), 425.
• LARSSON, S., & HEINTZ, F. (2020). Transparency in artificial intelligence. Internet Policy Review, 9(2).
• LEHNER, O. M., ITTONEN, K., SİLVOLA, H., STRÖM, E., ve WÜHRLEİTNER, A. (2022). Artificial İntelligence Based Decision-making in Accounting and AUDiting: Ethical Challenges And Normative Thinking. Accounting, Auditing ve Accountability Journal, 35(9), 109-135.
• LI, Z., ve ZHENG, L. (2018, September). The İmpact Of Artificial İntelligence On Accounting. In 2018 4th International Conference on Social Science and Higher Education (ICSSHE 2018). Atlantis Press.
• LIKIERMAN, A. (1989). Ethical Dilemmas For Accountants: A United Kingdom perspective. Journal of Business Ethics, 8, 617-629.
• LINCOLN, S. H., ve HOLMES, E. K. (2011). Ethical Decision Making: A Process İnfluenced By Moral Intensity. Journal of Healthcare, Science and the Humanities, 1(1), 55-69.
• LOEB, S. E. (1971). A Survey Of Ethical Behavior İn The Accounting Profession. Journal of Accounting Research, 287-306.
• LOW, M., DAVEY, H., ve HOOPER, K. (2008). Accounting Scandals, Ethical Dilemmas And Educational challenges. Critical perspectives on Accounting, 19(2), 222-254.
• MABİL, A. N. (2019). Investigating Effects Of Accounting Ethics On Quality Of Financial Reporting Of An Organization: Case Of Selected Commercial Banks in South Sudan. Mediterranean Journal of Social Sciences, 10(1), 177.
• MACDOUGALL, A. E., Martin, A. A., Bagdasarov, Z., ve Mumford, M. D. (2014). A Review of Theory Progression in Ethical Decision Making Literature. Journal of organizational psychology, 14(2).
• MARTİN, S. M. (2019). Artificial İntelligence, Mixed Reality, And The Redefinition Of The Classroom. Rowman ve Littlefield.
• MCMANUS, J. (2011). Revisiting Ethics İn Strategic Management. Corporate Governance: The İnternational Journal Of Business in Society, 11(2), 214-223.
• MOSER, C., den HOND, F., ve LİNDEBAUM, D. (2022). Morality in the Age Of Artificially İntelligent Algorithms. Academy of Management Learning ve Education, 21(1), 139-155.
• Muhasebe Meslek Mensupları İçin Etik Kurallar El Kitabı (Türkçe) – 2014 https://www.turmob.org.tr/ekutuphane/detailPdf/58717b3a-355d-48d3-8712-b7e9744b0ba4/muhasebe-meslek-mensuplari-icin-etik-kurallar-el-kitabi--turkce-----2014
• MUNOKO, I., BROWN-LİBURD, H. L., ve VASARHELYI, M. (2020). The Ethical İmplications Of Using Artificial İntelligence in auditing. Journal of Business Ethics, 167, 209-234.
• MÜSLÜMOV, A., ve ARAS, G. (2002). Türkiye’de Muhasebe Ve Finansal Yönetim Uygulamalarında Etik Davranışları Etkileyen Faktörlerin Analizi. XXI. Muhasebe Eğitimi Sempozyumu, Bodrum.
• NABİYEV, V. V. (2005). Artificial Intelligence: Problems, Methods, Algorithms. Seckin Pub. Co., Ankara.
• OKAY, S. (2011). Muhasebe Hata Ve Hilelerinin Meslek Etiği Açısından İrdelenmesi (Master's thesis, Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü).
• ÖZÇELİK, H., ve ANGI, G. G. (2017). Muhasebe Meslek Mensuplarının Meslek Etiği Ve Etik İkilem Algıları: Antalya İli Örneği. Muhasebe ve Denetime Bakış, 16(50), 141-158.
• ÖZÇELİK, H., ve KESKİN, s. (2017). Muhasebe Meslek Etiği Ve Uygulamaları: Batı Akdeniz Bölgesinde bir Araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(2), 138-150.
• ÖZGÜN, H. S., ve SARITAŞ, H. (2019). Muhasebe Mesleğinde Etik Dışı Davranışlara Neden Olan Durumlar: Denizli ilinde bir uygulama. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(1), 77-93.
• ÖZKOL, E., DÜNDAR, K., ÇELİK, M., ve GÖNEN, S. (2005). Meslek Etiği Ve Muhasebe Meslek Elemanlarının Etik İlkelere Duyarlılık Düzeyinin Araştırılması. Muhasebe ve Denetime Bakış, (15), 107-124.
• SAKARYA, Ş., ve KARA, S. (2010). Türkiye'de Muhasebe Meslek Etiğine Yönelik Düzenlemeler Ve Meslek Mensupları Tarafından Algılanması Üzerine Bir Alan Araştırması. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi
• SAYİM, F., ve USMAN, Ö. (2016). Muhasebe Meslek Mensuplarının Etik Algısı-Yalova Örneği. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 12(12), 247-261.
• SELİMOĞLU S. K. (1997). “Muhasebe Meslek Ahlakı (Etik) Yaklaşımı”, III. Türkiye Muhasebe Denetim Sempozyumu Bildiri Kitabı (30 Nisan-4 Mayıs, Alanya), İSMMMO Yay., No: 20, s.146.
• SOORİ, M., AREZOO, B., ve DASTRES, R. (2023). Artificial İntelligence, Machine Learning And Deep Learning İn Advanced Robotics, A review. Cognitive Robotics.3, 54-70
• SOYLU, A. (2018). Muhasebe Meslek Etiği Ve Muhasebe Ve Denetim Meslek Mensuplarının Etik Algısı Üzerine Bir Araştırma (Master's thesis, Işık Üniversitesi).
• STANGa K.G. ve TURPEN R.A. (1991) Journal of Business Ethics, Vol. 10, No. 10 pp. 739-747
• TAYMAn, M., ve TEKŞEN, Ö. (2019). Muhasebe Denetiminde Karşılaşılan Hata ve Hileler: Meslek Mensupları Üzerine Bir Araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 24(3), 455-477.
• UCOGLU, D. (2020). Effects of Artificial Intelligence Technology On Accounting Profession and Education. Pressacademia, 11(1), 16-21.
• YILDIZ, G. (2010). Muhasebe mesleğinde Meslek Etiği Ve Kayseri İl Merkezinde Bir Uygulama. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (36), 155-178.
• YÜCEL, E. (2017). Muhasebe meslek Mensuplarının Etik Dışı Davranışlarının Vergi Ahlakına etkisi. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (73), 229-248.
• ZHANG, C., ZHU, W., DAİ, J., WU, Y., ve CHEN, X. (2023). Ethical Impact of Artificial Intelligence in Managerial Accounting. International Journal of Accounting Information Systems, 49, 100619.
• ZHONG, H., XİAO, C., TU, C., ZHANG, T., LİU, Z., ve SUN, M. (2020). How does NLP Benefit Legal System: A summary Of Legal Artificial İntelligence. arXiv preprint arXiv:2004.12158.
• ZOHURİ, B., ve RAHMANİ, F. M. (2023). Artificial Intelligence Driven Resiliency With Machine Learning and deep learning components. Japan Journal of Research, 1(1), 1-7.
• ZOLLO, L., PELLEGRİNİ, M. M., ve CİAPPEİ, C. (2017). What Sparks Ethical Decision Making? The Interplay Between Moral İntuition And Moral Reasoning: Lessons From The Scholastic Doctrine. Journal of Business Ethics, 145, 681-700.