FINANCIAL CRISES IN THE WORLD AND TURKEY EFFECTS OF FINANCIAL CRISES ON BUSINESSES

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 1, 147 - 172, 31.03.2025

Selman Görgülü , Gürbüz Gökçen

https://doi.org/10.29106/fesa.1626319

Öz

This study examines the impact of external factors, such as exchange rate fluctuations, interest rates, and market demand, on business financial decisions during crises. These factors impose financial pressures, complicating decision-making and threatening sustainability. Exchange rate volatility poses risks for trade activities, rising interest rates increase financing costs, and declining market demand reduces profitability. The study explores strategies to enhance financial performance, including exchange rate risk management, diversification of financing sources, improving internal efficiency, and adopting flexible market strategies. It also highlights the importance of employee relations and social responsibility measures to boost workforce motivation, aiding post-crisis recovery. The findings emphasize that effectively managing external factors is crucial for businesses to sustain operations during challenging periods and emerge stronger in the aftermath.

Anahtar Kelimeler

Business, Financial Crisis, Exchange Rate, Interest Rate, Market

DÜNYADA VE TÜRKİYE’DE FİNANSAL KRİZLER İLE FİNANSAL KRİZLERİN İŞLETMELERE ETKİLERİ

Öz

Bu çalışma, finansal krizlerin işletmeler üzerindeki etkilerini ve dışsal faktörlerin (döviz kuru, faiz oranları, pazar talebi) finansal kararlar üzerindeki rolünü incelemektedir. Kriz dönemlerinde döviz kuru dalgalanmaları dış ticaret risklerini artırırken, faiz oranlarındaki artışlar finansman maliyetlerini yükseltmekte, pazar talebindeki düşüşler ise karlılığı olumsuz etkilemektedir. Çalışma, işletmelerin bu zorluklara karşı kur riski yönetimi, finansman kaynaklarının çeşitlendirilmesi, iç verimliliğin artırılması ve esnek pazar stratejileri gibi çözümlerle nasıl güçlü bir şekilde çıkabileceklerini tartışmaktadır. Ayrıca, çalışan ilişkileri ve sosyal sorumluluk odaklı yaklaşımların, iş gücü motivasyonunu artırarak kriz sonrası toparlanmayı hızlandırabileceği belirtilmektedir. Sonuç olarak, dışsal faktörlerin etkin yönetimi, işletmelerin sürdürülebilirliği için kritik öneme sahiptir.

Anahtar Kelimeler

İşletme, Finansal Kriz, Döviz Kuru, Faiz, Pazar

Kaynakça

• Acemoglu, D., Laıbson, D., & Lıst, J. A. (2019). Economics Global Edtion. Harlow, Birleşik Krallık: Pearson.
• Akalin, G., & Uzgören, E. (Tarih Yok). Reel Döviz Kuru Hareketlerinin Firma Performansına Etkisi: Türk Firmaları Üzerine Ampirik Bir Çalışma. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S. 1-21. Doi:Http://Dx.Doi.Org/10.18074/Cnuiibf.294
• Akdiş, M. (2000). Global Finansal Sistem Finansal Krizler Ve Türkiye. İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Akgüç, Ö. (2009). Kriz Nedeni Ve Çıkış Yolları. Muhasebe Ve Finansman Dergisi(42), 6-11.
• Aktan, C. C., & Şen, H. (2001). Ekonomik Kriz: Nedenler Ve Çözüm Önerileri. Yeni Türkiye, 1225-1230.
• Alkin, E., & Alpay, Y. (2014). Her Şey Ekonomi Değil (5. Baskı B.). İstanbul: Goa Basım.
• Altınok, S., Çelik, F., & Aktürk, O. (2011). 2008 Küresel Ekonomi Krizi'nin Türkiye Ekonomisine İletim Kanalları Ve İmalat Sanayine Etkileri. M. Çetinkaya (Dü.) İçinde, Küresel Ekonomik Ve Finansal Kriz Tğrkiye Ekseninde Sorunlar Ve Çözüm Önerileri. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Arzova, S. B. (2019). İkinci Petrol Krizi: Nedenleri, Dünya Ve Türkiye Ekonomisine Etkileri. Türkiye'nin Finansal Krizleri (S. 143-155). İçinde İstanbul: İstanbul Okan Üniversitesi.
• Ayçıray, Y. (2010). Ekonomik Krizin Sanayi Kuruluşları Üzerine Etkisi:İşletme Finansına İlişkin Bir Çalışma. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(1), S. 171-193.
• Bacha, O. I. (2018). The Asian Currency Crisis. B. Ghosh (Dü.) İçinde, Global Financial Crises And Reforms Cases And Caveats. London: Routledge.
• Başar, M., & Coşkun, M. (2001, 12 1). Gelişmekte Olan Ülkelerde Finansal Krizlere Yol Açan Faktörler (Asya Krizleri Ve Türkiye'ye İlişkin Bir Değerlendirme). Anadolu Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(1), S. 117-157.
• Başlamışlı, M. (2021, Ocak 22). Abd’nin Türkiye’ye Yönelik Ambargo Kararına İlişkin Haşhaş Sorunu Yerine 1974 Kıbrıs Krizini Ön Plana Çıkarma İşlemi. Asia Minor Studies, 9(1), S. 695-712.
• Başoğlu, U., Ölmezoğulları, N., & Parasız, İ. (2001). Dünya Ekonomisi (2. Baskı B.). Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Bernhardt, D., & Eckblad, M. (2013, Kasım 22). Stock Market Crash Of 1987. Federal Reserve History: Https://Www.Federalreservehistory.Org/Essays/Stock-Market-Crash-Of-1987 Adresinden Alındı
• Boratav, K., Türel, O., & Somel, C. (2001). Küreselleşme, Imf Politikaları Ve 2000 Finansal Krizi. İstanbul: Petrol-İş Türkiye Petrol Kimya Lastik İşçileri Sendikası .
• Bosıo, E., Djankov, S., Jolevskı, F., & Ramalho, R. (2020). Survival Of Firms During Economic Crisis. Washington, Abd: World Bank Group.
• Brıngham, E. F., & Houston, J. F. (2014). Fundamental Of Financial Management - Finansal Yönetimin Temelleri 7. Basımdan Çeviri. (N. Aypek, Dü.) Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Buıter, W. H., Corsettı, G. M., & Pesentı, P. A. (1998). Interpreting The Erm Crisis: Country-Specific And Systemic Issues. Princeton Studies In International Finance, 1-74.
• Bulutoğlu, K. (2002). Yöresel Ve Küresel Para Krizleri. İstanbul: Batı Türkeli Yayıncılık. Chıodo, A. J., & Owyang, M. T. (2002, November-December). A Case Study Of A Currency Crisis: The Russian Default Of 1998. Review(84), S. 7-18.
• Carlson, M. (2007). A Brief History Of The 1987 Stock Market Crash With A Discussion Of The Federal Reserve Response. Washington, D.C. : Divisions Of Research & Statistics And Monetary Affairs Federal Reserve Board.
• Chang, R., & Velasco, A. (1999). Liquidity Crises In Emerging Markets: Theory And Policy. Cambridge: National Bureau Of Economic Research.
• Claessens, S., Djankov, S., & Ferrı, G. (1999, Ocak). Corporate Distress İn East Asia - The Effect Of Currency And İnterest Rate Shocks. Public Policy For The Private Sector(172). The World Bank Group.
• Çetin, C., & Çiftçi, M. (2000, Temmuz). 1870'lerde Hava Oyunları, 80'lerde Banker Krizi. Toplumsal Tarih, S. 10-14. Çürük, D. (2015). Döviz Kuru Değişimlerinin Firma Performansına Etkisi: Türkiye Örneği. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dalğar, H., Kalkan, A., & Kalkan, Y. (2012). Ekonomik Krizlerin Gelişmiş Ve Gelişmekte Olan Ülkelerdeki İşletmelerin Finansal Yapılarına Etkileri: İngiltere- Türkiye Karşılaştırması. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergsi, 17(3), S. 75-98.
• Doğan, Z. (2000). Kur Değişmelerinin İşletmeler Üzerindeki Olumsuz Etkileri Ve Bu Etkilerin Yönetimine İlişkin Bir Alan Çalışması. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(6), S. 303-329
• Doğru, B. (2015). Türkiye'nin Yakın Dönem Finansal Krizleri 1994, 2001, 2008, ? İstanbul: Hiperlink Yayınları.
• Eğilmez, M. (2018a). Küresel Finans Krizi (15. B.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Eğilmez, M. (2018b). Örneklerle Kolay Ekonomi (18. B.). İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Ekonomi Ansiklopedisi. (1991). İstanbul: Milliyet.
• Eroğlu, Ö., & Albeni, M. (2002). Küreselleşme, Finansal Kriz Ve Türkiye. Isparta: Bilim Kitabevi Yayınları.
• Evirgen, D. (2004, Mayıs). Arjantin Krizinin Nedenleri-Sonuçları Ve Türkiye Karşılaştrılması. Mevzuat Dergisi: Https://Www.Mevzuatdergisi.Com/2004/05a/04.Htm Adresinden Alındı
• Galbraıth, J. K. (1989). Kuşku Çağı (The Age Of Uncertainty). (R. Aşçıoğlu, & N. Himmetoğlu, Çev.) İstanbul: Altın Kitaplar.
• Gençtürk, M. (2008). İşletmelerin Finansman Kararlarına Finansal Krizlerin Etkileri. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Güren, M. V. (2021). 1998 Rusya Finansal Krizinin Gelişimi Ve Etkileri. Journal Of Academic Value Studies, S. 515-524. Doi:10.29228/Javs.51969
• Gürsoy, M. (2009). Ekonomik Ve Finansal Krizler Dünü Ve Bugünü. İstanbul: Mg Yayınları.
• Hacıhasanoğlu, B. (2005, Haziran). Meksika 1994 Ve Arjantin 2001-2002 Krizlerinin Gelişmekte Olan Ülkeler Ve Türkiye İçin Önemi. Uzmanlık Yeterlilik Tezi. Ankara: Tcmb Piyasalar Genel Müdürlüğü.
• Hatiboğlu, Z. (1989). İktisat Bilimine Giriş. İstanbul: İ.Ü. İşletme Fakültesi.
• Hayta, T. (2009). Küçük Ve Orta Boy İşletmelerde Döviz Kuru Riski Yönetimi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Humphrey, T. M. (2004). Classical Deflation Theory. Ssrn Electronic Journal, 11-32.
• Işık, N. (2005). Finansal Krizlerin Ortaya Çıkmasında Sermaye Hareketlerinin Rolü: Rusya, Türkiye Ve Arjantin Krizleri. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal Ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2005(2), S. 83-97.
• Kaplan, E., & Rodrık, D. (2001). Did The Malaysian Capital Conrols Work? Cambridge: National Bureau Of Economic Research.
• Karaçor, Z., Alptekin, V., & Gökmenoğlu, K. (2012). Finansal Kriz Üzerine Öngörülebilirlik Ve Politikalar. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Karcı, A. Z. (2018, Haziran). Finansal Krizlerin İşletmeler Üzerine Etkisi: Bist'de Bir Araştırma. Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kaya, A., & Gülhan, Ü. (2010). Küresel Finansal Krizin İşletmelerin Etkinlik Ve Performans Düzeylerine Etkileri: 2008 Finansal Kriz Örneği. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Ekonometri Ve İstatistik Dergisi(11), S. 61-89.
• Kazgan, G. (2021). Türkiye Ekonomisinde Krizler (1929-2009) "Ekonomi Politik" Açısından Bir İrdeleme (5. Baskı B.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Koyuncu, M., & Şenses, F. (2004, Ocak). Kısa Dönemli Krizlerin Sosyoekonomik Etkileri: Türkiye, Endonezya Ve Arjantin Deneyimleri. Çalışma Ve Toplum, 3(3), S. 11-52.
• Krugman, P. (1979). A Model Of Balance-Of-Payments Crises. Journal Of Money, Credit And Banking,, 311-325.
• Krugman, P. (1998, Ocak). What Happened To Asia? Massachusetts Institute Of Technology: Http://Web.Mit.Edu/Krugman/Www/Dısınter.Html Adresinden Alındı
• Krugman, P. (2018, Ağustos 11). Partying Like It’s 1998. The New York Times: Https://Www.Nytimes.Com/2018/08/11/Opinion/Partying-Like-İts-1998.Html Adresinden Alındı
• Lıu, X. (2009). Impacts Of The Global Financial Crisis On Small And Medium Enterprises İn The People’s Republic Of China. Tokya, Japonya: Asian Development Bank Institute.
• Madaleno, M., & Barbuta-Mişu, N. (2019). The Financial Performance Of European Companies: Explanatory Factors İn The Context Of Economic Crisis. Ekonomika, 98(2), S. 6-18.
• Madura, J. (2012). International Financial Management - Uluslarası Finansal Yönetim 10. Basımdan Çeviri (Cilt 1). (H. Doğukanlı, Dü.) Ankara: South-Western Cengage - Nobel Akademik Yayıncılık.
• Marshall, D. (1998, September 3). Understanding The Asian Crisis: Systemic Risk As Coordination Failure. Economic Perspectives, Vol.22(3rd), S. 15-16.
• Mıshkın, F. S. (2001). Financial Policies And The Prevention Of Financial Crises İn Emerging Economies. Woodstock, Vermont, Abd: The World Bank Financial Sector Strategy And Policy Department.
• Nataraj, G., & Sahoo, P. (2003, Nisan - Mayıs 26-02). Argentina's Crisis: Causes And Consequences. Economic And Political Weekly, S. 1641-1644.
• Obstfeld, M. (1995). Models Of Currency Crises With Self-Fulfilling Features. Cambridge: National Bureau Of Economic Research.
• Oecd. (2009). The Impact Of The Global Crisis On Sme And Entrepreneurship Financing And Policy Responses. Paris, Fransa: Oecd.
• Oecd (2019), Oecd Economic Outlook, Volume 2019 Issue 1, No. 105, Oecd Publishing, Paris, Https://Doi.Org/10.1787/B2e897b0-En.
• Oktar, S., & Yüksel, S. (2015). 1998 Yılında Rusya'da Yaşanan Bankacılık Krizi Ve Öncü Göstergeleri. Marmara Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Dergisi, 37(2), S. 327-340. Doi:10.14780/İibd.51360
• O'sullıvan, A., & Sheffrın, S. M. (2007). Economics: Principles In Action. Boston, Abd: Prentice Hall. Özatay, F. (2020). Finansal Krizler Ve Türkiye (6. Baskı B.). İstanbul: Doğan Egmont.
• Özçalık, M., & Soysal, M. (2016). Finansal Kurumlar Ve Finansal Krizlerin Ekonomik Etkileri. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Özçelebi, O. (2018). Finansal Kriz Modelleri. İstanbul: Der Kitabevi
• Özdil, B. (2016). 2008 Küresel Finansal Kriz/ Mortgage Krizi Ve Türkiye. A. Al (Dü.) İçinde, Uluslararası Politik Ekonomi Finansal Kirizler Ve Türkiye (S. 283-303). İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılılğı.
• Özerol, H. (2013). Finansal Krizi Beklerken (Yenilenmiş 2. Baskı B.). Ankara: Elma Yayınevi.
• Öztürk, S., & Saygın, S. (2017). 1973 Petrol Krizinin Ekonomiye Etklleri Ve Stagfalsyon Olgusu. Balkan Sosyal Bilimler Dergisi, 6(12), 1-12.
• Parasız, İ. (2008). İktisada Giriş (9. Baskı B.). Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Pıketty, T. (2014). 21. Yüzyılda Kapital (1. B.). (H. Koçak, Çev.) İstanbul: İş Bankası Kültür Yayınları.
• Salant, S. W., & Henderson, D. W. (1978). Market Anticipations, Government Policy, And The Price Of Gold.
• Sarıay, İ. (2023). Döviz Kurunda Meydana Gelen Değişmelerin İşletmelerin Finansal Oranlarına Etkisi: Bist’te İşlem Gören Teknoloji Sektörüne Yönelik Bir Uygulama. İşletme, 4(1), S. 43-55.
• Schuler, K. (2005, Ağustos). Ignorance And Influence: U.S. Economists On Argentina’s Depression Of 1998-2002. Econ Journal Watch, 2(2), S. 234-278.
• Şahin, H. (2014). Türkiye Ekonomisi (Genişletilmiş 3. Baskı B.). Bursa: Ezgi Kitabevi.
• Şenel Uzunkaya, S. (2020, Temmuz 19). Türkiye Ekonomisi'nde 1923-1977 Yılları Arasındaki Sanayi Ve Kalkınma Planlarının Değerlendirilmesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 14-30.
• Şenol, Z., & Koç, S. (2021). Kur Riski Ve Kur Riski Yönetiminin Firma Performansına Etkisi. Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 6(2), S. 534-564.
• Tarı, R., Erarslan, C., & Bayraktar, Y. (2011). Küresel Finansal Kriz Ve Belirleyicileri Üzerine Bir Değerlendirme. M. Çetinkaya (Dü.) İçinde, Küresel Ekonomik Ve Finansal Kriz Türkiye Ekseninde Sorunlar Ve Çözüm Önerileri (S. 7-26). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Tcmb Denetim Kurulu. (2002). 2001 Yıllık Rapor. Ankara: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası.
• Tuna, S. (2007). Cumuriyet Ekonomisinin İlk Devalüasyonu: 7 Eylül 1946. Akdeniz İ.İ.B.F. Dergisi(13), S. 86-121.
• Tunçarslan, N. (2016). 1994-1995 Meksika (Peso) Krizi Ve Türkiye'deki 1994 Para Ve Bankacılık Krizi. A. Al (Dü.) İçinde, Uluslararası Politik Ekonomi Finansal Krizler Ve Türkiye (S. 167-191). İstanbul: Babıali Kültür Yayıncılığı.
• Ural, M. (2003). Finansal Krizler Ve Türkiye. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 18(1), 11-28.
• Ünlü, A., & Alagöz, A. (2023). Döviz Kuru Değişimlerinin Finansal Tablolar Üzerine Etkileri: Seçilmiş Bist 30 Şirketleri Üzerine Bir Araştırma. Journal Of Business Academy, 4(2), S. 203-221. Doi:Doı:10.26677/Tr1010.2023.1251
• Westergard-Nıelsen, N., & Neamtu, I. (2012). How Are Firms Affected By The Crisis And How Do They React? Bonn, Almanya: The Institute For The Study Of Labor.
• Yamazawa, I. (1998, Eylül). The Asian Economic Crisis And Japan. The Developing Econmies, S. 332-351.
• Yıldırım, K., & Özer, M. (2013). Makro İktisat. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Yılmaz, D. (2009, Nisan 14). 77. Olağan Genel Kurul Toplantısı Açılış Konuşması. Ankara: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası.
• «İnternet Kaynakları»
• Avrupa Birliği Tarihi. (Tarih Yok). Haziran 5, 2022 Tarihinde Avrupa Birliği Resmi Web Sitesi: Https://European-Union.Europa.Eu/Principles-Countries-History/ Adresinden Alındı
• Bankacılık Düzenleme Ve Denetleme Kurumu. (2021, 12 19). Kuruluş. Bankacılık Düzenleme Ve Denetleme Kurumu: Https://Www.Bddk.Org.Tr/Kurumhakkinda/Detay/19 Adresinden Alındı
• Tcmb. (2023, Haziran 3). Uluslararası Rezervler Ve Döviz Likiditesi Tablosu (Milyon Abd Doları)(Aylık). Elektronik Veri Dağıtım Sistemi. Haziran 3, 2023 Tarihinde Https://Evds2.Tcmb.Gov.Tr/ İndex.Php?/Evds/Seriemarket/Collapse_18/5092/Datagroup/Turkish/Bie_Ulusdovlkd/ Adresinden Alındı
• Tüik, Türkiye İstatistik Kurumu. (2023, Şubat 23). İstatistik Veri Portalı. Mayıs 28, 2023 Tarihinde Haber Bülteni: Https://Data.Tuik.Gov.Tr/Bulten/Index?P=Donemsel-Gayrisafi-Yurt-Ici-Hasila-Iv.-Ceyrek:-Ekim---Aralik,-2022-49664 Adresinden Alındı
• 1926 Florida Spekülasyonu. (2012, 09 05). 01 24, 2022 Tarihinde Ekonomigünlük: Http://Ekonomigunluk.Blogspot.Com/2012/09/1926-Florida-Spekulasyonu.Html Adresinden Alındı