Ne Dost Ne De Yabancı: Gişe Memuru Filminde “Meçhul Dost”u Düşünmek

Yıl 2023, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 14, 30.06.2023

Ayşe Dilan Salkaya

https://doi.org/10.59280/film.1190803

Öz

Bu çalışma, Tolga Karaçelik’in Gişe Memuru (2010) filmini Stanley Milgram’ın “meçhul dost” kavramı merkezinde yeniden düşünmeyi amaçlamaktadır. Milgram’ın sosyolojik bağlamda kullandığı, kent insanının kalabalıklar içerisinde yalnız olmadığını ifade eden meçhul dost kavramı, Milgram’a göre kentte düzenli olarak gözlemlediğimiz, algı çemberimiz içerisinde yer alan ancak çoğu zaman doğrudan etkileşim kurmadığımız kişileri tanımlar. Çalışmada, mekân olarak kenti seçen filmin ana karakteri gişe memurunun, gişeden düzenli geçen kişiler için bir meçhul dost olduğu savunulmaktadır. Öncelikle literatür taraması yapılarak kavramın farklı çalışmalarda hangi bağlamda ele alındığı özetlenmiş, ardından filmin karakteri, bir meçhul dost olarak yeniden düşünülmüştür. Filmde meçhul dost kavramının anlam evrenine ait tekrar ve yeniden karşılaşmalar, bunlara ilişkin diyaloglar, anımsamalar, mesafe, gişe memurluğunun rutine dayalı, düzenli karşılaşmalara müsait doğası betimsel analiz yöntemiyle incelenmiştir. Çalışmanın sonucunda, yeniden karşılaşmaların filmdeki meçhul dostluğun hem kuruluşuna hem de yitirilişine neden olduğu ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Meçhul Dost, Gişe Memuru, Karşılaşmalar, Tekrar, Yabancı

Neither Friend nor Stranger: Thinking of the "Familiar Stranger" in the Gise Memuru

Öz

This study aims to rethink Tolga Karaçelik's Gise Memuru (2010) in the center of Stanley Milgram's concept of "familiar stranger". The concept of a familiar stranger, which Milgram used in a sociological context, expressing that the city people are not alone in the crowd, is used by Milgram to describe the people we regularly observe in the city, who are in our perception circle but often do not interact directly. In this study, it is argued that the main character in the film that was set in the city, the booking clerk, is a familiar stranger to those who regularly pass through the box office. First of all, the literature review was made, and the context in which the concept was thought in different studies was summarized, and then the character of the film was reconsidered as a familiar stranger. The repetitions and re-encounters in the film, the dialogues related to them, the reminiscences, distance, the routine nature and regular encounters of the booking clerk which belong to the meaning universe of the concept of familiar stranger, are analyzed using the descriptive analysis method. As a result of the study, it was revealed that re-encounters caused both the establishment and the loss of the familiar stranger in the film.

Anahtar Kelimeler

Familiar Stranger, Gise Memuru, Encounters, Repitition, Stranger

Kaynakça

• Agarwal, N., Liu, H., Murthy, S., Sen, A. & Wang, X. (2009). A Social Identity Approach to Identify Familiar Strangers in a Social Network. AAAI Publications. Third International AAAI Conference on Weblogs and Social Media. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/221298022_A_Social_Identity_Approach_to_Identify_Familiar_Strangers_in_a_Social_Network#read
• Sandalcı, M. & Sandalcı, G. (2007). Anılar ve Belgelerle Seyyar Satıcılar. Eczacıbaşı İlaç Pazarlama A.Ş., Erişim adresi: https://www.mertsandalci.com/eserler/karma-kitaplar-seckisi/anilar-ve-belgelerle-seyyar-saticilar
• Aytaç, Ö. (2006). Memurluk Zihniyeti ve Memuriyen Toplum: Prens Sabahattin’in Görüşleri Işığında Bir Çözümleme. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1), 1-28.
• Aytaç, Ö. (2020). Kentin ve Kentsel Yaşamın Patolojisi. Şehir ve Medeniyet Dergisi, 6(11), 11-37.
• Baker, U. (2015). Sanat ve Arzu (2. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Becerikli, R. & Boz, M. (2019). Kelebekler Filminin “Travma” ve “Yas” Bağlamında İncelenmesi. sinecine: Sinema Araştırmaları Dergisi, 10(2), 341-367. DOI: 10.32001/sinecine.639726
• Blass, T. (1992). The Social Psychology of Stanley Milgram. Advances in Experimental Social Psychology, 25, 277–329. DOI:10.1016/s0065-2601(08)60286-5
• Göregenli, M. (2018). Çevre Psikolojisi: İnsan Mekân İlişkileri (4. Baskı). İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Hakverdi, G. (2015). Gitmeden Göçmek: Bir Fotoğrafçının Düşündürdükleri Üzerine. Hacettepe Üniversitesi İletişim Fakültesi Kültürel Çalışmalar Dergisi, 2(1). 224-24. DOI: https://doi.org/10.17572/mj2015.1.224241
• Jensen, O. B. (2006). “Facework”, Flow and the City: Simmel, Goffman, and Mobility in the Contemporary City. Mobilities, 1(2), 143–165. DOI:10.1080/17450100600726506
• Karaçelik, T. (Yönetmen). (2010). Gişe Memuru [Film]. Türkiye: Karaçelik Film.
• Kırel, S. (2010). Kültürel Çalışmalar ve Sinema. İstanbul. Kırmızı Kedi Yayınevi.
• Marcuse, H. (1990). Tek-Boyutlu İnsan. (Çev. A. Yardımlı). İstanbul: İdea. Yayınevi.
• Milgram, S. (1970). The Experience of Living in Cities. Science, 167(3924), 1461–1468. DOI:10.1126/science.167.3924.1461
• Orr, J. (1997). Sinema ve Modernlik. (Çev. A. Bahçıvan). Ankara: Bilim ve Sanat /ARK Yayınları.
• Özer, E. (2015, 17 Aralık). Ödülünü Dündar ve Gül’e Adayan Yönetmen Karaçelik: Korksaydım, Yine Yapardım. Diken, Erişim adresi: http://www.diken.com.tr/odulunu-dundar-ve-gule-adayan-yonetmen-karacelik-korksaydim-yine-yapardim/
• Özdemir, M. (2014). Nitel Veri Analizi: Sosyal Bilimlerde Yöntembilim Sorunsalı Üzerine Bir Çalışma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(1), 321-343.
• Özyurt, C. (2007). Yirminci Yüzyıl Sosyolojisinde Kentsel Yaşam. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(18), 111-126.
• Paulos, E., & Goodman, E. (2004). The familiar stranger. (Ed. E. Dykstra-Erickson, M. Tscheligi). Proceedings of ACM CHI Conference on Human Factors in Computing Systems, 24-29, Vienna, 223-230. DOI:10.1145/985692.985721
• Perez, C., Birregah, B., & Lemercier, M. (2013). Familiar strangers detection in online social networks. Proceedings of the 2013 IEEE/ACM International Conference on Advances in Social Networks Analysis and Mining, 1175-1182. DOI:10.1145/2492517.2500233
• Ricoeur, P. (2012). Hafıza, Tarih, Unutuş. (Çev. M. Emin Özcan). İstanbul: Metis Yayınevi.
• Salman, S. (2018). Psikanalitik Yaklaşım Açısından Baba-Oğul İlişkisi: Gişe Memuru ve Beş Vakit Filmleri. SineFilozofi Dergisi, 3(5), 145-159, Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/498434
• Schwartz, R. (2012). The Networked Familiar Stranger: An Aspect of Virtual and Local Urban Anonymity. In Mobile Media Practices, Presence and Politics: The Challenge of Being Seamlessly Mobile. (Ed. Cumiskey, K., Hjorth, L.). UK: Routledge, Erişim adresi: https://medium.com/@razsc/the-networked-familiar-stranger-an-aspect-of-online-and-offline-urban-anonymity-a5521c98be89
• Senft, T. M. (2008). Camgirls: Celebrity & Community in the Age of Social Networks. New York: Peter Lang.
• Simmel, G. (1950). The Sociology of George Simmel, (Trans. Kurt H. Wolff). New York: The Free Press.
• Simmel, G. (2009). Bireysellik ve Kültür. (Çev. Tuncay Birkan). İstanbul: Metis Yayınevi.
• Sönmez, S. & Bilge, D. (2014). Türkiye Sinemasında Aklın Sınırlarını Belirlemek: Çıplak Vatandaş ve Gişe Memuru Filmlerinde Delilik Temsilleri. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi, (20), 33-51. DOI: 10.16878/gsuilet.55835
• Sunar, L . (2020). Türkiye’de Mesleki İtibar: Dönüşen Çalışma Hayatı ve Mesleklerin Sosyal Konumu. Journal of Economy Culture and Society, Supplement 1, 29-58. DOI: 10.26650/JECS2020-0053
• Weber, M. (2004). Sosyoloji Yazıları. (Çev. Taka Varla). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Velioğlu Metin, Ö. (2019). Gerçek ve Gerçekdışının Sınırlarında: Auteur Eleştiri Çerçevesinde Tolga Karaçelik Sineması. Ege Üniversitesi İletişim Fakültesi Medya ve İletişim Araştırmaları Hakemli E-Dergisi, 5, 4-45, Erişim tarihi: https://dergipark.org.tr/en/pub/egemiadergisi/issue/50008/570327
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2006). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (6. baskı). Ankara: Seçkin Yayınevi.